Αγγελική Παπαθεμελή: Η ζωή δεν έχει καμία υποχρέωση να σου δώσει ευκαιρίες

Της αρέσει να κυκλοφορεί στη γειτονιά της. Κι ας είναι το πιο κεντρικό και πολυσύχναστο σημείο της πόλης, η πλατεία Συντάγματος. Καθόμαστε σ’ ένα καφέ γεμάτο από Αμερικανούς τουρίστες που έχουν ενθουσιαστεί με την σπιτική πορτοκαλόπιτα. Η Αγγελική Παπαθεμελή θέλει να περιβάλλεται από ανθρώπους. Ίσως γι’ αυτό ο δρόμος της, την έβγαλε στο θέατρο, αν και όλα, μέχρι τότε, έδειχναν πως θα ακολουθούσε τα βήματα του πατέρα της, Στέλιου, στη Νομική.

Μάλλον, από τύχη, η Αγγελική Παπαθεμελή σπούδασε Θεατρολογία, έγινε ηθοποιός, έκανε ένα μνημειώδες ντεμπούτο στον «Γυάλινο κόσμο» του Δημήτρη Μαυρίκιου, στο «Εμπρός».

Και σήμερα, σχεδόν 23 χρόνια λογίζεται ως μια από τις αθόρυβες, ιδιοσυγκρασιακές, πολυσυλλεκτικές δυνάμεις της ελληνικής σκηνής. Τώρα, καθώς μπαίνει στην τελική ευθεία των προβών για το έργο του Ιβάν Βιριπάγιεφ «Ψευδαισθήσεις» (που θα κάνει πρεμιέρα σε δύο εβδομάδες στις «Ροές» σε σκηνοθεσία Νάντιας Φώσκολου) διαβάζει παράλληλα για την εξεταστική. Φοιτήτρια ξανά, πρωτοετής στην Κοινωνική Ανθρωπολογία συγκεκριμένα, εξηγεί πως «το θέατρο είναι αυτό που κάνω, όχι αυτό που είμαι», αφήνοντας ανοιχτή τη χαραμάδα μιαν απόδραση. Πιθανώς, σ’ αυτό που είναι.

Η Αγγελική Παπαθαμελή πρωταγωνιστεί στις «Ψευδαισθήσεις» σε σκηνοθεσία Νάντιας Φώσκολου.

Δεν ξέρω πως να το ορίσω με λέξεις. Ξέρω πως η ευτυχία είναι μια κατάσταση που όταν σου συμβαίνει μπορείς να την αναγνωρίσεις αμέσως σαν να την ήξερες από πάντα. Μπορείς να την τοποθετήσεις κάπου. ‘Οταν νιώθεις ευτυχία δεν σε απασχολούν πολλά πράγματα. Μπορεί να συμβαίνουν, αλλά δεν τους δίνεις την ίδια σημασία. Τελικά, καταλαβαίνεις πως η ζωή κυλάει μέσα στα απρόβλεπτα και πως η ευτυχία είναι το κενό ανάμεσα τους.

Τώρα έχω ξαναγυρίσει στα θρανία για ένα πτυχίο στην Κοινωνική Ανθρωπολογία. Δυστυχώς, κατά τα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια δεν κατάλαβα πολλά. Πήγα δύο χρόνια στη Θεατρολογία, μου φαινόταν λίγο βαρετή ως σχολή, την παράτησα γράφτηκα στη δραματική σχολή, μετά ξαναγύρισα, οπότε και άρχισα να δίνω κάποια μαθήματα και, κάποια στιγμή, την τέλειωσα. Τώρα είναι αλλιώς. Η Κοινωνική Ανθρωπολογία με ενδιαφέρει πάρα πολύ, τόσο που μπορεί να κάτσω να διαβάσω στο διάλειμμα της πρόβας. Νιώθω ότι είναι κάτι πολύ δικό μου· ακόμα κι όταν πιέζομαι ξέρω πως είναι επιλογή μου και ότι την γουστάρω. ‘Αρα ναι, είμαι χαρούμενη αυτό το διάστημα.

