Οι δραματικές σχολές ανοίγουν χωρίς υγειονομικές εγκυκλίους

Η οδηγία του Υπουργείου Πολιτισμού που εστάλη το περασμένο Σάββατο 9 Μαϊου έδινε εντολή για την επανέναρξη των σχολών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης την προσεχή Δευτέρα 18 Μαϊου. Είχε προηγηθεί μιαν άλλη ανακοίνωση (που διαδέχθηκε τη συνέντευξη τύπου της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη) και η οποία τοποθετούσε την ημερομηνία επανέναρξης την προηγούμενη Δευτέρα 11 Μαϊου – σε τέσσερις ημέρες, δηλαδή, από την αρχική ανακοίνωση της. Στις σχολές, στους σχολάρχες, στους διευθυντές και φυσικά στο χώρο των καθηγητών θεάτρου και χορού σήμανε συναγερμός. Και δεν ήταν για καλό.

Κι αυτό γιατί η εντολή δεν συνοδευόταν από καμιά σχετική εγκύκλιο ή υγειονομικό πρωτόκολλο που να ορίζει συγκεκριμένους κανόνες λειτουργίας για την προστασία διδασκόντων και διδασκόμενων. Και μέχρι αυτή τη στιγμή, δεν έχει υπάρξει καμιά πρόσθετη μέριμνα από το ΥΠΠΟ (σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας) που να απαντά στις αγωνίες των σχολικών καλλιτεχνικών κοινοτήτων.

Οι εγκαταστάσεις της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου στην Πειραιώς.

Αντ’ αυτού, σχολάρχες και διευθυντές καταγγέλουν πως το υπουργείο είναι άφαντο σε όλη τη διάρκεια του lockdown (όπως και μετά από αυτό) και οι απόπειρες τους να λάβουν επίσημη ενημέρωση για ζητήματα που αφορούσαν στην ασφαλή επαναλειτουργία των σχολών έχουν πέσει στο κενό. «Σε επικοινωνία με υπηρεσίες του ΥΠΠΟ – και φυσικά χωρίς άλλη ενημέρωση – μας παραπέμπουν στις γενικές οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Κι αυτό προδίδει αμέσως την άγνοια και την αδιαφορία του υπουργείου για την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Τι σχέση έχει το μάθημα θεάτρου με ένα τυπικό μάθημα σε έδρες και θρανία;» διαμαρτύρεται η Ιώ Βουλγαράκη που διδάσκει στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών.

Η Ιώ Βουλγαράκη στη διάρκεια μαθημάτων στο Ωδείο Αθηνών./ credit: Ελίνα Γιουνανλή

Ο διευθυντής της και σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης πήρε την πρωτοβουλία να συγκεράσει οδηγίες του ΠΟΥ για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα με την γνώση των αναγκών που έχει η διδασκαλία στο Ωδείο και σε συνεννόηση και ανταλλαγή απόψεων με συναδέλφους του σε άλλες δραματικές σχολές πρόκειται να συντάξει ένα εσωτερικό «πρωτόκολλο» με κανονισμούς που θα προωθεί προς έγκριση στο Διοικητικό Συμβούλιο του οργανισμού τις επόμενες ημέρες. Εν ολίγοις, ο κάθε διευθυντής της σχολής αναγκάζεται να πράξει σε αυτοσχεδιασμό για ένα ζήτημα που θα έπρεπε να υπάρχουν αυστηρές οδηγίες κι ένα ειδικό πρωτόκολλο για τα καλλιτεχνικά ιδρύματα.

«Μας ζητούν ν’ αναλάβουμε εμείς το ρίσκο, μας μεταθέτουν την ευθύνη. Και είναι προφανές ότι δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει μέσα στις δραματικές σχολές, ποιες συνθήκες επικρατούν≥ τονίζει η Παρθενόπη Μπουζούρη. / Credit: Θανάσης Καρατζάς

«Μας ζητούν, επί της ουσίας, ν’ αναλάβουμε εμείς το ρίσκο, μας μεταθέτουν την ευθύνη. Και είναι προφανές ότι δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει μέσα στις δραματικές σχολές, ποιες συνθήκες επικρατούν. Η φύση των μαθημάτων επιβάλλει παρουσία των παιδιών έως και 12 ώρες στο χώρο, οι σπουδαστές ζουν σαν σε κοινόβιο. Φορούν κοστούμια, δανείζονται και αγγίζουν σκηνικά αντικείμενα, πέφτουν στο πάτωμα. Η έντονη συμμετοχή του σώματος είναι επιβεβλημένη. Μιλούν δυνατά, λαχανιάζουν, ιδρώνουν, σταγονίδια από το στόμα τους εκτοξεύονται στον αέρα καθώς μιλούν, το σώμα αλλάζει θερμοκρασία, εκπέμπει σε άλλη ταχύτητα από ενός κοινού μαθητή. Πολύ συχνά στο μάθημα χρησιμοποιούμε τον όρο “κοινή αναπνοή” που σημαίνει ότι ο ένας αναπνέει τον άλλο. Σ’ αυτή τη συνθήκη δουλεύουν όλες οι αισθήσεις. Αν πρέπει, να τα παρακάμψουμε όλα αυτά, θα είναι σαν να αγνοούμε την επικινδυνότητα μετάδοσης του ιού. Ας μας πουν, λοιπόν, τι από τα δύο ισχύει» τονίζει η ηθοποιός Παρθενόπη Μπουζούρη, καθηγήτρια υποκριτικής στην δραματική σχολή του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας.

