Ο κόντρα τενόρος Νίκος Σπανάτης είναι ο Πάπας Λέοντας Δ’ στην όπερα «Πάπισσα Ιωάννα»

Το μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροΐδη που προκάλεσε σάλο όταν δημοσιεύτηκε το 1866, ανεβαίνει σε μια νέα όπερα για τρεις παραστάσεις, στις 8, 15 και 22 Μαρτίου 2020, στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σε μουσική διεύθυνση Στάθη Σούλη και σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά.

Πρόκειται για ένα από τα πιο ανατρεπτικά έργα του συγγραφέα, με έντονο το σατιρικό πνεύμα, που με αφορμή την ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας, θίγει τον τρόπο που διοικούταν η εκκλησία κατά την περίοδο του μεσαίωνα.

Δεν έχω καμία ανησυχία, μην και τυχόν αφοριστώ, συμμετέχοντας στην οπερατική εκδοχή αυτού του εξαιρετικού μυθιστορήματος στον ανατρεπτικό ρόλο του Πάπα Λέοντα Δ’. Η Πάπισσα Ιωάννα, που η δημοφιλία της οφείλεται στο ότι καταδικάστηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, δημιουργεί σε αυτόν, που την διαβάζει, μια απροσδόκητη επικοινωνία με τον συγγραφέα και η γοητευτική γραφή του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη με τη μυσταγωγική μουσική του Γιώργου Βασιλαντωνάκη δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα στην οπερατική της μεταφορά.

Το ανώτατο αξίωμα του Επισκόπου Ρώμης του ηγέτη της Καθολικής Εκκλησίας διεκδίκησε και κατέκτησε μια γυναίκα αποκρύπτοντας την αληθινή της φύση. Η  μυθοπλαστική αυτή τακτική της μεταμφίεσης στην Τέχνη αποτελούσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανατροπή στην ροή μιας ιστορίας και αυτό το συναντάμε σε πολλούς συγγραφείς, όπως στον Όμηρο, τον Σαίξπηρ, αλλά και στην όπερα, ιδιαιτέρως, στην μπαρόκ δημιουργώντας ιστορικές, συγκινητικές και αναπάντεχες αποκαλύψεις. Ο θρύλος, λοιπόν, παραμένει ζωντανός λόγω της αδιανόητης, για την εποχή, πράξης να ανελιχθεί και να φτάσει μια γυναίκα σε αυτό το απολύτως ανώτατο αξίωμα.

Η εξουσία πάντα κρίνεται. Όπως ακριβώς συνέβαινε πριν 150 χρόνια στην εποχή του φιλελευθέρου και κυνικού Ροΐδη έτσι και σήμερα το κράτος σατιρίζεται καυστικά από τους πιο τολμηρούς.

Φωτογραφία από την παράσταση «Πάπισσα Ιωάννα» στην Εθνική Λυρική Σκηνή / Ανδρέας Σιμόπουλος

Αρχικά, εμπνεύστηκα από τη σύγχρονη και ατμοσφαιρική μουσική του σπουδαίου συνθέτη Γιώργου Βασιλαντωνάκη και με γοήτευσε ο χαρακτήρας αυτού του άκρως αντισυμβατικού ρόλου, σατιρικός και διόλου σοβαροφανής, που καταργεί τα στερεότυπα του ηθολογικού και θρησκευτικού κατεστημένου της Παπικής Έδρας, απολαμβάνοντας και διασκεδάζοντας θαμπωμένος από την παρουσία του «πατρός Ιωάννη» μέχρι και τη στιγμή της δολοφονίας του.

«Τοιοῦτόν τι ἀνθυπνωτικόν φάρμακον ἐσκέφθην κἀγὼ νὰ μεταχειρισθῶ κατὰ τῆς ἀπαθείας τοῦ Ἕλληνος ἀναγνώστου˙ ἐν ἐλλείψει δὲ κολοκύνθης ἐπροσπάθησα νὰ ἐξορκίσω τὰ χασμήματα καταφεύγων ἀνὰ πᾶσαν σελίδαν εἰς ἀπροσδοκήτους παρεκβάσεις, ἰδιοτρόπους παρομοιώσεις ἢ ἀλλοκότους λέξεων συγκρούσεις˙περιβάλλων ἑκάστην ἰδέαν δι’ εἰκόνος, οὕτως εἰπεῖν, ψηλαφητῆς, καὶ αὐτὰ ἀκόμη τὰ σοβαρώτερα τῆς θεολογίας ζητήματα στολίζω διὰ κροσσίων, θυσσάνων καὶ κωδωνίσκων ὡς ποδιάν Ἱσπανῆς χορευτρίας.». O Ροΐδης μέσα από την αιρετική και σατιρική του γραφή, τις αναπάντεχες αφηγήσεις με το ασυμβίβαστο επιθετικό, πειραχτικό και ειρωνικό του ύφος σε ζητήματα ταυτότητας, εξουσίας και θρησκείας, προσπαθεί να κερδίσει την απαράμιλλη προσοχή του Έλληνα αναγνώστη.

