“Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” σε… αναβρασμό

Μετά την παρουσίαση του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα – Ένας πολιτισμός», που ενώ αρχικά είχε παρουσιαστεί ως πρόγραμμα 200 εκδηλώσεων, τελικά περιέχει 55 παραγωγές σε 251 παρουσιάσεις (!), δυστυχώς καταλήγουμε εκ νέου στο συμπέρασμα ότι η πολιτική του ΥΠΠΟ δεν έχει ως στόχο την ανάπτυξη και την προάσπιση του Πολιτισμού, ούτε τη στήριξη των εργαζομένων σε αυτόν, αλλά στην πραγματικότητα αρκείται στο επικοινωνιακό «καμουφλάζ» των προβλημάτων που αναδείχθηκαν έντονα λόγω της πανδημίας.
Αναλυτικότερα εντοπίζουμε και στηλιτεύουμε τα εξής:

• Απουσία οποιασδήποτε προκήρυξης και απευθείας ανάθεση όλων των παραγωγών. Αυτό δημιουργεί, καταρχάς, μια συνολική αίσθηση κλειστού κυκλώματος ανάμεσα στο ΥΠΠΟ και στους αρμόδιους κρατικούς φορείς. Όσο κι αν το Υπουργείο υποστηρίζει ότι οι απευθείας αναθέσεις προκρίθηκαν λόγω έλλειψης χρόνου, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι αφενός θα μπορούσε να υπάρχει έστω μια ποσόστωση παραγωγών για ανοιχτή προκήρυξη, αφετέρου αυτή η βεβιασμένη τακτική (το πρόγραμμα καταρτίστηκε μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες) καταδεικνύει την απουσία μακρόπνοου πλάνου για τον Πολιτισμό. Σε κάθε περίπτωση, αν το Υπουργείο αδυνατούσε λόγω χρόνου και υποδομής, θα μπορούσαν κάλλιστα οι ίδιοι οι επιλεγμένοι Φορείς να ανακοινώσουν ανοιχτή πρόσκληση, καθώς διαθέτουν τα αντανακλαστικά και την οργάνωση για κάτι τέτοιο. Φαίνεται ότι τελικά, η πληθώρα παρουσιάσεων «μικρών» ή υποχρηματοδοτούμενων παραγωγών είναι το μέλλον που επιφυλάσσει το ΥΠΠΟ για τον σύγχρονο Πολιτισμό.

• Δημιουργία μιας απόλυτα κεντροποιημένης επιτροπής. Δημιουργείται μία συνθήκη συγκέντρωσης εξουσίας γύρω από συγκεκριμένους καλλιτεχνικούς διευθυντές, γεγονός που μεγεθύνει το προσωπικό τους καλλιτεχνικό στίγμα και πνεύμα, θέτοντας σε αμφισβήτηση / επισφάλεια την πολιτιστική πολυμορφία, η οποία θα δημιουργούσε το πλαίσιο στο οποίο η ίδια η Τέχνη ανθεί και αναπτύσσεται.

• Συνεχιζόμενη υποτίμηση του κλάδου του σύγχρονου χορού (πέρα από το μπαλέτο της Λυρικής) και παντελής αδιαφορία για τη σύγχρονη μουσική και τραγουδοποιία. Είναι ολοφάνερη η απουσία οποιασδήποτε πρόθεσης στήριξης των εργαζομένων στις Τέχνες αυτές από το πρόγραμμα του ΥΠΠΟ.

• Παρουσία καλλιτεχνών σε παραπάνω από μία παραγωγές. Τη στιγμή που το ποσοστό της ανεργίας στους κλάδους μας αυτήν τη στιγμή είναι δυσθεώρητο, είναι τουλάχιστον προκλητικό να παρουσιάζει το ΥΠΠΟ ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα με καλλιτέχνες σε δύο δράσεις.

• Προχειρότητα στον καλλιτεχνικό σχεδιασμό. Μέσα στο πρόγραμμα υπάρχουν παραγωγές που έχουν ήδη παρουσιαστεί στο παρελθόν, με την υφιστάμενη ή παραπλήσια μορφή με την οποία θα παρουσιαστούν, αποκαλύπτοντας πόσο βιαστικά και χωρίς καλλιτεχνικό στόχο δημιουργήθηκε το πρόγραμμα «Όλη η Ελλάδα – Ένας πολιτισμός».

