ΠΕΜΠΤΗ
26
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
Η Πωλίνα Κρεμαστά γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μεγάλωσε στον Βόλο, σπούδασε Ιατρική στα Ιωάννινα και ζει στην Αθήνα.
Το έργο της προσανατολίζεται σε δυο αλληλοτροφοδοτούμενους άξονες: την εισαγωγή της τέχνης του χορού στην κοινότητα και την είσοδο του κοινοτικού στοιχείου στον σύγχρονο χορό. Ακροβατεί ανάμεσα στα δύο μέσα από την πρακτική του εκπαιδευτικού προγράμματος «Σκυτάλη» (2012-2020) και του «Απόγειου» (2014-…). Χορεύει και χορογραφεί για την Creo Dance Company, συμμετέχοντας σε Ελληνικά και Διεθνή Φεστιβάλ, residencies, συνέδρια και σεμινάρια.
“Μένω σπίτι ως μία ένδειξη αλληλοσεβασμού και συμπαράστασης και όχι εξαναγκασμού και απειλής”. Photo Yannis Zindrilis
Το σπίτι μου –εφόσον αυτό υπάρχει– είναι ο τόπος μέσα στον οποίο κατοικώ και αντιλαμβάνομαι το κατοικείν επειδή το αναγνωρίζω και στους άλλους… γνωρίζω όμως ότι δεν έχουν όλοι οι «άλλοι» σπίτι. Γνωρίζω ότι είμαι σε μια προνομιούχα θέση και αποδέχομαι την παρούσα συνθήκη επειδή έχω τη δυνατότητα να το κάνω. Αναρωτιέμαι τί θα γινόταν αν δεν την είχα και τι μπορώ να κάνω αναγνωρίζοντας σε συνανθρώπους μου την έλλειψή της. Κάθε μέρα ξυπνάω με τη σκέψη ότι ήδη είμαστε ανελεύθεροι εξαιτίας του ίδιου μας του προνομίου.
Και δεν αναφέρομαι στην έκφραση οίκτου προς τους μη έχοντες, αλλά στην αφύπνιση μιας βαθιάς αλληλεγγύης πέρα από τάξεις, έθνη και λαούς. Μιας αλληλεγγύης για ολόκληρη την ανθρωπότητα, μιας αλληλεγγύης που θα μας φέρει κοντά και με τον πιο απομακρυσμένο…
Τι ακριβώς σημαίνει μένω σπίτι; Μένω σε παύση; Μένω ακίνητος; Ζω σε αναμονή; Προετοιμάζω το μετά; Σε μια ανθρωπιστική, πολιτική, πολιτισμική, κοινωνική και οικονομική κρίση (και η γενιά μας είναι μαθημένη σε τέτοιες καταστάσεις!) το πρώτο αντανακλαστικό είναι το ένστικτο επιβίωσης και αυτοσυντήρησης. Ο καθένας από εμάς ανακαλύπτει δικούς του τρόπους να ανταπεξέλθει και να ισορροπήσει.
Κατά τη γνώμη μου το θέμα είναι να μένω σπίτι από επιλογή και ως ένδειξη βαθιάς αλληλεγγύης για το συνάνθρωπο, για τον ξένο. Είμαστε πιστεύω αρκετά ευφυείς ώστε να αυτοπεριοριστούμε για το κοινό καλό και όχι από εντολή κάποιων ειδημόνων. Μένω σπίτι ως μία ένδειξη αλληλοσεβασμού και συμπαράστασης και όχι εξαναγκασμού και απειλής.
Δεν μπορώ να αναγνωρίσω την ελευθερία μου έξω από τη συλλογικότητα της παρέας, της δουλειάς μου, του καφενείου και του δημόσιου χώρου εν γένει.
Η έξωθεν εντολή του «μένουμε σπίτι» ρίχνει μια καθοριστική βολή στην ίδια τη θεώρηση του ανθρώπινου Είναι. Μοιάζει σαν να χάνουμε το νόημα των λέξεων και μαζί με αυτό τον ίδιο τον εαυτό μας, εφόσον μόνο μέσα από τον άλλον μπορούμε να τον ορίσουμε… Αναγνωρίζω το σώμα μου ως ένα ανθρώπινο σώμα, με εκείνη την ιδιότητα του ανθρώπου να κατοικεί ανάμεσα στον ουρανό και τη γη κι όχι ανάμεσα από ένα ταβάνι σε ένα άλλο… Δεν είναι σπίτι μου οι τοίχοι αλλά «ο κόσμος» και το σπίτι μου είναι μέρος του κόσμου αυτού.
