Ερωτήματα εν όψει μιας χαμένης σεζόν για τον πολιτισμό

Καθώς η μοναδική ανάσα πολιτισμού για το καλοκαίρι – κάποιες επιλεγμένες εκδηλώσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου – είναι ακόμα υπό σκέψη και διερεύνηση, η κοινότητα των ελληνικών τεχνών βιώνει τους πρώτους μεγάλους κραδασμούς της covid πραγματικότητας, βομβαρδίζοντας το υπουργείο Πολιτισμού με αιτήματα.

Την προηγούμενη Πέμπτη, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη οργάνωνε τηλεδιάσκεψη με τους επικεφαλής των τριών μεγάλων εποπτευόμενων φορέων παραστατικών τεχνών, τον καλλιτεχνικό διευθυντή της ΕΛΣ Γιώργο Κουμεντάκη, την καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Κατερίνα Ευαγγελάτου και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρη Λιγνάδη προκειμένου να επεξεργαστούν ιδέες εφικτές προς υλοποίηση στο πλαίσιο ενός υποτυπώδους φεστιβαλικού καλοκαιριού. Η “συνάντηση” τους ωστόσο, δεν κατέληξε σε συγκεκριμένες αποφάσεις, λαμβάνοντας υπόψιν την ρευστότητα της κατάστασης και με σταθερή αναφορά στις συστάσεις του υπουργείου Υγείας αναφορικά με το ρυθμό χαλάρωσης των μέτρων.

Θα γίνουν άραγε έστω και κάποιες από τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ;

Είναι σαφές, ωστόσο, πως αν υπάρξει φεστιβαλική δραστηριότητα το καλοκαίρι αυτή θα δρομολογηθεί μόνο από τους κρατικούς φορείς αφού όλοι οι εμπλεκόμενοι ιδιώτες επιχειρηματίες (κυρίως οι παραγωγοί των επιδαύριων παραγωγών) έχουν αποσύρει τις προτάσεις τους κάτω από αυτήν την τρομακτική συνθήκη αβεβαιότητας.

Η κ. Μενδώνη πάντως – όπως ανέφερε σε πρόσφατη δήλωση της στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΙ – μοιάζει να προσανατολίζεται μόνο σε, ανοιχτού τύπου, εκδηλώσεις με τη σημειολογική αξία να χωροθετηθούν εντός αρχαιολογικών χώρων. «Αυτό το οποίο ετοιμάζουμε, είναι μικρότερες εκδηλώσεις, πιθανότατα μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους, για περιορισμένο αριθμό θεατών. Αν περάσει ένα καλοκαίρι χωρίς τα μεγάλα Φεστιβάλ, τουλάχιστον, να μη λείψει ο πολιτισμός σε όλη την Ελλάδα, έτσι όπως τον έχουμε συνηθίσει. Γιατί αυτό θα ήταν ένα μήνυμα μιζέριας και απαισιοδοξίας» σημείωνε χαρακτηριστικά.

Η γεμάτη Επίδαυρος θα είναι όπως όλα δείχνουν φωτογραφική ανάμνηση, για το φετινό καλοκαίρι.

Θεωρώντας δεδομένο ότι οι πολιτιστικές δράσεις που θα γίνουν – αν θα γίνουν – θα είναι πολύ λίγες, μιλάμε ξεκάθαρα για μια χαμένη σεζόν στον ελληνικό πολιτισμό, γεγονός το οποίο δικαιολογεί και τον καταιγισμό ερωτημάτων που, ανά τακτά διαστήματα, θέτουν διάφοροι κλάδοι των τεχνών.

Παρά την τελευταία διορθωτική κίνηση που έγινε από το υπουργείο Πολιτισμού και το υπουργείο Εργασίας βάσει της οποίας συμπεριλαμβάνονται στο επίδομα των 800 ευρώ οι περισσότερες ειδικότητες στον τομέα θεάματος – ακροάματος (μουσικοί-τραγουδιστές μέλη του οικείου επαγγελματικού σωματείου, ηθοποιοί, χειριστές-βοηθοί χειριστών κινηματογράφου, ελεγκτές κινηματογράφου-θεάτρου, ταμίες κινηματογράφου-θεάτρου, τεχνικοί-κινηματογράφου και τηλεόρασης, ταξιθέτες θεάτρου-κινηματογράφου, χορευτές-μέλη των οικείων κλαδικών ή ομοιοεπαγγελματικών σωματείων, τεχνικοί απασχολούμενοι σε ζωντανές οπτικοακουστικές εκδηλώσεις μέλους των οικείων κλαδικών ή ομοιοεπαγγελματικών σωματείων) – το ΥΠΠΟΑ υπολογίζει ότι από αυτό επωφελούνται 180.000 εργαζόμενοι στον πολιτισμό – υπάρχουν διαμαρτυρίες.

