Γυναίκες πίσω από την κάμερα: Ποιες ήταν οι πρωτοπόρες της 7ης Τέχνης

Αν σκεφτεί κανείς, διάσημους σκηνοθέτες, τα πρώτα ονόματα που θα έρθουν στο μυαλό του, είναι ο Μάρτιν Σκορσέζε, ο Κουέντιν Ταραντίνο, ο Κρίστοφερ Νόλαν, κλπ. Αν και οι περισσότερες ταινίες έχουν άνδρες σκηνοθέτες, δεν πρέπει να ξεχνάμε και να υποτιμούμε τις γυναίκες που βρίσκονται πίσω από τις κάμερες.

Γυναίκες δημιουργοί, με όραμα, θέληση, με μοναδική οπτική και ευαισθησία. Όλες αυτές οι γυναίκες, αξίζει να αναφερθούν, ώστε να γνωρίζουμε όλες τις πτυχές της ιστορίας.

Γι’ αυτό θα κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν και θα θυμηθούμε τις γυναίκες που σημάδεψαν την ιστορία του κινηματογράφου.

H Alice Guy Blache

Πρόκειται για την Alice Guy Blache, γαλλίδα πρωτοπόρο δημιουργό, η οποία έχει σκηνοθετήσει πάνω από 600 ταινίες. Η Blache ξεκίνησε να δουλεύει ως γραμματέας στην εταιρεία του μηχανικού Léon Gaumont, η οποία πουλούσε κινηματογραφικές μηχανές. Σκηνοθέτησε την πρώτη της ταινία «La Fée aux choux» (“The Cabbage Fairy”), το 1896, για να επιδείξει τις λειτουργίες μιας κάμερας της εταιρείας. Πειραματίστηκε με διάφορα εφέ της κάμερας, τα χρώματα και με τον συγχρονισμό του ήχου. Αργότερα, έγινε επικεφαλής της παραγωγής και σκηνοθέτησε πολλές ταινίες για την εταιρεία, έως το 1905.

Η Alice Guy Blache θεωρείται η πρώτη σκηνοθέτις στον κόσμο, που δημιούργησε μια αφηγηματική ταινία, ενώ η ταινία της «A Fool and his Money», θεωρείται από τις πρώτες που είχε εξ ολοκλήρου Αφροαμερικανούς στο καστ. Το 1912, ίδρυσε μαζί με τον άνδρα της, το στούντιο παραγωγής Solax, ένα από τα πρώτα στούντιο πριν τη δημιουργία του Χόλιγουντ.

Πέθανε σε μεγάλη ηλικία, σε γηροκομείο. Έλαβε πολλά βραβεία για το έργο της και τα τελευταία χρόνια, αρχίζει να αναγνωρίζεται η προσφορά της στο σινεμά, με ντοκιμαντέρ και διάφορα αφιερώματα.

Mabel Normand

H αμερικανίδα ηθοποιός και σκηνοθέτις Mabel Normand ήταν από τις πρώτες ηθοποιούς που έγιναν σκηνοθέτιδες στις ταινίες τους. Ξεκίνησε την καριέρα της ως μοντέλο και συνεργάστηκε στενά με τον Mack Sennett, στο στούντιο του, Keystone. Μετά το 1910, απέκτησε το δικό της κινηματογραφικό στούντιο με το δικό της όνομα.

Εμφανίστηκε σε 12 ταινίες με τον Charlie Chaplin, ενώ μερικές φορές, έγραφε και σκηνοθετούσε δικές της ταινίες, με πρωταγωνιστή τον σπουδαίο κωμικό, όπως η ταινία «Caught in the Cabaret» (1914).

Η εμπλοκή της σε σκάνδαλα δολοφονίας στο Χόλιγουντ, τη δεκαετία του ’20, ο εθισμός της σε ναρκωτικά και αλκοόλ, η διαφυγή της από την βιομηχανία και η προσβολή της από φυματίωση, οδήγησαν στον θάνατό της σε ηλικία μόλις 38 ετών. Ίσως αυτοί να είναι οι λόγοι που δεν έγινε ποτέ ιδιαίτερα γνωστή στο κόσμο, ενώ την επισκίαζε παράλληλα, η συνεχώς αυξανόμενη φήμη του Chaplin και του Sennett.