Η ζωή κυλάει μέσα στα απρόβλεπτα και η ευτυχία είναι το κενό ανάμεσα τους

Ναι, αλλά δεν ήμουν καθόλου ο άνθρωπος που θέτει στόχους και εργάζεται μεθοδικά για να τους πετύχει. Περισσότερο κάτι εμφανιζόταν, αναγνώριζα ότι με ενδιαφέρει και πήγαινα προς τα εκεί. ‘Αλλωστε οι επιλογές μου σε μεγάλο βαθμό έχουν να κάνουν με την τύχη – πιστεύω στην τύχη γενικότερα. Πιστεύω ότι, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, προετοιμάζεσαι για κάτι, είσαι ανοιχτός προς κάτι, ακόμα κι αν δεν το έχεις ορίσει. Και θα βρεθείς σε μια στιγμή όπου θα το ανακαλύψεις.

Στόχος δεν ήταν σίγουρα. Είχα γαλουχηθεί με την ιδέα ότι πρέπει να τελειώσω ένα πανεπιστήμιο και… βλέπουμε. Δεν πέρασα την πρώτη χρονιά στη Νομική – και σκόπευα να δώσω ξανά – αλλά κάπως μεσολάβησε η Θεατρολογία και πίστεψα ότι αυτό έπρεπε να κάνω. Κι αφού πέρασα στο Πανεπιστήμιο, έμαθα για το Εμπρός· σαν να μου τα έφερνε η ζωή.

«Κατάλαβα πως είναι άλλο πράγμα το θέατρο κι άλλη η ανάγκη να επιβιώσω» λέει.

Πολύ αντιφατικά. Γιατί το θέατρο είναι μια κατάσταση που άλλοτε σου δίνει επιλογές κι άλλοτε δεν σου δίνει καμία. ‘Αλλοτε έχεις προτάσεις να εργαστείς ή δεν χτυπάει το τηλέφωνο και κάθεσαι σπίτι του. Είσαι διαρκώς σ’ ένα διάλογο με το τι συμβαίνει πραγματικά και την ιδεατή κατάσταση του θεάτρου.

Σ’ ένα βαθμό έχω καταφέρει να μην απομακρυνθώ πολύ από μια καθαυτή σχέση με το αντικείμενο. Δεν έχω αναλωθεί πολύ, δεν έχω κάνει τηλεόραση. ‘Εχω μια πολυτέλεια, που οφείλω εξ ολοκλήρου στους δικούς μου – οι οποίοι οικονομικά με έχουν στηρίξει μέχρι αηδίας και ντροπής. Προφανώς, δουλεύω και έτσι υπάρχω, ωστόσο δεν είχα ποτέ την αγωνία της πείνας και της επιβίωσης. Κι αυτό κάνει μια πολύ μεγάλη διαφορά. Γιατί δεν έχω αναγκαστεί – όπως άλλοι συνάδελφοι – να σπάω τα πόδια μου σερβίροντας για να συμπληρώσω το εισόδημα μου. Είχα την πολυτέλεια να μπορώ να επιλέγω. Κι έτσι δεν ένιωσα ποτέ εξαρτημένη από το θέατρο. Αυτό, λοιπόν, δίνει ένα νόημα. Κατάλαβα πως είναι άλλο πράγμα το θέατρο κι άλλη η ανάγκη να επιβιώσω.

Οι άνθρωποι. Μπορεί να κάνω το ίδιο πράγμα μόνη μου κι ύστερα να το κάνω με ανθρώπους και να υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Είναι φορές που δουλεύεις μαζί με συγκεκριμένους ανθρώπους οι οποίοι δίνουν τόσο νόημα στην προσπάθεια, ώστε δεν σε απασχολεί που θα οδηγήσει στο τέλος. Σ’ αυτή την περίπτωση μπορείς και να ρισκάρεις πράγματα, να μην είναι θέμα ζωής και θανάτου να πετύχεις.

