Earth Day: 50 χρόνια ιστορίας με μια ματιά

Σήμερα, η Γη απαιτεί να δράσεις για το κλίμα. Αυτό ακριβώς είναι και το σύνθημα του σημερινού εορτασμού που διαδίδεται σε όλο τον κόσμο μέσω της κοινωνικής δικτύωσης και της ιντερνετικής ενημέρωσης.

Το περιβαλλοντικό κίνημα του Earth Day που ξεκίνησε από τα παιδιά των λουλουδιών και τους φοιτητές των αμερικανικών πανεπιστημίων, μετρά μισό αιώνα ζωής, έχοντας πια μεταλλαχθεί σ’ ένα συναγερμό για εξέγερση υπέρ της προστασίας του απορρυθμισμένου περιβάλλοντος.

Το Earth Day είναι, στην πραγματικότητα, ένα mayday (στην στρατιωτική διάλεκτο) όπου επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο ενώνουν τη φωνή τους με τους ανώνυμους κατοίκους αυτού του κόσμου μ’ ένα κοινό επιτακτικό αίτημα: Την προστασία του.

Κάνουμε μια μικρή αναδρομή στα επιτεύγματα του κινήματος τις πέντε τελευταίες δεκαετίες.

Διαδηλώσεις φοιτητών την 22η Απριλίου του 1970 στο Πανεπιστήμιο του Μίσινγκαν. Photo: University of Michigan School for Environment and Sustainability

Είχαν περάσει ήδη δεκαετίες βιομηχανικής ανάπτυξης όταν τα πρώτα σημάδια μόλυνσης της ατμόσφαιρας και του υδροφόρου ορίζοντα στην Αμερική έκαναν την εμφάνιση τους. Το βιβλίο της Ρέιτσελ Κάρσον «Silent spring» (1962) με πωλήσεις 500.000 αντιτύπων είχε προετοιμάσει το έδαφος προειδοποιώντας για τις περιβαλλοντικές συνέπειες της ανάπτυξης.

Χρειάστηκαν, βέβαια, άλλα επτά χρόνια μέχρι το σκάνδαλο της διαρροής πετρελαίου από τις εξορύξεις στη Santa Barbara να αποκαλυφθεί με μέγα πολέμιο τον Γερουσιαστή Γκέιλορντ Νέλσον. Ήταν εκείνος που ενθάρρυνε την στροφή του αντιπολεμικού κινήματος (κατά του πολέμου στο Βιετνάμ) σε μια φιλοπεριβαλλοντική δράση.

Η ιδέα διαδόθηκε σύντομα στα αμερικανικά πανεπιστήμια, “στρατολογώντας” μια γεμάτη ενέργεια κοινότητα διαδηλωτών: Τους φοιτητές. Εις το όνομα της περιβαλλοντικής ενσυναίσθησης περισσότερα από 20 εκατομμύρια Αμερικανών – το 10% του τότε πληθυσμού της χώρας – πλημμύρισαν τους δρόμους στις 22 Απριλίου του 1970.

Στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας πρωτοστάτησαν ο ποιητής Άλαν Γκίνσμπουργκ, ο μετέπειτα υποψήφιος για την προεδρία Ραλφ Νέιντερ και το μουσικό συγκρότημα ιθαγενών Redbone. Δεν υπήρχε αμφιβολία πως η Αμερική ζούσε μια ιστορική στιγμή. Αφουγκραζόμενος την πίεση της κοινής γνώμης ο πρόεδρος Νίξον ίδρυσε την Υπηρεσία για την Προστασία του Περιβάλλοντος ενώ στα επόμενα χρόνια θεσπίστηκαν νόμοι για την προστασία του νερού, της ατμόσφαιρας και των ειδών υπό εξαφάνιση.

