Ποιοι είναι οι υποψήφιοι για τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2019;

Το 2018 υπήρξε μια χρονιά ιδιαίτερα παραγωγική σε τίτλους με σημαντικά και πολυποίκιλα στη θεματική τους μυθιστορήματα και δοκίμια, διηγήματα που εστιάζουν σε μια αφήγηση εσωτερίκευσης, όπου η γλώσσα μετουσιώνεται σε πλοκή, μαρτυρίες, βιογραφίες, καθώς και χρονικά με μεγάλος εύρος στη θεματική τους και τέλος διακριτές ποιητικές φωνές, που καταθέτουν στέρεα δομημένες συλλογές, άλλοτε ρηξικέλευθες και άλλοτε στοχαστικές, οι οποίες συνομιλούν με την παράδοση, με κείμενα και έργα άλλων ποιητών και στέκονται επάξια στο διεθνές λογοτεχνικό στερέωμα.

Ωστόσο, παρότι στις λίστες μαρτυρίας, διηγήματος, ποίησης και μυθιστορήματος υπήρξαν πρωτοεμφανιζόμενοι στα γράμματα λογοτέχνες με αξιοπρόσεχτες, μεστές στη γλώσσα και ώριμες καταθέσεις, το ηλιακό κριτήριο των 35 ετών τους στερεί το δικαίωμα να συμπεριληφθούν στην αντίστοιχη βραχεία λίστα, με αποτέλεσμα να έχουμε δύο μονάχα υποψηφιότητες, γεγονός που αντιβαίνει στο πνεύμα οποιασδήποτε πιθανής βράβευσης.

Κατά την προσωπική μου άποψη, ξεχώρισε το μυθιστόρημα με τη θεματική του ευρύτητα, την πολυεπίπεδη, πολυπρόσωπη και πολυφωνική αφήγηση, τη μεταμοντέρνα καθώς και ενίοτε γραμμική δόμηση, τη διάθεση για πειραματισμό και πρωτοτυπία, την ενσωμάτωση και τον εγκιβωτισμό στη μυθοπλασία τεχνών και επιστημών, καλά χωνεμένων αφηγηματικά, τη σκιαγράφηση ολοζώντανων σύνθετων χαρακτήρων, που συνάδουν με τον τόπο και την εποχή τους και υπηρετούν με συνέπεια τον σκοπό και τις γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα.

Ήταν επίσης μια καλή χρονιά για το διήγημα με αρκετούς πρωτοεμφανιζόμενους διηγηματογράφους να καταθέτουν άρτιες και φιλόδοξες συλλογές, με σαφή θεματική σκόπευση, με μεστή, ρέουσα γλώσσα και πολύπλοκους χαρακτήρες, με διάθεση για πειραματισμό τόσο ως προς τη φόρμα όσο και ως προς το περιεχόμενο, χωρίς να υπερτερεί η κατασκευή εις βάρος του συναισθηματικού φορτίου και βάθους. Ανερχόμενοι διηγηματογράφοι κατόρθωσαν να συνομιλήσουν με καταξιωμένους, δοκιμασμένους χρόνια στη γραφή, τεχνίτες της αφήγησης, εμπλουτίζοντας και οι μεν και οι δε την εν λόγω λογοτεχνική παραγωγή.

Όσον αφορά την κατηγορία της «παραγωγικότατης» ποίησης, μάλλον δεν υπήρξε μια κοινή τάση, αντίθετα η πολυμορφία των έργων και οι διακριτές ποιητικές φωνές με τις τόσο διαφορετικές θεματικές είναι ενδεικτικές της πλούσιας ποιητικής μας παράδοσης που δύσκολα υπεισέρχεται σε στεγανά και τυποποιήσεις. Ίσως κοινό τόπο αποτελεί η συνομιλία των έργων με την απουσία, τη φθορά και τον θάνατο που παρατηρείται στις συλλογές όχι μόνο των μεγαλύτερων αλλά και των νεότερων ποιητών, η διάχυτη ειρωνεία και η διακειμενικότητα, η εικονοποίηση της αφήγησης, το πεζόμορφο που ανταγωνίζεται τη ρίμα, η υποβόσκουσα βία και η αναπάντεχη τρυφερότητα που κατοικούν στο συγκείμενο και τις λέξεις.

Σχετικά με την κατηγορία του δοκιμίου, η βιβλιοπαραγωγή του ’18 υπήρξε εξίσου ανθηρή με εκείνη του ’17, με βιβλία αναφοράς τόσο για την ενδελεχή έρευνα και εκτενή βιβλιογραφία τους όσο και για την αξιοσημείωτη εμβάθυνση και σκόπευση, στοχαστικά και αναστοχαστικά δοκίμια και αξιοσημείωτες μελέτες, που τα χαρακτηρίζουν όχι μόνο η ρηξικέλευθη ματιά τους και συνδυαστική σκέψη αλλά και οι πρωτότυπες και πολυσήμαντες αναγωγές.

Τέλος, στη σχετικά ολιγάριθμη κατηγορία της μαρτυρίας, χρονικού και βιογραφίας, υπήρξαν σημαντικές μαρτυρίες και βιογραφίες που επανεξετάζουν το ιστορικό παρελθόν, μαρτυρίες και χρονικά που εξιστορούν με μαεστρία, συνέπεια και λιτότητα το συλλογικό μέσα από το προσωπικό, μελέτες που συνδυάζουν μαρτυρίες, βιογραφίες και χρονικά, ανασκαλεύοντας πρωτότυπο ή διαμεσολαβημένο υλικό, ώστε να ανασυνθέσουν όψεις και πρόσωπα της Ιστορίας, ιδωμένα υπό διαφορετικό φως, γωνία και πρίσμα.