Δεν ήμουν καθόλου ο άνθρωπος που θέτει στόχους και εργάζεται μεθοδικά για να τους πετύχει

Είμαι βαθύτατα άνθρωπος του «μαζί». Και στην προσωπική μου ζωή και στην επαγγελματική. Η μοναξιά μου είναι τρομερά δυσάρεστη – παρόλα αυτά έχω παίξει αρκετή μπάλα μόνη μου και στους δύο τομείς. ‘Εχω προτιμήσει να ζω μεγάλα διαστήματα μόνη μου, παρά να είμαι κάπου όπου δεν νιώθω καλά. Χωρίς, φυσικά, ν’ αναιρεί την οδύνη του να είμαι μόνη. Βεβαίως, βρίσκεις σταδιακά την ισορροπία σου, την άκρη σου κι αυτό είναι σημαντικό. Συνεπώς, δεν πρέπει να φοβόμαστε να περάσουμε από αυτό, αφού μετά είσαι πιο ολόκληρος για να σταθείς κοντά σε άλλους ανθρώπους.

Η Αγγελική Παπαθεμελή ομολογεί πως έχει μια πολυτέλεια, «που οφείλω εξ ολοκλήρου στους δικούς μου – οι οποίοι οικονομικά με έχουν στηρίξει μέχρι αηδίας και ντροπής».

Θυμάμαι τους ανθρώπους και τη συνθήκη. Θυμάμαι πως ο «Γυάλινος κόσμος» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου είχε γίνει απολύτως κομμάτι της ζωής μας. Οι πρόβες είχαν κρατήσει μήνες. ‘Ηταν τρομερό δώρο που αυτή ήταν η πρώτη μου δουλειά μετά τη σχολή και σημείωσε τέτοια επιτυχία. ‘Ολα έκτοτε τοποθετήθηκαν πιο ψηλά.

Ο τρόπος που κινήθηκα άλλαζε διαρκώς στην πορεία. Πρώτα πέρασα από το λεγόμενο ποιοτικό θέατρο, στη συνέχεια σε, υποτυπωδώς, πιο εμπορικά θεάματα, μετά δοκίμασα την ομάδα, ομάδες άλλων και μικρότερες δουλειές και στο ενδιάμεσο είχα μια δυνατότητα επιλογής σε συνεργασίες με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά από σκηνοθέτες που προγραμμάτιζαν τα επόμενα τους βήματα, που είχαν ένα χρόνο σκέψης πίσω από μια δουλειά και σκηνοθετούσαν μια παράσταση που σου άφηνε τη δυνατότητα να προλάβεις να κάνεις λάθη. Ενώ τώρα αναγκάζεσαι να πας με το έτοιμο υλικό που έχεις συσσωρεύσει εμπειρικά, δεν προλαβαίνεις να κάνεις πολλά πράγματα. Κι αυτό είναι πολύ δυσάρεστο.

«Ξέρεις, κάθε κάποτε – κι αυτό είναι αρκετά συχνά – ξανασκέφτομαι τα πράγματα από την αρχή. Δεν θεωρώ ότι παντρεύτηκα έναν τόπο ή ένα είδος». σημειώνει.

Δούλεψα συστηματικά σε παραστάσεις που δεν εντάσσονταν στο εμπορικό θέατρο αλλά παρόλα αυτά είχαν μεγάλη ανταπόκριση. Στο μεταξύ, σταμάτησαν να υπάρχουν τα θέατρα με το σταθερό κοινό που παρακολοθούσε το σύνολο της δουλειάς που παρουσίαζε. Η πίστα άλλαξε από μόνη της, δεν υπάρχει πια. Κατά τα άλλα, φλέρταρα με την εμπορικότητα μια σεζόν παίζοντας σε σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα στο «Διάνα» ή στο «Festen» στο Θησείον. ‘Ηταν επιλογές που με έκαναν να βουτήξω το ποδαράκι μου και προς εκείνη την κατεύθυνση και να σκεφτώ πολύ σοβαρά αντίστοιχες προτάσεις. Ξέρεις, κάθε κάποτε – κι αυτό είναι αρκετά συχνά – ξανασκέφτομαι τα πράγματα από την αρχή. Δεν θεωρώ ότι παντρεύτηκα έναν τόπο ή ένα είδος. Από την άλλη, όταν επαναλαμβάνεις ένα είδος επιλογής μπορεί να σε ταυτίζουν και οι άλλοι με αυτό.