Η ΠΟΘΑ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Ακροάματος Θεάματος) καταγγέλλει ότι εξακολουθούν να μένουν απ’ έξω περί τους 12.000 εργαζόμενους αφού τα μέτρα στήριξης δίνονται βάσει των εισοδηματικών κριτηρίων του 2018. Κατά συνέπεια, όσοι εργαζόμενοι έχουν συγκεντρώσει περισσότερα από 210 ένσημα το 2018, δηλαδή είχαν εργαστεί για περισσότερους από οκτώ μήνες, δεν εντάσσονται στα μέτρα στήριξης. «Το ίδιο συμβαίνει και για όσους δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν τα 50 ένσημα το 2018, ή για οποιονδήποτε λόγο δεν είχαν κάνει αίτηση για το εποχικό επίδομα αν και το δικαιούνταν, δεν έχουν δικαίωμα στην επιβίωση» αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Εργαζόμενοι στον τομέα θεάματος και ακροάματος εκτός του επιδόματος των 800 ευρώ.

Με επιστολή διαμαρτυρίας στα αρμόδια υπουργεία (Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας και Πολιτισμού) δηλώνει παρουσία και η ΕΜΚΕΘΙ (‘Ενωση Μη Κερδοσκοπικών Θιάσων) καταγγέλοντας πως ενώ η αποζημίωση προβλέπεται για όλες τις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως εταιρικού τύπου, η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρία δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανωτέρω απαριθμούμενους εταιρικούς τύπους, μια μορφή εταιρίας που φέρουν οι περισσότερες θεατρικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Υπενθυμίζουν δε πως «η πλειονότητα των θεάτρων ρεπερτορίου, ποιότητας και έρευνας που έχει τη μορφή της ΑΜΚΕ υπόκειται και καταβάλλει ασφαλιστικές εισφορές, εισφορές αλληλεγγύης, φόρους και λοιπές υποχρεώσεις».

Πηγές από το υπουργείο Πολιτισμού μεταφέρουν ότι όλα τα αιτήματα προωθούνται στο υπουργείο Εργασίας προς εξέταση και δεν αποκλείονται από κοινού νέες διορθωτικές κινήσεις μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Θεωρούν, ωστόσο, πως το μέτρο μείωσης του ενοικίου κατά 40% είναι μια σημαντική ελάφρυνση που αναφέρεται και στις ΑΜΚΕ.

Ενστάσεις και από τις ΑΜΚΕ. photo: Joshua Hoehne/Unsplash

Την ίδια ώρα, και από τον χώρο του κινηματογράφου, η ΠΕΑΚ (Πανελλήνια ‘Ενωση Αιθουσαρχών  και Κινηματογραφιστών) στέλνει σήμα κινδύνου προαναγγέλοντας το «θάνατο της κινηματογραφικής αίθουσας». Σε επιστολή τους προς το ΥΠΠΟΑ και με δεδομένο το ότι οι κλειστοί χώροι ψυχαγωγίας θα είναι οι τελευταίοι που θ’ ανοίξουν και πιθανότατα με ελάχιστη ανταπόκριση (κατά το παράδειγμα της Kίνας που έκλεισε τις αίθουσες της αμέσως μετά το τέλος της καραντίνας λόγω χαμηλής προσέλευσης), οι αιθουσάρχες καλούν το υπουργείο Πολιτισμού να ενισχύσει τις σκοτεινές αίθουσες.

Επαναφέρουν το πάγιο αίτημα τους για την μείωση του ΦΠΑ επί της τιμής του εισιτηρίου – κάτι που μεταφράζεται σε εξίσωση του με το μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 6% που ισχύει στο θέατρο και στις μουσικές παραστάσεις – κατά τα πρότυπα πολλών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Λουξεμβούργο, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία). Παράλληλα, ζητούν την απαλλαγή τους από την καταβολή μισθώματος από τις 15 Φεβρουαρίου μέχρι την επαναλειτουργία των κινηματογράφων με αντίστοιχη μείωση του ΕΝΦΙΑ των ιδιοκτητών, εφόσον από τότε έχουν μηδενικά έσοδα.

