11 Απριλίου 2020. Η Κίνα, η χώρα που πρώτη βίωσε της συνέπειες του Covid-19, βγαίνει από το αυστηρό lockdown και τα μαγαζιά ανοίγουν ξανά. Το flagship store του γαλλικού οίκου Hermes στην πόλη Κουανγκτσόου αυτή την πρώτη ημέρα επαναλειτουργίας κάνει τζίρο 2,7 εκατομμύρια δολάρια!
Την ίδια στιγμή, στα καταστήματα εταιριών όπως οι Apple, Nike, Gucci, Estee Lauder κλπ. σε διάφορες πόλεις σχηματίζονται τεράστιες ουρές! Ο κόσμος είναι αποφασισμένος για… revenge shopping μέχρι τελικής πτώσης!
Τελικά, είναι τρελοί αυτοί οι Κινέζοι; Ή απλά μιλάμε για μια από τις πιο ισχυρές οικονομίες στον κόσμο και ανθρώπους που, παρά την πανδημία, προφανώς έχουν πολλά χρήματα για να ξοδέψουν;
Στα μαγαζιά, αδερφές μου!Κι όμως δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά. Ακόμα και στη χρεοκοπημένη εδώ και μια δεκαετία Ελλάδα η ανταπόκριση του κόσμου στο άνοιγμα των καταστημάτων ήταν αρκετά θερμή. Όπως προκύπτει από την έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών τις πρώτες 10 ημέρες επαναλειτουργίας της αγοράς το 50% των εμπόρων δήλωσαν ότι η κίνηση ήταν από μέτρια έως καλή.
Ωστόσο, όλοι μας έχουμε τουλάχιστον μία-δύο φίλες που βγήκαν από την πρώτη μέρα για ανελέητο shopping. Κάποιες αγόρασαν κυριολεκτικά ό,τι βρήκαν μπροστά τους –ακόμα κι αν δεν ήταν στο νούμερό τους ή στο στυλ τους. Ενώ υπήρξε και μία που μέσα στον ενθουσιασμό της πήρε την ίδια μπλούζα δυο φορές (μια… φίλη μου από το χωριό, δεν την ξέρετε).
Το κατάστημα του οίκου Hermes στην πόλη Κουανγκτσόου της Κίνας.
Ποια είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από αυτή την –φαινομενικά- παράλογη συμπεριφορά; Οι ειδικοί ονόμασαν το φαινόμενο «revenge shopping», δηλαδή «εκδικητικές αγορές». Από ποιον όμως παίρνουμε εκδίκηση και γιατί;
Πιθανότατα από αυτούς που νιώθουμε ότι μας στέρησαν την ελευθερία, μας ανάγκασαν να κλειστούμε μέσα σε τέσσερις τοίχους και μας άρπαξαν τη δυνατότητα να ζήσουμε μερικές στιγμές πρόσκαιρης –ίσως και απατηλής- ευτυχίας. Όπως αυτές που νιώθουμε όταν επιστρέφουμε από τα μαγαζιά κρατώντας σακούλες.
Η έκφραση «shopping therapy» δεν έχει βγει τυχαία! Έχει αποδειχτεί πως όταν νιώθουμε πιεσμένοι, μια βόλτα στα μαγαζιά αποτελεί εγγύηση για καλύτερη διάθεση στη στιγμή. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2015 στην Επιθεώρηση Ψυχολογίας και Marketing, το shopping είναι ένας αποτελεσματικός (αν και δαπανηρός) τρόπος να νιώσουμε καλύτερα. Το συμπέρασμα αυτό έρχεται να ενισχύσει μια άλλα έρευνα που δημοσιεύτηκε στην Επιθεώρηση της Ψυχολογίας του Καταναλωτή. Σύμφωνα με αυτή, εκτός από βελτιωμένη διάθεση, οι αγορές προσφέρουν ανακούφιση από το στρες.
Γιατί οι αγορές είναι “θεραπευτικές”;Ο λόγος, όπως μας εξηγεί η ψυχολόγος Γεωργία Χριστίνα Κανελλοπούλου, είναι ο εξής: «Όταν νιώθουμε στρες ή φόβο (όπως όταν ήμασταν σε καραντίνα) αισθανόμαστε ότι χάνουμε τον έλεγχο επάνω στη ζωή μας. Το revenge shopping είναι το απόλυτο αντίδοτο γιατί μας δίνει ξανά την αίσθηση του ελέγχου. Σε μια περίοδο που νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να αλλάξουμε την κατάσταση, λειτουργεί σαν μια ανακουφιστική άσκηση αυτονομίας! Μας βοηθάει να εξασκήσουμε μια μορφή εξουσίας απέναντι στις απαγορεύσεις».
«Ξέρω τι θέλω και έχω την επιλογή να το αποκτήσω, χωρίς κάποιος άλλος να μου επιβάλλει τι μπορώ να κάνω και τι όχι»… Είναι κι αυτό κάτι! Ακόμα κι αν τα χρήματα που θα ξοδέψουμε είναι αυτά που φυλάγαμε για «μια ώρα ανάγκης». Μήπως δεν είναι ανάγκη να αισθανθούμε ξανά «ζωντανοί» μετά από μια περίοδο ανασφάλειας και αγωνίας που, σημειωτέον, δεν έχει τελειώσει;
«Η ζωή είναι μικρή… πάρε τα παπούτσια»Δεν είναι λίγες οι φορές που τα υλικά αγαθά πολλές φορές λειτουργούν για την ψυχολογία μας σαν «άγκυρες» που μας κρατούν στη ζωή, ξορκίζοντας το φόβο του θανάτου. Έτσι, μια ακριβή τσάντα ή ένα επώνυμο ζευγάρι παπούτσια γίνεται κάτι παραπάνω από ένα αξεσουάρ. Μετατρέπονται σε μια «επένδυση» στη ζωή, στη συνέχιση μιας καθημερινότητας χωρίς απειλές και ανασφάλεια.