• Οι δράσεις που ανακοινώθηκαν και θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο του Εθνικού Θεάτρου και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα χρησιμοποιήσουν μεταξύ των συντελεστών και εργαζόμενους που είχαν ήδη ισχύουσες συμβάσεις με τους οργανισμούς αυτούς, είτε επειδή είναι μόνιμοι υπάλληλοι (και δεν είναι σε αναστολή, όπως ούτε και ο κρατικός Φορέας στον οποίο δουλεύουν), είτε επειδή –λόγω των υγειονομικών περιορισμών– τα καλλιτεχνικά σχήματα που θα συμμετείχαν, αναγκαστικά μειώθηκαν.

Διαπιστώνουμε επίσης και μια διάκριση υπέρ ορισμένων μόνο καλλιτεχνών που είχαν ήδη συνάψει συμβάσεις (όπως για παράδειγμα η διεθνούς φήμης μεσόφωνος Ανίτα Ρατσβελισβίλι, που είχε ήδη ανακοινώσει τη συμμετοχή της στον ματαιωμένο “Βέρθερο” τον Μάιο στη Λυρική και τώρα «ανοίγει» το πρόγραμμα) και παρ’ όλα αυτά εντάχθηκαν εκ νέου. Η ίδια μέριμνα βέβαια δεν έχει ληφθεί για όλους τους εργαζόμενους που θα συμμετείχαν π.χ. σε παραστάσεις του Ελληνικού Φεστιβάλ που ακυρώθηκαν, τόσο σε ιδιωτικές παραγωγές (Επίδαυρος), όσο και σε παραγωγές του ίδιου του Φεστιβάλ (Πειραιώς και λοιποί χώροι). Μάλιστα, το Ελληνικό Φεστιβάλ, του οποίου το 90% των φετινών εκδηλώσεων ακυρώθηκε, παραδόξως δεν συμμετείχε στον σχεδιασμό αυτού του προγράμματος. Όπως φαίνεται, οι «άνθρωποι από την αγορά» που αξιοποιήθηκαν είναι τελικά λιγότεροι από αυτούς που αρχικά εξαγγέλθηκε.

Και ενώ η χώρα προετοιμάζεται για μια «καταιγίδα Πολιτισμού» (που τελικά είναι ψιλόβροχο) εν μέσω καλοκαιριού, το τοπίο που διαγράφεται για το φθινόπωρο είναι εξίσου απογοητευτικό.

Σε πρόσφατες δηλώσεις της η Υπουργός Πολιτισμού, επιβεβαιώνοντας ό,τι γνωρίζουμε ήδη από τη διεθνή πραγματικότητα, ανέφερε πως το φθινόπωρο «(τα κλειστά θέατρα και οι κινηματογράφοι) μπορεί να ανοίξουν με μέτρα, όπως για παράδειγμα με μειωμένη πληρότητα» και «συστηματική οργάνωση, σε είσοδο και έξοδο, για να τηρηθεί η απόσταση 1,5 μέτρου». Όπως και για τους ανοιχτούς χώρους δηλαδή, η επιτρεπόμενη πληρότητα θα συρρικνωθεί, μειώνοντας αναλογικά και τα αναμενόμενα έσοδα από τα εισιτήρια έως και 60% (θυμίζουμε πως η πληρότητα των ανοιχτών χώρων έχει οριστεί στο 40%).

Την ίδια στιγμή, στις 20/5/2020, εκδόθηκε το ΦΕΚ 1938/Β/20-5-2020 για την επιχορήγηση φυσικών και νομικών προσώπων και αυτοαπασχολούμενων στο θέατρο. Η δράση αυτή παρουσιάστηκε από το ΥΠΠΟ και πάλι ως καινοτομία, ως «στήριξη για πρώτη φορά και των ιδιωτών παραγωγών», αλλά τελικά και αυτή φαίνεται πως είναι ένα επικοινωνιακό και μόνο παιχνίδι, χωρίς στόχευση στους εργαζόμενους και στον Πολιτισμό γενικότερα. Εισάγονται μάλιστα για πρώτη φορά και όροι που, σε συνδυασμό με τις μέχρι τώρα ανακοινώσεις, ορίζουν ακριβώς τι εννοούσε η κυρία Μενδώνη, όταν μιλούσε για «αυτορρύθμιση» της αγοράς.