Μέτρα στήριξης αιτούνται οι αιθουσάρχες των σινεμά. photo: Jake Hills/Unsplash

Στο μεταξύ, περισσότεροι από 2.000 ‘Ελληνες καλλιτέχνες ενώνουν την φωνή τους και υπογράφουν επιστολή που διακινείται στα social media βάσει της οποίας ζητούν την στήριξη των τεχνών και του πολιτισμού μέσω της Επενδυτικής Πρωτοβουλίας για την Αντιμετώπιση του Κορονοιού (Coronavirus Response Investment Initiative) της Ευρωπαικής΄Ενωσης. Χαρακτηρίζοντας «ανεπαρκή» την εξαγγελθείσα επιχορήγηση του ΥΠΠΟΑ ύψους 15 εκατομμυρίων ευρώ, ζητούν μερίδιο από την προβλεπόμενη χρηματοδότηση για την επιδημική κρίση που θα λάβει η Ελλάδα, ύψους 340 εκατομμυρίων ευρώ.

Ακόμα κι αν η καλλιτεχνική κοινότητα επιβιώσει όπως – όπως κατά την θερινή περίοδο, ο χειμώνας προδιαγράφεται εξίσου, αν όχι περισσότερο, ζοφερός. Θεωρείται, βέβαιο, πως η λειτουργία των θεάτρων, των μουσικών σκηνών και των κινηματογράφων θα εγκριθεί υπό συγκεκριμένους αυστηρούς κανόνες (καθημερινές απολυμάνσεις, αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ των θεατών, ελεγχόμενος όγκος προσέλευσης), προϋποθέσεις που καταλήγουν ήδη σε έντονους φόβους πως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν ν’ ανταποκριθούν στα ανεβασμένα κόστη και θα παραμείνουν κλειστές, αφήνοντας εκατοντάδες εργαζόμενους όλων των ειδικοτήτων στην ανεργία.

Αυστηρές οδηγίες για τα κινηματογραφικά γυρίσματα στην Ευρώπη.

Είναι ενδεικτικές οι οδηγίες που εξέδωσε το Ευρωπαικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Προστασίας απευθυνόμενο στην κινηματογραφική βιομηχανία ύστερα από αίτημα της Ένωσης Παραγωγών Οπτικοακουστικών ‘Εργων (Audiovisual Producers Association) και του European Film Commission Network. Βάσει αυτών, όλοι οι ηθοποιοί και οι εργαζόμενοι σ’ ένα σετ πρέπει να προσέρχονται με ιατρικό αποδεικτικό, το αρνητικό στον covid 19 τεστ – ως υποχρέωση στο συμβόλαιο τους – άπαντες πρέπει να είναι εξοπλισμένοι με προστατευτικά και απολυμαντικά υλικά, να είναι ιδιαιτέρως σχολαστικοί με την προσωπική τους υγιεινή και να θερμομετρούνται διαρκώς. Οι χώροι των γυρισμάτων πρέπει κάθε φορά να θεωρούνται μολυσμένοι που σημαίνει ότι πριν το γύρισμα πρέπει να προηγείται τακτική απολύμανση τους ενώ την όλη διαδικασία θα εποπτεύουν ειδικοί υπάλληλοι με καθήκοντα να εξασφαλίζουν την, κατά γράμμα, τήρηση των κανόνων υγιεινής στο πλαίσιο της παραγωγής.

Στην Σουηδία και στην Δανία όπου δόθηκε ήδη το πράσινο φως για το ξεκίνημα γυρισμάτων ταινιών, σειρών και διαφημιστικών αντίστοιχη οδηγία επιτρέπει την παρουσία μέχρι και 50 ατόμων σε ένα σετ, συνιστά την αποφυγή πολυπληθών σκηνών και την πρόσληψη ηθοποιών άνω των 70 ετών – ακόμα και το casting θα γίνεται μέσω τηλεδιάσκεψης – και επιβάλλει την τροφοδοσία μέσω catering με συσκευασμένες για τον κάθε εργαζόμενο μερίδες.

Η κατακόρυφη άνοδος του κόστους των κινηματογραφήσεων είναι θεωρείται αυτονόητη, αλλά σε μια αγορά που – λόγω των ολοένα και αναπτυσσόμενων οικιακών πλατφορμών ψυχαγωγίας – θεωρείται από τις ελάχιστες εύρωστες. Σε απόλυτη αναντιστοιχία, δηλαδή, με τις παραστατικές και λοιπές τέχνες στην Ελλάδα.