Σαν να προσπαθούμε να πούμε στο σύμπαν «κοίτα, έχω αγοράσει μια πανάκριβη τσάντα… Δεν έχω άλλη επιλογή από το να την κρατήσω πολλές φορές και να την ευχαριστηθώ. Οπότε, δεν γίνεται να αρρωστήσω σοβαρά από κορονοϊό και να κινδυνέψει η ζωή μου».
Μια αισιόδοξη προοπτική«Ακόμα, η αγορά πραγμάτων που αυτή τη στιγμή ενδεχομένως και να μην μας χρειάζονται θα μπορούσε κατά κάποιο τρόπο να αποτελεί μια αισιόδοξη οπτική για το μέλλον», επισημαίνει η ψυχολόγος. «Αγοράζω μαγιό και σορτσάκια γιατί περιμένω ότι τα πράγματα θα πηγαίνουν καλύτερα το καλοκαίρι και θα πάω διακοπές. Αυτή η αίσθηση δίνει στο άτομο ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον αλλά και την ελπίδα ότι όταν το μέλλον έρθει θα είναι προετοιμασμένο να το χαρεί».
Φυσικά, σημαντικό ρόλο παίζει και η καταναλωτική συμπεριφορά του καθενός μας ανεξάρτητα από την πανδημία. Όμως αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να συνειδητοποιήσουμε πώς και γιατί επιλέγουμε αυτό τον τρόπο να διαχειριστούμε τα δύσκολα και στρεσογόνα συναισθήματα.
Σε κάθε περίπτωση, το shopping είναι πράγματι ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε το στρες. Είναι όμως κι ένας τρόπος να αποκτήσουμε κι άλλο στρες –ιδιαίτερα όταν τα οικονομικά μας δεν είναι και τόσο ανθηρά. Γιατί όση απόλαυση κι αν νιώσουμε τη στιγμή που αποκτούμε εκείνα τα τέλεια παπούτσια, δεν θα μας βοηθήσει όταν στο τέλος του μήνα διαπιστώσουμε πως το υπόλοιπο του λογαριασμού μας τείνει προς το μηδέν. Και τότε σίγουρα το στρες θα επιστρέψει, με άλλη μορφή αλλά εξίσου ισοπεδωτικό. Και σ’ αυτή την περίπτωση, όπως σε πολλές άλλες (βλ. φαγητό, αλκοόλ κ.λπ.) το μόνο που μπορεί να μας σώσει είναι το μέτρο…
Οι κανόνες του revenge shoppingΠιστεύετε ότι μια βόλτα στα μαγαζιά θα σας αποζημιώσει για όλο το χρόνο που περάσατε μέσα στο σπίτι, για όλες τις αγκαλιές που δεν μπορέσατε να δώσετε; Κάντε τη και χωρίς τύψεις! Απλά, ακολουθήστε αυτές τις συμβουλές;
Η πιο συνηθισμένη «παρενέργεια» του revenge shopping είναι η κατασπατάληση των χρημάτων μας. Για να το αποφύγετε, σκεφτείτε εκ των προτέρων πόσα χρήματα μπορείτε να ξοδέψετε και σταματήστε όταν φτάσετε αυτό το ποσό, όσο κι ας σας αρέσει αυτό το μαγιό!
Αγοράστε κάτι που πραγματικά χρειάζεστεΑν νιώθετε την ανάγκη να βγείτε στα μαγαζιά αλλά δεν σας περισσεύουν χρήματα, περιοριστείτε σε αγορές που είναι απαραίτητες ή έστω χρήσιμες. Εντάξει, το να ψωνίσετε κουρτίνες ίσως δεν είναι εξίσου συναρπαστικό με το να διαλέγετε τσάντες… Αν όμως είναι ένα έξοδο που έτσι κι αλλιώς πρέπει να κάνετε, τουλάχιστον δεν θα το μετανιώσετε!
Πριν τρέξετε στα μαγαζιά, επιλέξτε ψύχραιμα τι θέλετε να αγοράσετε, κάνοντας μια έρευνα αγοράς είτε online είτε απλά κοιτάζοντας βιτρίνες. Ίσως να νιώσετε καλύτερα και μόνο με αυτό και να μη νιώσετε την ανάγκη να προχωρήσετε σε αγορά. Διαφορετικά, τουλάχιστον, θα κάνετε τα ψώνια σας πιο συνειδητά και στις πιο συμφέρουσες συνθήκες.
Ζητήστε βοήθεια εάν το πρόβλημα επιμένειΕάν αντιμετωπίζετε έντονο άγχος, θλίψη ή άλλα σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα είναι σκόπιμο να μιλήσετε με έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Το να σηκώσετε τα μαγαζιά μπορεί να βελτιώσει πρόσκαιρα τη διάθεσή σας αλλά ξέρετε ότι δεν είναι η λύση.