Τη στιγμή που μία συζήτηση για το σώμα-ως εμπειρία όχι ως οργανικό υλικό- τη συνύπαρξη και τον δημόσιο χώρο είναι ενεργή, πώς βιώνεις το προληπτικό μέτρο της απαγόρευσης ή -ας πούμε-περιορισμού της κυκλοφορίας;Οι ιοί δεν εξαφανίζονται… ο κύριος κορονοϊός ήρθε για να μείνει και θα πρέπει να μάθει η ανθρωπότητα να συγκατοικεί και μαζί του. Η απαγόρευση κυκλοφορίας και η απομόνωση δεν είναι η λύση του προβλήματος. Αυτό που χρειάζεται κυρίως είναι η ενίσχυση του συστήματος υγείας. Στη χώρα μας περιμένουμε πρώτα να εμφανιστεί το πρόβλημα για να αναγνωρίσουμε έπειτα τις ελλείψεις. Όταν σπούδαζα Ιατρική θυμάμαι τους καθηγητές μου να μας λένε ότι η καλύτερη πρακτική είναι η πρόληψη… πρόληψη παντού! Άρα σαν κράτος αν θέλω να κάνω καλά τη δουλειά μου και να μην εμφανίζομαι σαν δήθεν σουπερ-ήρωας οφείλω να προλαμβάνω… να παρέχω παιδεία και γερό εκπαιδευτικό σύστημα αντί να μπαλώνω κάθε χρόνο τις αδυναμίες του, να έχω δημόσια νοσοκομεία και νοσηλευτικό προσωπικό αντί να κλειδώνω τους πολίτες για να αντέξει το ασθενές και κατακρεουργημένο μου σύστημα, να ενδυναμώνω τον πολιτισμό διαρκώς αντί να πετάω ψίχουλα ελεημοσύνης.
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι να γίνει το έκτακτο τακτικό, η μετάβαση συνήθεια. Οφείλουμε να ανασυνταχθούμε και να ανοίξουμε συζητήσεις για το μετά.
Η απαγόρευση κυκλοφορίας δεν είναι προληπτικό μέτρο είναι συμπτωματικό… σα να δίνεις στον ασθενή ένα φάρμακο για να πέσει ο πυρετός… το θέμα είναι τί προκαλεί τον πυρετό. Ασθενείς επομένως δεν είμαστε εμείς αλλά το σύστημα υγείας…
Ο σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει να εγκαταλείπει την ελευθερία του στις επιταγές της ανάγκης για δήθεν ασφάλεια, για δήθεν ζωή, για δήθεν πολιτισμό… Πώς γίνεται να είσαι ελεύθερος αν δεν είσαι ανάμεσα στους άλλους;
Προσωπικά δεν μπορώ να αναγνωρίσω την ελευθερία μου έξω από τη συλλογικότητα της παρέας, της δουλειάς μου, του καφενείου και του δημόσιου χώρου εν γένει. Η απαγόρευση του δημόσιου χώρου στερεί και από τον δικό μου προσωπικό τόπο – το σπίτι και το σώμα μου – την ελευθερία του.
Η μεγαλύτερη ζημιά έχει τελεστεί προ πολλού… το επίκεντρο του ανθρώπινου εγχειρήματος έχει γίνει η αναζήτηση της αφθονίας. Όλα είναι προϊόντα ακόμα και η τέχνη… Ceci n’est pas une démocratie.
Στο βιβλίο «Για την επανάσταση» γράφει η Hanna Arendt για την ελληνική πόλη-κράτος: «η ίδια η ελευθερία χρειαζόταν έναν τόπο όπου οι άνθρωποι να μπορούν να συνέρχονται – την αγορά αλλά και την ίδια την πόλιν, τον πολιτικό χώρο καθεαυτόν».
“Πώς γίνεται να είσαι ελεύθερος αν δεν είσαι ανάμεσα στους άλλους;” photo Alexandre Iseli
Η αλήθεια είναι ότι τον καιρό αυτό περνάω περισσότερο χρόνο από ότι παλιότερα στο διαδίκτυο, είτε συνεχίζοντας κάποιες γραφειοκρατικές υποχρεώσεις, είτε επικοινωνώντας με φίλους και μαθητές. Πάντα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μου δημιουργούσαν ένα άγχος… ένιωθα και νιώθω ότι εκεί μέσα υπάρχει μια παράλληλη πραγματικότητα που τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και που αδυνατώ να παρακολουθήσω. Προτιμώ την άλλη ζωή, εκείνη της φυσικής παρουσίας. Το οξύμωρο είναι ότι ενώ κάτω από τα δάχτυλά μου στο πληκτρολόγιο παίζουν ασταμάτητα ιστορίες και αναρτήσεις, το σώμα μου και το μυαλό μου έχουν πάθει βραδύτητα, αρνούνται να συνηθίσουν και να προσαρμοστούν… Ένας από τους μεγαλύτερους κατά τη γνώμη μου κινδύνους είναι να γίνει το έκτακτο τακτικό, η μετάβαση συνήθεια. Οφείλουμε να ανασυνταχθούμε και να ανοίξουμε συζητήσεις για το μετά.
