Τα αυτοκίνητα φεύγουν, τα ποδήλατα μένουν

Αν κάποιος οραματιζόταν τους δρόμους του αθηναϊκού κέντρου και των προαστίων κατειλημμένους από ποδήλατα – έναντι της σπάνιας κυκλοφορίας αυτοκινήτων – θα τον ονόμαζαν ουτοπιστή. Τουλάχιστον, μέχρι πριν 40 ημέρες. Γιατί οι τελευταίες εβδομάδες της πανδημικής επικαιρότητας έχουν θέσει το ποδήλατο ως κυρίαρχο μέσο μεταφοράς στις, πέριξ των σπιτιών, μετακινήσεις – και όχι μόνο.

Η εικόνα που σε άλλες πόλεις της Ευρώπης ήταν, σχεδόν, μια εγκατεστημένη πραγματικότητα, στην Αθήνα παίρνει τη μορφή φαινομένου: Ποδηλάτες και πεζοί (όλων των ηλικιών) καταλαμβάνουν την άσφαλτο, εκτοπίζοντας – τουλάχιστον προς ώρας – την προσκόλληση στους τέσσερις τροχούς.

Μέτρα ευνοϊκά για την ποδηλατοκίνηση προτείνει το υπουργείο Περιβάλλοντος. photo: Erik Witsoe/Unsplash

Μπροστά σ’ αυτή τη διαπίστωση, το υπουργείο Περιβάλλοντος και ο Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος Ευθύμιος Μπακογιάννης, έχουν καταθέσει ήδη προτάσεις στα συναρμόδια υπουργεία (Μεταφορών, Πολιτικής Προστασίας και στη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Οικονομικών και Αναπτυξιακών Πολιτικών) για τη λήψη έκτακτων μέτρων που αποσκοπούν στην ασφαλή μετακίνηση των πολιτών στη διάρκεια της καραντίνας.

Πυρήνας της πρότασης είναι η ενίσχυση της ασφαλούς πεζής μετακίνησης και της μετακίνησης με το ποδήλατο κάτω από τους εξής άξονες:

• Την εφαρμογή του ορίου ταχύτητας στα 30 χιλιόμετρα/ώρα σε όλες τις γειτονιές του αστικού χώρου, στα 40 χλμ/ώρα σε αρτηρίες με χρήσεις εμπορίου και στα 50 χλμ/ώρα στις υπόλοιπες αρτηρίες.
• Τη δημιουργία έκτακτων διαδρομών των πεζών σε τμήματα του οδικού δικτύου όπου δεν υπάρχουν πεζοδρόμια, με εκτροπή της στάθμευσης στη μία μόνο πλευρά της οδού (υλοποίηση με πλαστικά επαναφερόμενα κολωνάκια)
• Τη δημιουργία έκτακτων λωρίδων πλάτους 3 μέτρων για δίκυκλα και ποδήλατα σε κεντρικές οδικές αρτηρίες του αστικού δικτύου (Λεωφόρος  Αθηνών, Λεωφόρος Βουλιαγμένης, Ιερά  Οδός, Λεωφόρος Κατεχάκη, Λεωφόρος  Κηφισίας, Λεωφόρος Μεσογείων) με ειδική διαγράμμιση στη δεξιά πλευρά του οδοστρώματος για όσο διαρκεί ο περιορισμός, όπως συμβαίνει σε εκατοντάδες πόλεις στον κόσμο – ειδικά τώρα που ο καιρός βελτιώνεται και ένα μέρος των καθημερινών μετακινήσεων θα μπορούσε να γίνει με το δίκυκλο ή με το ποδήλατο χωρίς τον κίνδυνο μετάδοσης του Covid 19 από τη συνύπαρξη σε οχήματα ή σε ΜΜΜ.
• Στις παραπάνω προτάσεις μέτρα προστίθενται η ενίσχυση ελέγχων για την τήρηση του ΚΟΚ καθώς και ο έλεγχος των στενών δρόμων της πόλης για παράνομες σταθμεύσεις που πιθανώς εμποδίζουν τη διέλευση οχημάτων ασφαλείας και ασθενοφόρων του ΕΚΑΒ.