Αγνοώντας την πραγματικότητα του χώρου, η συγκεκριμένη προκήρυξη σωρεύει ανόμοιους τρόπους δραστηριότητας. Απευθυνόμενη τόσο σε αυτοαπασχολούμενους όσο και σε νομικά πρόσωπα, ισοσταθμίζει το ρίσκο που αναλαμβάνει μία εταιρεία παραγωγής που διατηρούσε παραγωγή σε θέατρο έως 450 θέσεις κατά την περίοδο Lockdown, με τον αυτοαπασχολούμενο σκηνοθέτη που θα υποβάλλει αίτηση για νέα παραγωγή.

Τα αναιμικά ποσά στήριξης τα οποία πρόκειται να διατεθούν (12 και 16 χιλιάδες ευρώ σε θιάσους 2-8 ατόμων, με κριτήριο μάλιστα πρόκρισης μεταξύ των προτάσεων τον μεγαλύτερο αριθμό απασχολούμενων), οδηγούν στο να επωμιστεί την εξ αντικειμένου ζημία ο θίασος και το τεχνικό προσωπικό που θα απασχοληθεί, μέσω της μείωσης των μισθών τους, προκειμένου «να βγει η παραγωγή».

Εισάγεται μάλιστα ο ρητός όρος ότι «τα συμβαλλόμενα μέρη αναγνωρίζουν τις αμοιβές ως δίκαιες και εύλογες» με ιδιωτικά συμφωνητικά, αναγκάζοντας τους εργαζόμενους να υπογράψουν συμβάσεις με μισθούς χαμηλότερους και από την ΣΣΕ του Εθνικού Θεάτρου, αλλά και από ό,τι γενικά επικρατεί μέχρι στιγμής στην αγορά. Η συγκεκριμένη απόπειρα διασφάλισης των εργασιακών σχέσεων με αυτούς τους όρους θα οδηγήσει σε συνολική αποδοχή ενός μισθολογίου μη ανταποκρινόμενου τόσο στην εργασία που θα καταβληθεί, όσο και στις πραγματικές βιοτικές ανάγκες. Θυμίζουμε πως το ίδιο το ΥΠΠΟ αναγνώρισε ως προβλήματα την «αδήλωτη» εργασία και την ποικιλομορφία στις εργασιακές σχέσεις. Και να που τώρα, με τις πολιτικές που προτείνει, φαίνεται να επιθυμεί την παγίωση ακριβώς αυτής της παθογένειας.

Τέλος, για πρώτη φορά εισάγεται ρύθμιση που αφορά στην τρικάμερη οπτικοακουστική κάλυψη με έξοδα της ίδιας της παραγωγής και με υποχρεωτική παράδοση του υλικού στο ΥΠΠΟ και των πνευματικών δικαιωμάτων για πέντε (5) ολόκληρα χρόνια. Όσον αφορά στο πρώτο σκέλος, η ανάληψη του κόστους κινηματογράφησης μειώνει ακόμα περισσότερο το ποσό της επιχορήγησης, που ενισχύει πράγματι τους μισθούς και την εργασία. Όσον αφορά στο σκέλος των πνευματικών δικαιωμάτων (και με δεδομένη την εξαγγελία της Υπουργού για κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου το φθινόπωρο), η παρακράτησή τους για πέντε έτη με δυνατότητα αναπαραγωγής του υλικού οποτεδήποτε, ζημιώνει ανεπανόρθωτα τους καλλιτέχνες, ειδικά στην περίοδο που διανύουμε, στην οποία η ψηφιακή αναπαραγωγή των θεαμάτων, όπως όλα δείχνουν, θα αποτελέσει μέρος της νέας πραγματικότητάς μας. Τη στιγμή που οι εξαγγελθείσες επιχορηγήσεις οριακά ανταποκρίνονται στο 1/3 του κόστους παραγωγής (με πρόχειρους υπολογισμούς και συμπιεσμένους μισθούς), είναι σχεδόν ληστρικό να απαιτείται η εκχώρηση πνευματικών δικαιωμάτων για πέντε χρόνια, σαν να είναι το ΥΠΠΟ αποκλειστικός παραγωγός.