Και μια και η συζήτηση αφορά το διαδίκτυο, πώς αισθάνεσαι με τις αναρτήσεις χορογραφιών στο διαδίκτυο; Και ακόμη, πως νομίζεις ότι αυτή η αναγκαστική πύκνωση του χρόνου χρήσης του ψηφιακό κόσμο θα μας επηρεάσει γενικά και τον κόσμο του χορού ειδικότερα;Τα χαρακτηριστικά που μεταμορφώνουν το «κάτι» σε τέχνη είναι η απεύθυνση και η απόλαυση… και αυτά λείπουν από το διαδικτυακό «παρών».
Ο χορός (όπως και η μουσική, το τραγούδι, το θέατρο) έχει τη δύναμη και το χαρακτηριστικό να δημιουργεί ή ν’ αποτελεί αφορμή δημιουργίας «κοινωνιών». Η λέξη κοινωνία σηματοδοτεί τη δημιουργία σχέσεων και επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους οι οποίοι μοιράζονται (κοινωνούν) εκείνη τη δεδομένη στιγμή «κάτι». Η βασική προϋπόθεση δημιουργίας της εν λόγω κοινωνίας είναι η φυσική παρουσία. Η αφθονία πληροφορίας στο διαδίκτυο – μαθήματα, παραστάσεις, κλπ – παρέχει μια ψευδαίσθηση επικοινωνίας. Ο κοινός τόπος-η γνώση είναι σωματική, την παθαίνεις και αυτή είναι η διαφορά της με την πληροφορία.
Μέσα στη μοναξιά του ιδιωτικού χώρου χάνεται ο ακρογωνιαίος λίθος της σχέσης του καλλιτέχνη με το κοινό του (μαθητή, θεατή, φίλο), χάνεται ο κοινός τόπος, το σημείο ουσιαστικής συν-κοινωνίας. Τα χαρακτηριστικά που μεταμορφώνουν το «κάτι» σε τέχνη είναι η απεύθυνση και η απόλαυση… και αυτά κατά τη γνώμη μου λείπουν από το διαδικτυακό «παρών».
Ας μην γελιόμαστε λοιπόν, το ψηφιακό μοντέλο εκπαίδευσης, ανταλλαγής και δημιουργίας ήρθε για να μείνει και αυτό με τρομάζει όσο τίποτε άλλο….
Ο περιορισμός που βιώνουμε μου προκαλεί μια έντονη επιθυμία μεγαλύτερης κυκλοφορίας… κι εύχομαι όλοι μας να βρεθούμε σε έντονη κυκλοφορία μετά τη λήξη του συναγερμού, αλλά συνάμα να είμαστε σε έντονη εσωτερική κυκλοφορία καθ’όλη τη διάρκειά του.
Παρόλο που είναι αρκετά πρόσφατο, αυτή η νέα συνθήκη έχει επηρεάσει τις καλλιτεχνικές και προσωπικές σου αναζητήσεις; Συνεχίζεις να δουλεύεις με το υλικό που ερευνούσες πριν ή σ έχει οδηγήσει σε νέες περιοχές ή; Αν ναι σε ποιες;Φροντίζω να παίρνω πάντα λίγο απόσταση από αυτό που δουλεύω κάθε φορά. Έτσι αφήνω αυτές τις μέρες να περνούν και να με διαπερνούν προσπαθώντας κυρίως να ενημερώνομαι και να συζητάω με τους ανθρώπους μου.
Σε σχέση με την προσωπική μου δουλειά, μελετάω τη μέχρι τώρα πορεία του νέου έργου της ομάδας μου μέσα από νέα μάτια και ματιά… σαν θεατής. Αρχίζω και πειραματίζομαι ποικιλοτρόπως με αντικείμενα, σχέδια και σημειώσεις προσπαθώντας να προσεγγίσω μέσα από διαφορετικές διαδρομές το οικείο που γεννά η συνύπαρξη των σωμάτων μας (των χορευτών) στις πρόβες στο στούντιο. Δεν με αφορά αν αυτό λειτουργεί ή όχι, επιτυγχάνει ή αποτυγχάνει, απλά αυτό συμβαίνει τώρα, αυτή τη στιγμή, στον τόπο που καλούμαστε να κατοικήσουμε εντός.
«Οι μεγάλες πόλεις σκέφτονται μονάχα τον εαυτό τους
και παρασέρνουν τα πάντα στην αδηφάγα τους βιάση•
θραύουν τη ζωή των ζώων σαν ξύλο ξερό
αναλώνουν λαούς ολόκληρους στη βάσανό τους.»
Rainer Maria Rilke, «Το βιβλίο της φτώχειας και του θανάτου»
Υ.Γ. στους φίλους και στους αγαπημένους: συγχωράτε με αν ο λόγος μου είναι λίγος αυτές τις δύσκολες στιγμές… έχουμε καιρό να συζητάμε και να με διδάξετε κι άλλο… σας αγαπώ βαθιά.
Η χορογράφος Πωλίνα Κρεμαστά καταγράφει τις σκέψεις της για αυτή τη νέα συνθήκη και φτιάχνει μια home-made χορογραφία για το Monopoli.gr