Είναι χαρακτηριστικό πως οι κοινές γρίπες αποδεκατίζουν όλοκληρα τμήματα τους χειμερινούς μήνες, ακόμα και τους καθηγητές, ακριβώς εξαιτίας του έντονου συγχρωτισμού. «Τι θα γίνει αν ένα παιδί νοσήσει με κορονοϊό; Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα; Κανείς δεν μας έχει πει» προσθέτει η κ. Μπουζούρη.

Εικόνα από πρόβα στην Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης: Ποιος θα ξαπλώσει τώρα άφοβα στο πάτωμα;/ credit: Ελίνα Γιουνανλή

Οι απορίες είναι πολλές και άλλες τόσες οι ανάγκες. Τα τμήματα (που συνήθως περιλαμβάνουν από 15 έως 30 παιδιά ανά έτος) θα πρέπει να χωριστούν σε υπο-ομάδες για να μικρύνει ο κίνδυνος μετάδοσης – συνεπώς να διπλασιαστούν οι ώρες διδασκαλίας και ο χρόνος λειτουργίας των σχολών αλλά τα έσοδα τους θα παραμείνουν τα ίδια αν δεν μειωθούν. Οι απολυμάνσεις πρέπει να διαδέχονται την χρήση κάθε αίθουσας (χωρίς να υπάρχει κονδύλι γι’ αυτό), ο κλιματισμός δεν μπορεί να λειτουργεί όπως έχει ανακοινωθεί παρότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα το έτος να επεκταθεί μέχρι το τέλος του ζεστού μήνα Ιουλίου προκειμένου να καλυφθεί η “ύλη”. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που προστίθενται στο κεντρικό πυρήνα, της χωρίς πλαίσιο, επαναλειτουργίας τους.

«Το βιαστικό άνοιγμα τους υποδηλώνει αφενός την θέση του υπουργείου Πολιτισμού, ότι δεν μας υπολογίζει καθόλου και αφετέρου την ανάγκη του να “δείξει” ότι ενεργεί, ότι κάτι ανακοινώνει ύστερα από την πίεση που έχει ασκηθεί από τους καλλιτέχνες όλο αυτό το διάστημα. Στην πραγματικότητα, το ΥΠΠΟ δεν μπήκε καν στην διαδικασία να ψάξει τις παραμέτρους λειτουργίας τους, δεν μπήκε καν στον κόπο να οργανώσει μια τηλεδιάσκεψη με τους σχολάρχες και να τους ακούσει. Θα περίμενε κανείς κάτι να είχε γίνει απ’ όλα αυτά, εφόσον τα σχολικά ιδρύματα ήταν από τα πρώτα που έκλεισαν, οπότε υπήρχε χρόνος για να διερευνηθούν οι ανάγκες τους και να ληφθούν εγκαίρως μέτρα. Αντιθέτως, μας ξέχασαν εντελώς. Το υπουργείο όμως, θα πρέπει να καταλάβει πως οι καλλιτεχνικές σχολές δεν είναι ιδιωτικά φροντιστήρια, αλλά είναι σχολές δικές του. Από εμάς πηγάζουν όλα οι πτυχιούχοι που αδειοδοτεί κάθε καλοκαίρι του ΥΠΠΟ» σημειώνει η χορεύτρια και χορογράφος Χαρά Κότσαλη, δασκάλα στη φημισμένη σχολή της Ραλλούς Μάνου όσο στη σχολή Πέτροβα – Μαρμαρινού.

‘Ωρα μαθήματος για την Χαρά Κότσαλη/ credit: Ελίνα Γιουνανλή.