Ακολουθώντας την ίδια ασυνεπή και θολή πρακτική του, το ΥΠΠΟ, 21 ημέρες μετά την εξαγγελία των μέτρων, έχει εν τέλει ΜΕΡΙΚΩΣ μόνο εξειδικεύσει και εφαρμόσει κάποια από αυτά. Αντιθέτως τα έχει όλα τροποποιήσει, ενώ κάποια δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί αγνοώντας ότι οι εργαζόμενοι στις τέχνες έχουν μείνει άνεργοι και χωρίς εισόδημα από τον Μάρτιο του 2020. Χαρακτηριστικά επισημαίνουμε πως ακόμα και σήμερα, οι πλατφόρμες της ΕΡΓΑΝΗ έχουν καθυστερήσει εξαιρετικά να ανοίξουν για όλες τις περιπτώσεις των δικαιούχων.

Η ολιγωρία αυτή καθίσταται αυταπόδεικτη και στην περίπτωση των εργαζομένων του ΟΜΜΑ. Την 07.05.2020 το ΥΠΠΟ ανακοίνωσε ότι ανταποκρίθηκε στο δίκαιο (και κοινοποιημένο βέβαια ήδη από τον Μάρτιο) αίτημα των εργαζομένων ταξιθετών/τριών του ΟΜΜΑ και ότι θα λάβουν αναδρομικά την αποζημίωση που δικαιούνται. Παρόλα αυτά, η ικανοποίηση έμεινε στην εξαγγελία, καθώς οι εργαζόμενοι/ες καταγγέλλουν ότι ακόμα παραπέμπονται από Υπουργείο σε Υπουργείο, από Γενικό Γραμματέα σε Γενικό Γραμματέα, με αντικρουόμενες θέσεις περί της ικανοποίησης τους και μάλιστα με τοποθετήσεις που δηλώνουν ακόμη και παντελή άγνοια επί του θέματος.

Να ανταπεξέλθουν στο ύψος των περιστάσεων και να ανταποκριθούν –έστω και τώρα– στα αιτούμενα των εργαζόμενων στις Τέχνες. Να εφαρμοστούν άμεσα αυτά τα λίγα που ανακοινώθηκαν στις 07/05/2020.

Να αναμορφώσουν πλήρως τις πολιτικές τους με στόχο όχι τα επικοινωνιακά happenings που δημιουργούν την εντύπωση ότι «η αγορά κινείται», αλλά τη στήριξη των εργαζόμενων και την άσκηση ουσιαστικής πολιτιστικής πολιτικής.

Να διορθώσουν ΑΜΕΣΑ τις αστοχίες του ήδη ανακοινωμένου προγράμματος «Όλη η Ελλάδα – Ένας πολιτισμός» και να προκηρύξουν έστω και τώρα ανοιχτή πρόσκληση για κατάθεση προτάσεων από τους καλλιτέχνες. Η στόχευση στον διχασμό των εργαζομένων στις Τέχνες ανάμεσα σε αυτούς που έχουν και σε αυτούς που δεν έχουν δουλειά είναι ολοφάνερη.

Αυτό δεν θα το επιτρέψουμε. Αν για λόγους έλλειψης χρόνου είναι αδύνατη η προκήρυξη όλων των καλοκαιρινών δράσεων και αν βασικό μέλημα του υπουργείου είναι οι θέσεις εργασίας, προτείνουμε την άμεση προκήρυξη των υπόλοιπων (150) δράσεων για τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο. Αν έγινε λάθος υπολογισμός, γι’ αυτό ευθύνεται για ακόμη μια φορά η προχειρότητα και η βιασύνη του υπουργείου. Ας βρεθούν οι επιπλέον πόροι που απαιτούνται για τη διόρθωσή του.

Να αποσύρουν τις διατάξεις για υποχρεωτική κινηματογράφηση με έξοδα της παραγωγής, όπως επίσης και όλες τις διατάξεις σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, μέχρι αυτές να τεθούν σε διαβούλευση με τα Σωματεία και την Ομοσπονδία.

Το νέο τοπίο στον, κατεξοχήν κοινωνικής λειτουργίας, Πολιτισμό είναι ρευστό και άμεσα συναρτώμενο από τις υγειονομικές εξελίξεις.

Κάθε βεβιασμένη κίνηση που προσπαθεί συλλήβδην να λύσει τα χρόνια προβλήματά του δεν είναι λύση και δυστυχώς βαθαίνει το ρήγμα και οδηγεί στην απόγνωση χιλιάδες εργαζόμενους.;