Μπορεί η ψυχή μου να ζητάει κάτι πάρα πολύ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι με δικαιώνει όταν το συναντάω. ‘Οταν έχει κανείς δημιουργήσει μια ιδέα για κάτι μέσα του, εξιδανικεύει κάπως τα πράγματα. ‘Ολη η ιστορία είναι η διαπραγμάτευση ανάμεσα στο ιδεώδες και το πραγματικό. Πάντως, για να απαντήσω, δεν με ταλανίζει με τον ίδιο τρόπο που με έτρωγε παλιά. ‘Ισως φταίει πως μεγάλωσα κιόλας, αφού όταν είσαι μικρός έχεις πολλά γκάζια.

Η μοναξιά μου είναι τρομερά δυσάρεστη – παρόλα αυτά έχω “παίξει” μπάλα πολύ μόνη μου

Μεγαλώνοντας έμαθα να δίνω άλλη αξία στα πράγματα – κάτι που όταν ήμουν νεότερη προσπερνούσα. Οπως έλεγε κι ο Μπάουϊ «το να γερνάς σημαίνει ότι γίνεσαι ο άνθρωπος που πάντα ήθελες να είσαι». Είναι μεγάλη αλήθεια αυτό, απλώς είναι κρίμα που συνοδεύεται από φθορά. Διαφορετικά αξίζει πραγματικά τον κόπο. Γιατί αν έπρεπε να επιλέξω ανάμεσα στο να γλιτώσω τη φθορά και να χάσω τη διαδρομή όπου κατανοώ αλλιώς τη ζωή, θα προτιμούσα το δεύτερο.

Το τώρα μου έχει να κάνει πάρα πολύ με τη φόρα που προηγήθηκε. Το ένα εμπεριέχει το άλλο, η φόρα της νιότης προϋποθέτει ότι θα έχεις αύριο το χρόνο να επεξεργαστείς όσα έκανες. Πάντως, και τώρα υπάρχει φόρα, αλλά με άλλο τρόπο. Αντέχω λιγότερο το ξενύχτι, το αλκοόλ. Μικρή έβγαζα χαλαρά ένα 48ρο άυπνη με απόλυτη διαύγεια. Τώρα, είναι προφανές ότι δεν μπορώ ν’ ανταποκριθώ σε κάτι τέτοιο, μα δεν υπάρχει τίποτα κακό σ’ αυτό κι ούτε αναιρεί την εσωτερική φόρα. Απλώς δεν είναι η φόρα κατά την οποία ανεβαίνεις το βουνό με το σορτσάκι και τη σαγιονάρα.

«Μεγαλώνοντας έμαθα να δίνω άλλη αξία στα πράγματα – κάτι που όταν ήμουν νεότερη προσπερνούσα» παρατηρεί.

Μου έχουν δοθεί πάρα πολλές ευκαιρίες κι άλλες όχι. Για κάποιες που δεν μου δόθηκαν ευθύνομαι εγώ και δεν μετανιώνω καθόλου. Για κάποιες άλλες πάλι, δεν κατάλαβα γιατί δεν μου δόθηκαν. Όμως, η ζωή δεν έχει καμία υποχρέωση να σου δώσει ευκαιρίες. Ζούμε σε μια χώρα με πολύ μεγάλες δυσκολίες, όπου δεν υπάρχει αληθινή Δημοκρατία, όπου ζούμε έναν ακήρυχτο πόλεμο αλλά, από την άλλη, δεν με παίρνει να πω ότι δεν μου δόθηκαν ευκαιρίες.

Ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Δεν μου προσφέρθηκε ποτέ τίποτα εξαιτίας του πατέρα μου. Και δεν θα ήθελα να μου έχει προσφερθεί. Επίσης, θέλω να πιστεύω ότι δεν μου στερήθηκε και κάτι. ‘Αλλωστε, το θέατρο έχει ένα πολύ μεγάλο προτέρημα: ‘Οταν ανεβαίνεις στη σκηνή εκεί τελειώνουν όλα. Δεν έχει σημασία ποιος είσαι, τι είσαι, από που έρχεσαι, αν έχεις να δείξεις 30 πτυχία ή κανένα.

Αν έπρεπε να επιλέξω ανάμεσα στο να γλιτώσω τη φθορά και να χάσω τη διαδρομή όπου κατανοώ αλλιώς τη ζωή, θα προτιμούσα το δεύτερο

‘Ηταν πολύ εύκολο γιατί απλά το ανακοίνωσα στους γονείς μου. Δεν τους ρώτησα. Η Νομική ήταν δική μου επιθυμία και προφανώς είχε να κάνει με όσα αποτύπωνα από παιδί. Χρειάζεται, βεβαίως, να πω ότι δεν ήταν μόνο η επιρροή του πατέρα μου, αλλά και οι αναμνήσεις που είχα από δικαστικά σίριαλ – βλέπε το «Μάτλοκ» και το «’Ολα για το πτυχίο» – με τα οποία είχα ταυτίσει την επιστήμη της Νομικής. Βέβαια, αν η επιθυμία μου για θέατρο δεν είχε περάσει μέσα από Πανεπιστήμιο, δεν ξέρω πως θα το είχαν δεχθεί. Βλέπεις, η Θεατρολογία ήταν πάντα Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών.

Είμαι πολιτικά ενεργή όσο μπορώ να είμαι. Δεν το κάνω λόγω καταγωγής. Δεν με όρισε αυτή η κατάσταση κι ούτε οργανώθηκα κάπου. Οι γονείς μου προσπάθησαν να κρατήσουν την πολιτική εκτός σπιτιού και οικογένειας – το οποίο εκτιμώ πολύ. Θέλω να πω, πως ο πατέρας μου δεν ήταν ο πολιτικός που φωτογραφιζόταν με την οικογένεια του. Οπότε μεγαλώνοντας άρχισα να είμαι πολιτικά ενεργή, γιατί απλώς έβλεπα ότι με αφορούν. Τώρα, ας πούμε, με αφορμή τη σχολή, ασχολούμαι για πρώτη φορά με τα πεδία της Ιστορίας και της Οικονομίας.

«Οι γονείς μου προσπάθησαν να κρατήσουν την πολιτική εκτός σπιτιού και οικογένειας – το οποίο εκτιμώ πολύ» αποκαλύπτει.

Μου φάνηκε πολύ ωραία ιδέα. Μου άρεσε πολύ η σχολή, είναι πολύ ευρύ το αντικείμενο και κάποια στιγμή αποφάσισα ότι τώρα είναι το momentum.

Αν το κάνει, θα είναι μεγάλη η χαρά μου. Είναι πολύ ευρύς ο τρόπος που μπορεί να ασκήσει κανείς την Κοινωνική Ανθρωπολογία και κάποιες κατευθύνσεις έρευνας με ελκύουν ιδιαίτερα.

Θα μπορούσα να κάνω ένα ωραίο, μεγάλο διάλειμμα. Δεν ξέρω πως θα έρθουν τα πράγματα. ‘Οσα χρόνια μου πήρε ν’ αρχίσω να αντιλαμβάνομαι τη ζωή μου μέσα στο θέατρο, ν’ απαντώ πως είμαι ηθοποιός όταν με ρωτούν «τι δουλειά κάνεις;», άλλα τόσα μου πήρε να μην με νοιάζει να προσδιορίζομαι από αυτό· να ξέρω πως το θέατρο δεν ορίζει την ταυτότητα μου. Το θέατρο είναι αυτό που κάνω. ‘Εχει πολύ να κάνει με αυτό που είμαι, αλλά παραμένει αυτό που κάνω.