Η έμφαση στην ποδηλατοκίνηση φαίνεται να είναι ένα από τα παράπλευρα οφέλη μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και όπως σημειώνει ο κ. Μπακογιάννης «είναι μια ευκαιρία ν’ αντιμετωπίσουμε διαφορετικά τις μετακινήσεις. Αυτές τις μέρες διαπιστώνουμε ότι οι καθημερινές μετακινήσεις εξυπηρετούνται όλες κάλλιστα είτε με το ποδήλατο είτε με το περπάτημα. Οφείλουμε λοιπόν, να επεξεργαστούμε αυτά τα δεδομένα όταν θα μπούμε πια στο νέο μοντέλο ζωής, μετά την πανδημία. Οφείλουμε να μην επιστρέψουμε στις καθημερινές μας συνήθειες κουβαλώντας τα αρνητικά της προηγούμενης ημέρας».

Όσο περισσότερα τα ποδήλατα, τόσο καλύτερη η πόλη. photo: Roman Koester/Unsplash

Μεταγγίζοντας την πολύτιμη εμπειρία του Πολεοδόμου – Συγκοινωνιολόγου Μηχανικού, επίκουρου καθηγητή του ΕΜΠ και του ιδρυτικού μέλους της Μονάδας Βιώσιμης Κινητικότητας της ΣΑΤΜ ΕΜΠ (υπό τον καθηγητή ΕΜΠ, Θάνο Βλαστό), στη νέα του ιδιότητα ως Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, ο Ευθύμιος Μπακογιάννης επαναφέρει την πολυετή συζήτηση γύρω από την ένταξη του ποδηλάτου στις αστικές μετακινήσεις.

Με δεδομένο ότι το 70% των ελληνικών πόλεων διαθέτει ακτίνα όχι μεγαλύτερη των 2.5 χλμ – και άρα η κάλυψη του συνόλου της με το ποδήλατο αναδεικνύεται σε μια πολύ απλή υπόθεση – ο κ. Μπακογιάννης υπενθυμίζει πως το ποδήλατο είναι ταυτόσημο με την αλλαγή του αστικού τοπίου. «Είναι πολυπαραγοντικά τα οφέλη της χρήσης του ποδηλάτου στην πόλη. Εκτός από την άσκηση και την αναψυχή που προσφέρει στον χρήστη, συμβάλλει σημαντικά στην κατανάλωση ενέργειας, στη μείωση των ρύπων και της θερμοκρασίας ενώ ο περιορισμός της ηχορύπανσης είναι μια άλλη σημαντική παράμετρος. Έχει διαπιστωθεί πως μόνο ο θόρυβος της μηχανοκίνησης έχει πολλές επιπτώσεις στην ψυχοσωματική υγεία. Αντίθετα, η εμπειρία που μοιραζόμαστε όλοι από την πόλη τις τελευταίες εβδομάδες φέρνει μιαν άλλη ποιότητα. Ακούμε τα πουλιά, τους ήχους της φύσης. Πρέπει να δώσουμε την ευκαιρία στο σύστημα να λειτουργήσει διαφορετικά».

Η κουλτούρα του αυτοκινήτου στις πόλεις παραμένει κραταιή. photo: Brandi Ibrao/Unsplash

Βεβαίως, σε μια χώρα που έχει στενούς δεσμούς – αν όχι δεσμούς εξάρτησης με το αυτοκίνητο – και παρά την αναβάθμιση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς την τελευταία 20ετία, η καλλιέργεια της ποδηλατικής κουλτούρας επιβάλλει και μια στιβαρή πολιτική απόφαση. Είναι χαρακτηριστική η αρνητική εμπειρία που μεταφέρει ο κ. Μπακογιάννης στην προσπάθεια κατάργησης μιας ζώνης στάθμευσης στο Κολωνάκι προκειμένου να διευκολυνθεί η κυκλοφορία των πυροσβεστικών οχημάτων από και προς το Λυκαβηττό. «Περιττεύει να πούμε ότι η πρόταση δεν εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο. Ο κόσμος προτίμησε να κινδυνεύσει να καεί παρά να στερηθεί μια λωρίδα στάθμευσης».

Πάντως, σε περίπτωση που τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας λειτουργήσουν ως test drive για την αναθεώρηση της σχέσης μας με το ποδήλατο, θα είναι πιθανότερο να μπορέσουν να εφαρμοστούν στη συνέχεια, ήπια κυκλοφοριακά μέτρα στην πόλη ως μια νέα πραγματικότητα. «Η ηπιοποίηση της κυκλοφορίας είναι το νέο αίτημα» συνηγορεί ο κ. Μπακογιάννης.

