H υπόθεση Λούλη και γιατί διυλίζουμε την κάμηλο

‘Εχω ακούσει τόσες φορές τον Σπύρο Παπαδόπουλο να λέει «κλείνουμε την πόρτα στον κορονοϊό» ώστε άρχισα να φοβάμαι πως αν ανοίξω το ψυγείο θα πεταχτεί από μέσα. Η χρήση, μάλιστα, των όρων «σχολαστικότητα» και «ευλαβικότητα», που ταυτίζονται ακαριαία με τον υπάκουο και θρησκευόμενο πολίτη, καταγράφονται στ’ αυτιά μου έως και ύποπτα, ενεργοποιώντας τον συντηρητισμό της ελληνικής κοινωνίας.

‘Ομως, στα χρόνια της μαζικοποίησης και εντατικοποίησης των μηνυμάτων – και δη των μηνυμάτων που είναι επείγοντα και ως τέτοια απευθύνονται οριζόντια σε όλους – προωθείται (από τους πολιτικούς και τις επιχειρήσεις, μέχρι τις διαφημιστικές και τα ΜΜΕ) η υπεραπλούστευση του λόγου.

Κι ενώ επαγγελματικά απέχω παρασάγγας από αυτήν την πρακτική – που εν τέλει καταργεί την πνευματικότητα, τη δεύτερη σκέψη και τον προβληματισμό – την ίδια στιγμή αναγνωρίζω την αμεσότητα της. Στην εποχή της γρήγορης κατανάλωσης των πάντων, ελάχιστοι ηρωϊκοί αφιερώνουν χρόνο για αρθρογραφία, ρεπορταζιακή έρευνα, φιλοσοφική αναζήτηση, food for thought.

Η κοινωνία μας έχει εξοικειωθεί – αν δεν έχει αποδεχθεί αυτόν τον τρόπο – και στην πλειονότητα της τον αναπαράγει. Το λεξιλόγιο των social media είναι, ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, της δεκαετίας. Η γλώσσα συρρικνώνεται. Και μαζί το νόημα και τα αγαθά του.

Σ’ αυτήν την, πολλών προκλήσεων, εποχή τα αρμόδια υπουργεία αναθέτουν σε ηθοποιούς να γίνουν οι κομιστές των μηνυμάτων τους. Γιατί; Γιατί, προφανώς, θεωρούν ότι η αναγνωρισιμότητα, η καλή εκφορά του λόγου, η εγκατεστημένη δημόσια εικόνα τους θα καταστήσει το μήνυμα τους πιο επιδραστικό. Ο ηθοποιός – τον οποίο παρεπιμπτόντως με διάφορους τρόπους η Πολιτεία παραγκωνίζει, υποβαθμίζει, αγνοεί, ενίοτε και λοιδωρεί – είναι, εν καιρώ πανδημίας, το πιο αποτελεσματικό “σκεύος” της.

Ο Σπύρος Παπαδόπουλος, η Βίκυ Σταυροπούλου, ο Χρήστος Λούλης, η Κατερίνα Λέχου, η Λένα Παπαληγούρα (δίνοντας τη φωνή της) έγιναν ακριβώς αυτό: Δάνεισαν τα εργαλεία τους για να περάσει το μήνυμα σε όλους. Πόση δύναμη δίνει αυτό στον ηθοποιό; Ασφαλώς, τεράστια.

Είναι γεγονός, πως στην περίπτωση του βίντεο με πρωταγωνιστή το Χρήστο Λούλη, το μήνυμα ήταν μια πρόχειρα κι ανέμπνευστα, διατυπωμένη φέτα καθημερινού διαλόγου – ειλικρινά τώρα, ποια ανεξάρτητη, εργαζόμενη, χειραφετημένη και αξιοπρεπής γυναίκα δεν έχει απευθυνθεί στο σύντροφο της με “θηλυκή” πειθώ;

Ωστόσο, οι χιλιάδες ενοχλημένοι (στην πλειοψηφία τους καλλιτέχνες), που οδήγησαν σε χρόνο ντε-τε με τις διαδικτυακές αντιδράσεις τους στην απόσυρση του συγκεκριμένου βίντεο, έκαναν skip στο πραγματικό μήνυμα, την δημόσια υγεία· που αυτή τη στιγμή, καλώς ή κακώς, είναι πιο σημαντική από το politically correct διακύβευμα.

Πόσω μάλλον, όταν η γυναικεία εικόνα και το γυναικείο σώμα κανιβαλίζεται ασταμάτητα, συντεταγμένα και σιωπηλά μέσα από όλες τις εκφάνσεις δημόσιου λόγου: Τις τηλεοπτικές εκπομπές, τις τηλεοπτικές και έντυπες διαφημίσεις, τους ρόλους σε δημοφιλέστατα σίριαλ (στα οποία έχουν παίξει δεκάδες από τους σημερινούς εξεγερμένους) και στις σωρούς influencers που στιβάζονται στα κοινωνικά δίκτυα πουλώντας ό,τι τους προσθέσει 400 ευρώ στον τραπεζικό λογαριασμό.

Γιατί, λοιπόν, έχει γίνει αποδεκτή αυτή η πραγματικότητα για το γυναικείο πρότυπο ενώ ξερνάμε μαζικά πάνω στο spot με το Λούλη ή πάνω στον ίδιο τον Λούλη ως ηθοποιό; Γιατί διυλίζουμε τον κώνωπα και καταπίνουμε την κάμηλο;

Αυτό το κείμενο δεν έχει καμία πρόθεση να υπερασπιστεί προσωπικά ούτε τον συγκεκριμένο ηθοποιό, ούτε τους υπόλοιπους που συμμετείχαν ή θα συμμετέχουν στο μέλλον σε αντίστοιχη ενημερωτική καμπάνια. Σύμφωνα, άλλωστε, με τους όρους του σύγχρονου διαλόγου που έχει χαρακτηριστικά ανθρωποφαγίας, το κείμενο αυτό θα ήταν ευκολότερο να αθροιστεί σ’ εκείνα που πετούν το λίθο.

Μοιάζει, πάντως, να έχει περισσότερο νόημα – ειδικά τώρα που ο αγώνας διεκδικήσεων των καλλιτεχνών συνεχίζεται – να υπερασπιστεί κανείς τη δυναμική της λειτουργίας του ηθοποιού μέσα στην κοινωνία· μέσα σε μια σπαρασσόμενη κοινωνία. Να υπερασπιστεί την αναγκαιότητα που φέρει το ίδιο το μήνυμα για την κοινωνία. Και τέλος να υπερασπιστεί την ποιότητα των μηνυμάτων συλλήβδην – κι όχι κατ’ εξαίρεση.

Αύριο, το πολύ μεθαύριο το θέμα του spot θα έχει παλιώσει. Τα θέματα που αναδεικνύει, όμως, όχι.