Δεν μου προσφέρθηκε ποτέ τίποτα εξαιτίας του πατέρα μου. Και δεν θα ήθελα να μου έχει προσφερθεί

Ο τρόπος που καταλαβαίνω τα πράγματα έχει πάρα πολύ να κάνει με αυτό που είμαι. Στη σκηνή νιώθω ότι φαίνονται οι ποιότητες μου ως άνθρωπος, το είδος της ενέργειας που έχω, ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι την πραγματικότητα.

Μου αρέσει να είμαι ανοιχτή. Μου αρέσουν οι άνθρωποι που είναι στραμμένοι στη χαρά και είναι ένας τρόπος με τον οποίο θέλω κι εγώ να υπάρχω. Φυσικά, αυτό δεν αναιρεί τη σκοτεινιά μου. Αλλά, τελικά, πιστεύω πως δεν χρειάζεται πολύ προσπάθεια για να είναι κανείς ευγενικός.

Μου αρέσει πολύ που – ενώ μένω στο κατάκεντρο – ζω σε μια γειτονιά όπου θα πιάσω κουβέντα στο φωτοτυπάδικο με τα παιδιά ή θα πάω στην τάδε μανάβισσα να ψωνίσω. Και σε περιόδους μοναξιάς ήταν το μόνο που υπήρχε, ήταν σημείο αναφοράς.

Στην Αγγελική Παπαθεμελή αρέσουν οι άνθρωποι που είναι στραμμένοι στη χαρά κι αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο θέλει κι εγώ να υπάρχω. «Φυσικά, αυτό δεν αναιρεί τη σκοτεινιά μου» παραδέχεται.

Ναι, αλλά δεν αντιλαμβάνομαι την οικογένεια μόνο σε σχέση με την ύπαρξη παιδιών· αλλά σε σχέση με την ύπαρξη μιας συντροφικότητας, η οποία ορίζει τη ζωή σου. Πιστεύω ότι και η συντροφικότητα – όπως όλα – είναι θέμα τύχης. Ο καθένας πορεύεται προς ένα πράγμα και πρέπει να έχει την υπομονή και την πίστη πως θα το βρει. Κι αν δεν το βρει, δεν πειράζει· θα βρει ένα εκατομμύριο άλλα πράγματα.

H απώλεια είναι μια διαδρομή, δεν είναι ένα πράγμα. Είναι ένα μέρος της ζωής, δεν είναι το τέλος του κόσμου. ‘Ετσι και η απώλεια του εαυτού μας δεν θα είναι το τέλος του κόσμου. Δεν τα λέω αυτά για να μειώσω το ζήτημα του θανάτου, αλλά γιατί πραγματικά πιστεύω πως ο θάνατος είναι μέρος της ζωής· και είναι πολύ αλαζονικό να τα βάλει κανείς με το θάνατο. Μου προκαλεί μεγάλη συγκίνηση, είναι φοβιστικός αλλά είναι μέρος της συμφωνίας. Δεν μας έχει ξεγελάσει κανείς. Και σ’ ένα κόσμο με τρομερές ανισότητες, η ισότητα στο θάνατο είναι τρομερή ανακούφιση. ‘Οταν, πάλι, πρόκειται για την απώλεια των δικών σου ανθρώπων, στην αρχή η αίσθηση είναι πολύ έντονη. Αλλά συνεχίζεις να συνομιλείς μαζί τους. Για μένα είναι μια ανάγκη πολύ πραγματική και υπαρκτή.

Κι όμως, είμαι τρομερά αγχώδης άνθρωπος, απλώς ίσως έχω τιθασσεύσει μερικά πράγματα.

Δεν ασκώ θρησκευτικά καθήκοντα αλλά έχω πίστη. Η δική μου γενιά έχει μεγαλώσει με την ιδέα του Θεού και καμιά φορά ελευθερώνονται πράγματα στην επιφάνεια εκεί που δεν τα περιμένεις. Από εκεί και πέρα, δεν με χαλάει το που βρίσκει ο καθένας την βοήθεια. Δεν έχω πίστη με την έννοια ότι όλα τα πάνε καλά, αλλά έχω πίστη ότι έχω κάνει την δουλειά που μπορώ. ‘Εχω την ησυχία ότι πολλά πράγματα δεν περνούν από το χέρι μου.