Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου: Αυτές είναι οι υποψηφιότητες για το 2019

Μεγάλη η παραγωγή βιβλίων σε αυτή την κατηγορία και χωρά κάθε είδος και ύφος. Παραμύθια, ρεαλιστικές ιστορίες, περιπετειώδεις, με χιούμορ. Δίνω έμφαση ότι σε αυτή την κατηγορία παράγονται ενδιαφέροντα βιβλία και για τις μικρές ηλικίες παιδιών. Η θεματική των βιβλίων μπορεί να είναι η συνήθης, παραδείγματος χάριν για τους πρόσφυγες ή για την περιπέτεια στην οποία μπλέκουν παιδιά και είναι αυτά που θα δώσουν τη λύση, όμως βλέπουμε να αναφύονται νέες ιδέες και οπτικές: η διαχείριση της απώλειας των κοντινών προσώπων –έχει μετατοπιστεί το βάρος από την απώλεια στη διαχείρισή της-, η σκληρότητα προς την τρίτη ηλικία αλλά και η δυναμική που μπορεί αυτή να επιδεικνύει, η αξία της μόρφωσης ως ο δρόμος για την ελευθερία, αλλά και μεταμυθοπλαστικοί χειρισμοί παραμυθιού ως μια ευφυής πρόκληση και συνομιλία με τους αναγνώστες είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των βιβλίων της βραχείας λίστας.

Μια κατηγορία που δημιουργεί συνήθως ερωτήματα σχετικά με το πώς να χειριστεί κανείς το διφυές του είδους: κείμενο και εικόνα. Πάντως η βραχεία λίστα του 2018 είχε αξιόλογα και διαφορετικά μεταξύ τους βιβλία: ενδιαφέρουσες ιστορίες αν και με γνωστή θεματική όπως η παρενόχληση, η νοσταλγία και οι γεύσεις του καλοκαιριού, η παιδική αθωότητα, αλλά, από την άλλη, και πρωτοτυπία όπως ο φόβος που γεννά το να χάσεις τη βολή σου, ακόμη και αν πρόκειται να παραμείνεις στην εξάρτηση και σκλαβιά. Στην κατηγορία, υπάρχουν και εικονογράφοι άλλης εθνικότητας και αυτό σίγουρα το θεωρώ θετικό, καθώς έτσι διανοίγονται νέοι δρόμοι και δημιουργούνται επιδράσεις. Στη λίστα βλέπουμε και βιβλία χωρίς λόγια. Το σημαντικό είναι ότι στη βραχεία λίστα του εικονογραφημένου βιβλίου του 2018 έχουμε και picturebooks, δηλαδή βιβλία με μια διπλή αφήγηση, κειμενική και εικονιστική. Οι εικονογραφήσεις χαρακτηρίζονται από διαφορετικά και προσωπικά στιλ, που αναδεικνύουν τη μοναδικότητα του κάθε βιβλίου.

Στην κατηγορία του εφηβικού δεν είχαμε πολλά βιβλία, όμως στην πλειονότητά τους ήταν αξιόλογα. Υπήρχαν «κλασσικά» του είδους: ιστορικές αφηγήσεις ή αφηγήσεις διανθισμένες με ιστορικά στοιχεία, βιβλία που μπλέκουν με εύσχημο τρόπο είδη π.χ. τη ρεαλιστική αφήγηση με αυτή της επιστημονικής φαντασίας, βιβλία που αν και θίγουν ένα θέμα πολυσυζητημένο όπως το μπούλιγκ όμως το κάνουν με τρόπο που να προτείνουν ανατροπή της οπτικής (όχι μόνο το μπούλιγκ αλλά τι αισθάνονται οι άλλοι, αυτοί που δεν αντιδρούν σε αυτό;). Λιγότερα τα βιβλία που προσπαθούν να μπουν μέσα στον κόσμο των εφήβων και να  παρακολουθήσουν τον παλμό τους. Από αυτά, το θέμα της ταυτότητας φύλου υπάρχει αλλά πιο ασθενικά απ’ ότι στο παρελθόν, ενώ το να βλέπεις την εξάρτηση των νέων από τα βιντεοπαιχνίδια μέσα από τη δική τους ματιά και χωρίς τις ενστάσεις των ενηλίκων σίγουρα εμπλουτίζει με μια νέα οπτική το εφηβικό μυθιστόρημα.

Τις τελευταίες χρονιές υπάρχει μια τάση να παράγονται πολύ αξιόλογα βιβλία γνώσεων. Έτσι και στη χρονιά 2018, και επιπλέον χωρίς να τυποποιούνται ως προς το πώς – κειμενικά και με στοιχεία οπτικού γραμματισμού- θα υποστηριχθεί η πληροφόρηση, οι γνώσεις. Αξιοσημείωτο ότι αναδεικνύονται θέματα πρωτότυπα, π.χ. καράβια του παρελθόντος που έγραψαν μια σημαντική ιστορία ή προσωπικότητες που μας είναι λίγο γνωστό ή και παρεξηγημένο το έργο τους ή ακόμη-ακόμη μια με άλλη ματιά διαδρομή σε ένα μουσείο. Σε άλλα, η γνώση μεταδίδεται κατά βάση με ένα ευχάριστο, εύληπτο και λογοτεχνικά επεξεργασμένο κείμενο και/ή με μια εικονογράφηση που σου κατασκευάζει ολόκληρους κόσμους (με πληροφορίες και αισθητική). Όμως, έχω ακόμη ερωτηματικό γιατί η διασκευή που γίνεται από τον ίδιο συγγραφέα –από ένα βιβλίο του που είχε γράψει για ενηλίκους- να μην κρίνεται (για το λόγο ότι θεωρείται διασκευή);

Μένη Κανατσούλη, Αντιπρόεδρος