Ποιο είναι αύριο των μουσείων; Τρεις διευθυντές αθηναϊκών ιδρυμάτων, απαντούν

Η πανδημία έφερε το κλείσιμο και των Μουσείων, ως χώρων που μπορεί να δημιουργηθεί συνωστισμός, σε μια εποχή που ο προγραμματισμός μας κορυφώνονταν εν όψει του Πάσχα και ιδιαίτερα με τον πλούσιο σε εκδηλώσεις Μάϊο που προηγείται της θερινής χαλάρωσης. Διακόπηκε έτσι μια πολύ επιτυχημένη περίοδος και στις τέσσερις βασικές δραστηριότητες μας – εικαστικές εκθέσεις, συναυλίες, διαλέξεις, εκπαιδευτικά προγράμματα – αλλά και οι υποστηρικτικές λειτουργίες του Artshop και του Καφέ Μέρλιν.

Πέραν της πνευματικής απώλειας, η οικονομική ζημία υπήρξε ήδη σημαντική. Η υγιής διακυβέρνηση προβλέπει σημαντικό ποσοστό κάλυψης των εξόδων μας από τα λογικά έσοδα των εισιτηρίων και δραστηριοτήτων.

Η άμεση αντίδρασή μας ήταν να μην καμφθούμε και να μην χάσουμε την επαφή με το πιστό και ένθερμο κοινό μας. Στηρίξαμε το «Μένουμε Σπίτι» με τηλεδιαλέξεις και τηλεπαραμύθια, με μουσική προσφορά από τους συνεργαζόμενους καλλιτέχνες μας, ακόμη και με σεμινάρια ψυχολογίας για την Ανθεκτικότητα. Σύντομα δοκιμάσαμε να αντικαταστήσουμε κάποια από τα προγράμματα μας με διαδικτυακές εκδοχές. Σεμινάρια φωτογραφίας, οριγκάμι, ακόμη και η γυναικεία χορωδία μας παρουσιάστηκαν σε online εκδοχές. Νέες σειρές τηλεδιαλέξεων ακολουθούν. Η επιτυχία τους μ’ ένα λογικό εισιτήριο ήταν αναπάντεχη. Μας ενθουσίασε ότι δόθηκε η ευκαιρία και σε εκείνους που μένουν εκτός Αθηνών ή έχουν δυσκολία στην διάθεση χρόνου να συμμετάσχουν, διευρύνοντας το κοινό μας.

Τα ιδιωτικά Μουσεία που είναι κοινωφελείς οργανισμοί έχουν καθοριστική συμβολή στην πνευματική ζωή μιας χώρας

Κι ενώ διαμορφώσαμε τον προγραμματισμό μας για την επόμενη σεζόν (Οκτώβριο 2020 – Σεπτέμβριο 2021), που φέρνει σημαντικές εκθέσεις όπως το αφιέρωμα στον Κώστα Τσόκλη, στον Θεόφιλο και στην Γυναίκα στην Επανάσταση του 1821, επεκτείνουμε την δυνατότητα να αντικαταστήσουμε σχεδόν όλες τις δράσεις μας σε διαδικτυακές. Η επέκταση αυτή θα μας δώσει την δυνατότητα να κινηθούν οι περισσότερες δράσεις παράλληλα, φυσικές και μέσω ψηφιακής πλατφόρμας, ώστε να κρατηθεί και το κοινό που προτιμά ή αναγκάζεται για διάφορους λόγους να μένει σπίτι.

Έχουμε, όμως, συνείδηση και άποψη για το αναντικατάστατο της βιωματικής εμπειρίας. Εμείς άλλωστε εγκαινιάσαμε πρώτοι στην Ελλάδα με επιτυχία τα sleepover, τις «νύχτες στο Μουσείο» όπου γονείς και παιδιά μαζί, κοιμόντουσαν μέσα στις αίθουσες της έκθεσης, ακριβώς για να τονίσουμε συμβολικά την ύψιστη σημασία της βιωματικής σχέσης με την τέχνη! Η μετωπική συνάντηση με το έργο τέχνης γεννά την ανεξήγητη σχέση της ανθρώπινης συνείδησης με το έργο, τον δημιουργό του και την τέχνη εν γένει. Δεν είμαστε απαισιόδοξοι, όμως. Πιστεύουμε ότι θα αποκατασταθούν σιγά σιγά όλα αυτά. Αρκεί να σωθούν τα υποκείμενα φορείς της συνείδησης, οι άνθρωποι.

Από χρόνια, άλλωστε, δημιουργούμε σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία χρήσης της τέχνης για εκπαιδευτικούς σκοπούς, όπως το πρόγραμμα «Σύνθεση» με χρήση του έργου του Σπύρου Παπαλουκά για επτά διαφορετικά μαθήματα στο Γυμνάσιο, δίχως να αμελούμε την βιωματική, εμπλουτισμένη επίσκεψη στο Ίδρυμα των χιλιάδων μαθητών κάθε χρόνο με 26 διαφορετικά προγράμματα μόνο για σχολεία.

Χώροι όπως το Ίδρυμα με μεγάλες αίθουσες και έμπειρο προσωπικό ασφαλείας και με μέριμνα υγειονομικής ασφάλειας και πριν την πανδημία, έχουν κάποιο πλεονέκτημα έναντι μικρών θεάτρων ή συναυλιακών χώρων με ανάγκες ελάχιστου αριθμού θεατών για να «βγει» το κόστος. Οι πλούσιες, όμως, δραστηριότητες στο αμφιθέατρο μας θα πληγούν καίρια αν συνεχιστεί η ανάγκη μέτρων.

Τα «ιδιωτικά» Μουσεία που είναι κοινωφελείς οργανισμοί έχουν καθοριστική συμβολή στην πνευματική ζωή μιας χώρας όπου η ιδιωτική, εθελοντική δράση των Σωματείων – Συλλόγων – Μη κερδοσκοπικών Εταιριών και η ευεργεσία αναπτύχθηκε ήδη από τον 19ο αιώνα και υπήρξε συγκρίσιμη μόνο με τις ΗΠΑ.

Εκφράζουν πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, πέρα από τις βασικές που εμπίπτουν στην Πολιτεία και αποτελούν πραγματοποίηση των ονείρων ευγενών οραματιστών. Ο Βασίλης και η Μαρίνα Θεοχαράκη, έτσι οραματίστηκαν ένα Ίδρυμα για να μοιραστούν με άλλους την χαρά και την έμπνευση που τους πρόσφερε η τέχνη και ιδιαίτερα η ζωγραφική.

Πιστεύουμε όμως, ότι η Πολιτεία θα πάρει τα αναγκαία και δίκαια μέτρα, ώστε να μην πληγεί ο ζωτικός τομέας του πολιτισμού. Όχι μόνο για τις δεκάδες χιλιάδες των εργαζομένων και ελλιπώς αμοιβομένων σε αυτόν, αλλά και την πολύτιμη συμβολή του στην ψυχική και ψυχοσωματική υγεία όλων και συνολικά της κοινωνίας. Και ακόμη, για την τιμή της κοινωνίας και της χώρας που γέννησε τον δυτικό πολιτισμό.