Η πριμοδότηση του ηλεκτρικού ποδηλάτου αναμένεται να προσθέσει νέους χρήστες στην πόλη. photo: Markus Spiske /Unsplash

Η πολιτική απόφαση ταυτίζεται και με μια σειρά κινήτρων στους πολίτες για τη χρήση ποδηλάτου και δη ηλεκτρικού ποδηλάτου που αφορά σε μεγάλη πληθυσμιακή κατηγορία αφού υποβοηθά τους λιγότερο ασκημένους ή τους ηλικιακά μεγαλύτερους. Ήδη δρομολογείται η πρόταση από συναρμόδια υπουργεία για επιδότηση των 2/3 του κόστους της αγοράς ενός ηλεκτρικού ποδηλάτου (τα 1.000 από τα 1.500 ευρώ που κοστίζει κατά μέσο όρο), η δημιουργία σταθμών φόρτισης στην πόλη, η χωρίς τέλη κυκλοφορία με σκοπό την μεταβολή το τοπίο των αστικών μετακινήσεων.

Το ποδήλατο αναδεικνύεται σε κεντρικό μέσο μετακίνησης σε όλο τον κόσμο στη διάρκεια της πανδημίας. photo: Junko Chak /Unsplash

Την ίδια ώρα, το διεθνές παράδειγμα – όπως ενεργοποιήθηκε μέσα από την πραγματικότητα της καραντίνας – ανάβει το πράσινο φως για το ποδήλατο τόσο σε ευρωπαϊκές πόλεις όσο και αστικά κέντρα της Αμερικής. Καθώς τα περισσότερα πάρκα έχουν κλείσει για την αποφυγή συνωστισμού, δήμαρχοι και υπουργοί εγκαινιάζουν ποδηλατόδρομους πάνω σε ήδη χαραγμένους ασφαλτοστρωμένους δρόμους και λαμβάνουν μέτρα για τον περιορισμό των θερμοκέφαλων οδηγών που βρίσκουν την ευκαιρία να πατήσουν γκάζι σε άδειους δρόμους, αγνοώντας την ασφάλεια των υπολοίπων.

Στη Φιλαδέλφεια, τη Μινεάπολη, το Ντένβερ, ακόμα και στο πιο κρύο Βανκούβερ του Καναδά υπολογίζεται πως παραχωρείται προς χρήση σε ποδηλάτες και πεζούς από το 5-10% των δρόμων κάθε πόλης. Το ίδιο και στη Βουδαπέστη όπου διαπιστώνουν 50% μείωση της χρήσης των αυτοκινήτων και 90% στη χρήση των ΜΜΜ – αλλά και στο Βερολίνο. Περιέργως, στο Λονδίνο ενώ οι μετακινήσεις με αυτοκίνητο σημειώνουν πτώση μεγαλύτερη του 60% υπάρχει διχογνωμία για την ασφάλεια των έκτακτων ποδηλατο-λωρίδων.

Οι αυτοκινητοβιομηχανίες “υπολογίζουν” το ποδήλατο. photo: Zuyet Awarmatik/Unsplash

Προσεγγίζοντας το μέλλον των πόλεων – πόσω μάλλον στην μετά covid εποχή που εκ των πραγμάτων θέτει νέους κανόνες – προστίθεται ένα ακόμα νέο δεδομένο. Ο “βασιλιάς” των αστικών μετακινήσεων, το αυτοκίνητο δεν δρα ανταγωνιστικά απέναντι στο ποδήλατο.

«Ακόμα και οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες μοιάζουν να αναγνωρίζουν στο ποδήλατο ένα πιθανό σύμμαχο» τονίζει ο κ. Μπακογιάννης. «Βάσει των νέων σχεδιασμών το ποδήλατο ενσωματώνεται στο αυτοκίνητο. Το πορτμπαγκάζ έχει την αναγκαία χωρητικότητα ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει ένα σπαστό ποδήλατο. Συνεπώς, το αυτοκίνητο θα χρησιμοποιείται για περιφερειακές μετακινήσεις και καθώς θα πλησιάζουμε στο κέντρο, θα το παρκάρουμε για να το αντικαταστήσουμε με το ποδήλατο. Όλα, δηλαδή, δείχνουν πως το μοντέλο εναλλακτικής μετακίνησης στην πόλη, ωριμάζει».