Aπό την ταινία Caught in the Cabaret, με τον Charlie Chaplin

Lois Weber

Πρόκειται για την μεγαλύτερη σκηνοθέτιδα – σεναριογράφο των πρώιμων χρόνων του Χόλιγουντ, την Lois Weber. Ξεκίνησε την καριέρα της δίπλα στον άνδρα της, ενώ μαζί ανέλαβαν την διοίκηση γνωστού κινηματογραφικού στούντιο. Το 1914, η Weber, έγινε η πρώτη γυναίκα που σκηνοθέτησε αμερικάνικη ταινία μεγάλου μήκους, με την συμβολή της στη παραγωγή του «Έμπορου της Βενετίας».

Αργότερα, την ίδια χρονιά, το ζευγάρι μετακόμισε από το στούντιο της Universal, στο στούντιο Hobart Bosworth, όπου τους δόθηκε μεγαλύτερη δημιουργική ελευθερία σε μεγάλου μήκους ταινίες. Μια από αυτές ήταν η ταινία «Hypocrites» (1915). Οι ταινίες της είχαν θεματικές γύρω από την οικογένεια και το γάμο.

Σε μεγάλη ηλικία, γράφοντας σενάρια

Η δύναμή της σαν σκηνοθέτιδα, την ώθησε να δημιουργήσει δικό της στούντιο παραγωγής, με το όνομά της, ενώ ήταν για ένα διάστημα, η πιο ακριβοπληρωμένη σκηνοθέτις του Χόλιγουντ.

Μετά το διαζύγιό της, η καριέρα της υπέστη μείωση σε παραγωγικότητα, ενώ πολλοί έκριναν αρνητικά τις θεματικές των ταινιών της. Πέθανε σε ηλικία 60 χρόνων. Το έργο της άρχισε να αναγνωρίζεται από το 1970 και μετά, από κριτικούς και ιστορικούς.

Dorothy Arzner

Η Αμερικανίδα Dorothy Arzner, ήταν η μόνη γυναίκα σκηνοθέτις μεγάλου μήκους ταινιών, στο Χόλιγουντ, τη δεκαετία του ’30. Σκηνοθέτησε 17 ταινίες, πολλές από τις οποίες θεωρούνται πρώιμα έργα του φεμινιστικού σινεμά. Αφού παράτησε την ιατρική, δούλεψε ως τυπογράφος και μοντέρ, για στούντιο της Paramount.

Το 1922, το μοντάζ της για την επική ταινία Blood and Sand, στην οποία πρωταγωνιστούσε ο Rudolph Valentino, εντυπωσίασε τόσο τους παραγωγούς, που της δόθηκε η δυνατότητα να σκηνοθετήσει τη πρώτη της ταινία «Fashions for Women», το 1927. Το 1929, σκηνοθέτησε την πρώτη ομιλούσα ταινία της Paramount, με τίτλο «The Wild Party», στο οποίο δημιούργησε το μπουμ, δηλαδή το μικρόφωνο που χρησιμοποιείται πλέον για να μιλούν οι ηθοποιοί.

Οι ταινίες της είχαν δυνατές, ανεξάρτητες γυναίκες για ηρωίδες, κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τις χολιγουντιανές συμβάσεις και στερεότυπα της εποχής. Στις ταινίες της πρωταγωνίστησαν μερικές από τις μεγαλύτερες ηθοποιούς του σινεμά, όπως η Katharine Hepburn (Christopher Strong, 1933), η Joan Crawford (The Bride Wore Red, 1937) καθώς και η Lucille Ball (Dance, Girl, Dance, 1940).