Εκτός από τα κακά αντανακλαστικά του ΥΠΠΟ, η συγκυρία της πανδημίας φέρνει στην επιφάνεια κι ένα άλλο μείζον θέμα: Την ακαταλληλότητα των υποδομών όπου λειτουργούν οι δραματικές σχολές. ‘Ενα μεγάλο ποσοστό τους φιλοξενείται σε ανεπαρκείς εγκαταστάσεις, μικρούς χώρους (όπου στοιβάζονται πολλοί σπουδαστές), χωρίς παράθυρα ή μηχανισμό αερισμού ακόμα και χωρίς εξόδους κινδύνου. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να λειτουργούν κανονικά και να παράγουν ηθοποιούς σ’ ένα τοπίο που, κατά κοινή ομολογία, γεννάει ανέργους.

Εφόσον, ήδη η λειτουργία τους είναι προβληματική, η συνθήκη του covid -19 την μεγιστοποιεί· κι όμως αυτές οι σχολές – οι οποίες έχουν άδεια λειτουργίας από το ΥΠΠΟ – πρόκειται να υποδεχθούν σπουδαστές την προσεχή Δευτέρα.

Η πανδημία αναδεικνύει κι ένα άλλο μεγάλο ζήτημα για τις δραματικές σχολές: Την ανεπάρκεια των εγκαστάσεων.

Είναι γνωστό πως, κατά καιρούς, επιτροπές που έχουν συσταθεί στο υπουργείο έχουν θέσει το ζήτημα της μείωσης του αριθμού λειτουργίας τους , με κριτήριο τόσο το επίπεδο των σπουδών όσο και την επάρκεια των εγκατατάσεων. ‘Οπως όλα δείχνουν, όμως, το ζήτημα αυτό αποτελεί μια “καυτή πατάτα¨ που οι εκάστοτε διοικήσεις του ΥΠΠΟ αποφεύγουν να διαχειριστούν με τον φόβο ότι θα αυξηθεί και το ποσοστό ανεργίας σ’ έναν ήδη χειμαζόμενο κλάδο – αφού η πλειονότητα των διδασκόντων είναι ηθοποιοί και σκηνοθέτες που συμπληρώνουν το χαμηλό εισόδημα τους.

Το πάγιο αίτημα πολλών αξιόπιστων σχολών να αναβαθμιστούν σε ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα και να υπαχθούν στο υπουργείο Παιδείας – σε αντίθεση με τώρα όπου εξομοιώνονται με το απολυτήριο Λυκείου – έχει μείνει στάσιμο· ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να βάλει ένα πλαίσιο “ξεκαθαρίσματος” στο χώρο.

Το Ωδείο Αθηνών, από τους πιο προικισμένους χώρους για ασφαλές, υπαίθριο μάθημα. Αλλες σχολές όμως;

Για την ώρα, οι σχολές καλλιτεχνικής εκπαίδευσης αντιμετωπίζουν το επείγον της έναρξης των μαθημάτων υπό αμφιλεγόμενο καθεστώς. Στο χώρο των διδασκόντων ανταλλάσσονται προτάσεις για το πως θα μπορούσε να διευκολυνθεί η, ήδη, επιβαρυμένη κατάσταση: Να μετατεθούν τα μαθήματα του έτους στις αρχές του φθινοπώρου, να λειτουργήσουν άμεσα οι σχολές μόνο για τους τελειόφοιτους – ώστε να αποσυμφορηθεί το διδακτικό πρόγραμμα – να παραχωρηθούν καταλληλότεροι χώροι ή ανοιχτά θέατρα σε σχολές που δεν έχουν αναφορά σε εξωτερικό χώρο – όπως η δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου και του Ωδείου Αθηνών – να υπάρξει μια οικονομική βοήθεια στις σχολές ώστε να καλυφθεί το κόστος των διαρκών απολυμάνσεων και φυσικά να διατυπωθούν τα αιτήματα των σχολαρχών στο ΥΠΠΟ.

Την Δευτέρα αρχίζει ένα επίφοβο “πείραμα” στις καλλιτεχνικές σχολές της χώρας. «Στο Ωδείο έχουμε αποφσίσει ότι μέχρι να σχεδιάσουμε σωστά τον τρόπο που θα γίνουν τα μαθήματα και το πρόγραμμα της απολύμανσης των χώρων δεν θα γίνει τίποτα δια ζώσης. Κι αυτή η πρακτική του “φτιάξ’το μόνος σου” απαιτεί χρόνο. Θα συνεχίσουμε τα θεωρητικά μαθήματα, όπως κάναμε μέχρι τώρα μέσω zoom. Κι όταν ανοίξουμε… καλή μας τύχη» λέει αποκαρδιωμένη η Ιώ Βουλγαράκη βάζοντας σε λέξεις το αίσθημα απαξίωσης που φέρουν όλοι όσοι εμπλέκονται αυτόν τον καιρό με την καλλιτεχνική σπουδή. Βεβαίως, αν το ΥΠΠΟ είχε προνοήσει μ’ ένα σχεδιασμό, τα πράγματα θα ήταν, ασφαλώς, πιο διαχειρίσιμα.