Πορεία για το κλίμα στη Νέα Υόρκη το 1990. photo: Margaret Macarthy studio

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 το κίνημα του Earth Day έχει ήδη παγκοσμιοποιηθεί – όπως όλα – έχει και ταμείο 3 εκατομμυρίων δολαρίων για να οργανωθεί σωστά. Η 22η Απριλίου γιορτάζεται σε δημόσιους χώρους πόλεων σε 141 πόλεις όλου του κόσμου, με εκτεταμένη τηλεοπτική κάλυψη.

Η πραγματική συνεισφορά του ωστόσο εκείνη την εποχή εξαργυρώθηκε στις πρακτικές ανακύκλωσης που, έκτοτε, ξεκίνησαν εντατικά αλλά και για θέσπιση συναντήσεων κορυφής από τα Ηνωμένα Έθνη με αποκλειστικό θέμα το μέλλον του πλανήτη.

Η Earth Day συσπειρώνει πολίτες απ’ όλα τα μήκη του πλανήτη.

Το πέρασμα στην επόμενη χιλιετία – και παρά τα εκατοντάδες ενεργοβόρα αστικά πάρτυ που οργανώθηκαν το βράδυ το Millenium – έδινε στο Earth Day τον χαρακτήρα του επείγοντος. Τα στατιστικά ήταν ήδη πολύ ανησυχητικά. Η αύξηση της θερμοκρασίας, το λιώσιμο των πάγων και το επιτακτικό κάλεσμα για καθαρές πηγές ενέργειας δεν αφορούσαν πια το μακρινό μέλλον.

Η ανάπτυξη της διαδικτυακής ενημέρωσης και επικοινωνίας διεύρυνε κι άλλο τους ορίζοντες του κινήματος με τη συμμετοχή 184 χωρών στις επετειακές διαδηλώσεις, χωρίς να μπορεί να υπολογιστεί ο όγκος εκατομμυρίων πωλητών που συμμετείχαν σε αυτές σε όλο τον κόσμο.

Το 2016 στο Παρίσι λαμβάνεται μια ιστορική πολιτική απόφαση. image: Global Justice Now

Οργανωμένο πια ως δίκτυο, το Earth Day Network, καλωσορίζει τη νέα δεκαετία, θέτοντας ως στόχο τη φύτευση ενός δισεκατομμυρίου δέντρων. Δύο χρόνια αργότερα, ο στόχος είχε επιτευχθεί. Η δεκαετία στιγματίστηκε και από μια ιστορική πολιτική απόφαση: 175 κράτη υπέγραφαν στις 22 Απριλίου του 2016 την Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, την πρώτη οικουμενική, νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα με υποχρέωση τη μείωση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου.

Οι μαθητικές διαδηλώσεις για το κλίμα έγιναν viral σε όλο τον κόσμο. photo: Markus Spiske/Unsplash

Το 2020 είχε οριστεί ως χρονικό σημείο καμπής στην μάχη για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, με τους επιστήμονες παγκοσμίως να δίνουν λιγότερο από μια δεκαετία για να εφαρμοστούν επείγοντα μέτρα συμμόρφωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας, φίλιας προς το περιβάλλον. Η επιδημική κρίση μπορεί να μπλοκάρει τους εορτασμούς και να τους μεταφέρει σε διαδικτυακό πεδίο – υπολογίζεται πως ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα συντονιστούν στις διάφορα on line ραντεβού – ωστόσο πολλοί επιστήμονες υπενθυμίζουν πως ο covid 19 δεν είναι παρά ένα ακόμα εφιαλτικό επεισόδιο στην επερχόμενη κλιματική καταστροφή.

Στις ΗΠΑ, την πατρίδα του Earth Day, o ιδρυτής του κινήματος Ντένις Χέιζ ταυτίζει το ζοφερό μέλλον του κλίματος με τον κίνδυνο επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία. Καλεί μάλιστα τους αμερικανούς πολίτες ν’ αντιμετωπίσουν ως Earth Day την ημέρα των επικείμενων εκλογών και βάσει αυτού του κριτηρίου να ψηφίσουν.