Φωτό: Yannis Gutmann

Αρχικά, από τις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού θυμάμαι να ακούω  με απόλαυση τον αγαπημένο μου δίσκο βινυλίου της «Μουσικής των Νερών» του Χαίντελ, που μου είχε κάνει δώρο η αδερφή μου, και κατόπιν παρότρυνσης του πατέρα μου, ξεκίνησα την επαφή μου με τη μουσική στη Φιλαρμονική του Δήμου μελετώντας τρομπέτα και συνεχίζοντας ως ενεργό μέλος για δύο σχεδόν δεκαετίες. Παράλληλα, σπούδαζα στο Ωδείο πιάνο, τρομπέτα, θεωρητικά και αργότερα μονωδία. Με το κλασικό τραγούδι φλέρταρα από τις τάξεις του γυμνασίου παρακολουθώντας όπερα στην Κρατική Τηλεόραση και ζωντανά στην Λυρική Σκηνή, στο Μέγαρο Μουσικής και στο Ηρώδειο.

Μαθήματα κλασικού τραγουδιού ξεκίνησα ως τενόρος. Με την εισαγωγή μου στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, παράλληλα με τις σπουδές στο πιάνο, μελετούσα τραγούδι με μεγαλύτερο ενδιαφέρον και διαπίστωσα πως είχα μια ιδιαίτερη άνεση στην υψηλή έκταση του κόντρα τενόρου με ιδιαίτερους αρμονικούς, ενδιαφέρουσα δυναμική και ηχόχρωμα, που θα μπορούσα να εξελίξω, όπως και έγινε. Τώρα, όσον αφορά στο ταλέντο, η όλη ουσία είναι να «αντιληφθεί» κανείς τη μουσική που ερμηνεύει με σεβασμό και υπέρβαση και ως προς τη φωνή του κόντρα τενόρου, που συνήθως τη θεωρούν σπάνια και άλλες φορές «θείο δώρο», να είναι, πρωτίστως, αυθεντική και εξίσου ικανή και ισάξια με τις υπόλοιπες οπερατικές φωνές.

Τον Ιούλιο θα εμφανιστώ στο Λονδίνο στον Κύκλο Συναυλιών της ιστορικής εκκλησίας St. Martin in the Fields και στην Church of St Laurence στο Upminster με τη διεθνώς καταξιωμένη οργανίστα Ελένη Κεβεντσίδου και το Φθινόπωρο, πρώτα στο Λονδίνο και λίγο αργότερα στην Αθήνα, θα παρουσιάσουμε τον πρώτο προσωπικό μας δίσκο για την αγγλική δισκογραφική εταιρεία «Ravensbury» με έργα: Dietrich Buxtehude, Arvo Pärt, Γιώργου Κουμεντάκη, κ.α.

Ο κόντρα τενόρος Νίκος Σπανάτης γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη. Σπούδασε τρομπέτα, ανώτερα θεωρητικά και πιάνο και είναι απόφοιτος και υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Μελέτησε τραγούδι με τον Άρη Χριστοφέλλη, τη Ρόζα Πουλημένου και τη Μάτα Κατσούλη (Δίπλωμα Μονωδίας με Άριστα και Α’ Βραβείο). Έχει εμφανιστεί ως σολίστ σε όλα τα θέατρα της Ελλάδας και έχει συμμετάσχει σε Art Projects και σε Διεθνή Φεστιβάλ. Συνεργάζεται με τη Βελγική Καμεράτα Brussels Virtuosi, και τον διεθνούς φήμης φλαουτίστα Marc Grauwels και έχει συνεργαστεί με όλες τις ελληνικές ορχήστρες. Έχει ερμηνεύσει ρόλους όπως: Μάγισσα (Διδώ και Αινείας), Πίσανδρο (Επιστροφή του Οδυσσέα), Μαρκελλίνο (Μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού), Πού-Μπα (Μικάδο), Καρπόφορο και Μαντατοφόρο (Ερωφίλη), Νιρηνό (Ιούλιος Καίσαρας), και Ασκάνιο (Ο Ασκάνιος στην Άλβα), Μπάμπα (Ο Κατήφορος του Ασώτου) και ‘Ομπερον ( Το Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτα) στο Όπερα Στούντιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.