Mε την Joan Crawford, στα γυρίσματα ταινίας

Επίσης, σκηνοθέτησε εκπαιδευτικές ταινίες για τον γυναικείο στρατό, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και 50 διαφημιστικά της Pepsi-Cola. To 1975, τιμήθηκε με το βραβείο Σκηνοθετών της Αμερικής. Θεωρείται πως το γεγονός ότι ήταν ομοφυλόφιλη, εμπόδισε να αναγνωριστεί η τεράστια συμβολή της στο σινεμά, από τους ιστορικούς.

H Ida Lupino, γεννήθηκε στην Αγγλία και μεγάλωσε στην Αμερική, όπου ξεκίνησε την καριέρα της ως ηθοποιός τη δεκαετία του ’30 και το ’40 μεταπήδησε στη σκηνοθεσία. Η Λουπίνο ήταν η πρώτη που πήρε στα χέρια της την καριέρα της με το να σκηνοθετήσει δικές της ταινίες, επιλέγοντας θεματολογία δύσκολη για την εποχή, όπως η έκφραση της σεξουαλικότητας, η εξάρτηση μιας γυναίκας από το άλλο φύλο, ο βιασμός, κ.α. Με ύφος φιλμ νουάρ και μικρό προϋπολογισμό σε σχέση με αυτά των συναδέλφων της, κατάφερε να παράγει ταινίες εξαιρετικής ποιότητας.

Δίνοντας οδηγίες στους ηθοποιούς

Το 1949, σκηνοθέτησε τη πρώτη της ταινία, «Not Wanted», χωρίς ωστόσο να μπει το όνομά της στους τίτλους. H ευκαιρία προέκυψε όταν ο σκηνοθέτης Elmer Clifton έπαθε έμφραγμα και δεν μπορούσε να συνεχίσει. To 1953, η Lupino σκηνοθέτησε το πρώτο της αριστούργημα, το σκοτεινό φιλμ νουάρ «Hitch-Hiker», που θεωρείται το πρώτο νουάρ που σκηνοθέτησε γυναίκα.

Αργότερα, αφιερώθηκε πάλι στην υποκριτική απ ‘όπου ξεκίνησε, σε ταινίες και σειρές. Το 1950, έγινε η δεύτερη γυναίκα που πήρε βραβείο σκηνοθεσίας, μετά την Arzner.

Η Agnès Varda, ήταν Γαλλίδα σκηνοθέτις, σεναριογράφος, και φωτογράφος. Θεωρείται πρωτοπόρος του κινηματογράφου και μία από τις  πιο σημαντικές σκηνοθέτιδες όλων των εποχών. Το έργο της είναι αξιόλογο στο πεδίο του φεμινιστικού κινηματογράφου. Μαζί με τον σύζυγο της, ήταν ιδρυτικό μέλος του κινήματος της γαλλικής Nouvelle Vague, την δεκαετία του ’50 και ’60.

Οι ταινίες της χαρακτηρίζονταν από ρεαλισμό ντοκιμαντέρ, φεμινιστικά θέματα, ενώ σχολίαζαν κοινωνικά ζητήματα με πειραματικό στυλ. Η σκηνοθέτις χρησιμοποιούσε πολλούς εξωτερικούς χώρους στα γυρίσματα, κάτι ασυνήθιστο εκείνη την εποχή, με κατασκευασμένα σκηνικά και ζωγραφισμένα backdrops τοπίων.

Η πιο αναγνωρισμένη ταινία της είναι το «Cleo from 5 to 7», μια εμβληματική ταινία για το κίνημα της Νοuvelle Vague. To 2017, σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στο ντοκιμαντέρ «Faces Places», το οποίο απέσπασε υποψηφιότητα Όσκαρ, κάνοντας την το μεγαλύτερο σε ηλικία άτομο που έχει προταθεί για το βραβείο.

Από την απονομή της με τιμητικό Όσκαρ

Έχει τιμηθεί για τη συνολική προσφορά της στον κινηματογράφο, με Χρυσό Φοίνικα, με Σεζάρ, με Όσκαρ κ.α.

Η Varda έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 90 χρόνων, το 2019.