Kατερίνα Ευαγγελάτου: Φυσικά και ακούω τους καλλιτέχνες

Κλείνει το παράθυρο του γραφείου της σε μια προσπάθεια ν’ αφήσει έξω τον θόρυβο της καταιγίδας. Μόλις, πριν από λίγες ώρες, ανακοίνωνε το τελικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου υπό τον όρο «Υποσύνολο» με μόνον 17 προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Κανονικά, βέβαια, θα παρουσίαζε μια διοργάνωση με εξαπλάσιο όγκο. Κανονικά, ο «Ριγκολέττο» της θα ετοιμαζόταν να κάνει πρεμιέρα στο Ηρώδειο.

Για την Κατερίνα Ευαγγελάτου, η καταιγίδα συνεχίζεται κι εντός του γραφείου. Σ΄αυτό το πιο παράξενο, δύσκολο κι αγωνιώδες καλοκαίρι στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνικού Φεστιβάλ – και του ελληνικού πολιτισμού γενικότερα – που έχει μόλις ξεκινήσει.

Οι τελευταίοι μήνες την βρήκαν να επιχειρεί να διαχειριστεί την τρομακτική κρίση που όπως έσπειρε παντού η πανδημία, έσπειρε και στο θεσμό που εποπτεύει. Και παρότι ο προγραμματισμός έχει μπει σε τροχιά εφαρμογής, πολλά μέτωπα στο εργασιακό φεστιβαλικό τοπίο εξακολουθούν να είναι ανοιχτά και προβληματικά. Η καλλιτεχνική διευθύντρια του θεσμού εξηγεί όλες τις κινήσεις της και δηλώνει πως έχει εξετάσει τα πιθανά σενάρια που θα οδηγήσουν την διοργάνωση και το καλλιτεχνικό δυναμικό του στην επόμενη, πιο ανέφελη μέρα του. Στο μεταξύ, το παράθυρο στο γραφείο της έχει ανοίξει. Η μπόρα πέρασε.

«Αν ένας άνθρωπος δεν ήθελε να αποδομήσει το ίδιο του πρόγραμμα είμαι εγώ!» τονίζει η Κατερίνα Ευαγγελάτου.

Διανύσαμε και διανύουμε μια πολύ δύσκολη περίοδο με ποικίλες προκλήσεις και εμπόδια. Εκείνα που βοήθησαν να προσφέρουμε τελικά ένα κομμάτι του αρχικού σχεδιασμού μας ήταν η δυνατή ομάδα του Φεστιβάλ και η επιμονή όλων μας στο ότι πρέπει να στηρίξουμε – όσο μπορούμε περισσότερο – τους καλλιτέχνες και την αδιάλειπτη ιστορία της διοργάνωσης. Έχοντας πάντα αυστηρές οδηγίες αναφορικά με τα υγειονομικά πρωτόκολλα, τις χωρητικότητες, τους χώρους που μπορούμε ή όχι να χρησιμοποιήσουμε. Αυτό μας έφερε μπροστά σε τετελεσμένα γεγονότα: Δεν ήταν δική μας απόφαση να κλείσουμε την Πειραιώς 260 – απαγορεύτηκε η χρήση της. Δεν ήταν δική μας απόφαση ν’ ακυρώσουμε τις παραστάσεις σε χώρους όπου η προσέλευση δεν είναι ελεγχόμενη – όπως στις πλατείες. Υπακούσαμε σε οδηγίες της Πολιτείας για την ασφάλεια όλων προκειμένου να προσαρμοστούμε στην εντελώς πρωτόγνωρη κατάσταση στην οποία βρεθήκαμε. Το πρόγραμμα το οποίο παρουσιάσαμε με τον υπότιτλο «Υποσύνολο— Fragment» έχει για εμάς μια συμβολική αξία στήριξης των δημιουργών – όσων έργων είχαν ήδη σχεδιαστεί για ανοιχτούς χώρους – όσο και συνέχισης του θεσμού για το κοινό που έχει στερηθεί τον ζωντανό πολιτισμό εδώ και τέσσερις μήνες.

Δεν είμαι άνθρωπος που κάνει εύκολα πίσω, που παρατάει εύκολα τα όπλα. Αυτό με χαρακτηρίζει, είναι ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικότητάς μου. Όμως, επειδή η πανδημία ήρθε σε μια στιγμή όπου πρόσφατα είχαμε αναλάβει τη διεύθυνση του θεσμού, υπήρξαν πολλές στιγμές που ένιωσα πως βίωνα κάτι που με ξεπερνούσε ολοκληρωτικά. Κι αυτό ήταν πολύ βαρύ. Επιπλέον, είχα και προσωπικές απώλειες ως καλλιτέχνης γιατί ο «Άμλετ» κατέβηκε μεσούσης της σεζόν, ενώ ο «Ριγκολέττο», που θα γινόταν για λογαριασμό της Λυρικής, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, δεν ανέβηκε ποτέ, μεταφέρεται για το 2021.

Είμαι συγκινημένη για τους καλλιτέχνες που θα σταθούν στο κέντρο της σκηνής έχοντας στο νου τους την βαρύτητα αυτής της στιγμής

Ποιος δεν έχει ευχηθεί σε δύσκολες στιγμές της ζωής του να είχαν έρθει τα πράγματα διαφορετικά και να μην είχε αντιμετωπίσει τόσα κύματα δυσκολιών; Για μένα, φέτος ήταν μια ελπιδοφόρα σεζόν: Ξεκινήσαμε με μεγάλη όρεξη, καταστρώσαμε ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα, με εκπροσώπηση όλων των τεχνών, με ενσωμάτωση μορφών τέχνης που δεν υπήρχαν παλιότερα στο Φεστιβάλ, με μεγάλα ανοίγματα σε σχέση με τις διεθνείς μας συνεργασίες. Είναι πολύ πικρό που καταστράφηκε όλη αυτή η προσπάθεια, που την είδαμε να αποδομείται, που δεν καταφέραμε να δούμε να παίρνουν σάρκα και οστά τόσα υπέροχα έργα εξαιρετικών καλλιτεχνών. Ασφαλώς και είπα «τι κρίμα…». Από την άλλη, θα ήμουν αφελής αν έπαιρνα προσωπικά μια τέτοια κατάσταση που έχει πλήξει ολόκληρη την υφήλιο και ανεξαιρέτως όλους τους εργασιακούς τομείς.

Με το υπουργείο είχαμε και εξακολουθούμε να έχουμε συνεχή επαφή εφόσον τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς και αντιμετωπίζουμε καταστάσεις για τις οποίες δεν υπάρχει προηγούμενο σε πολλά επίπεδα – διοικητικά, οικονομικά, νομικά, καλλιτεχνικά. Παρόλα αυτά, πρέπει να διευκρινίσουμε πως το κλείσιμο της Πειραιώς δεν αποτέλεσε εισήγηση του υπουργείου Πολιτισμού, ούτε φυσικά δική μας και δεν ξέρω γιατί έχει δημιουργηθεί στο χώρο αυτού του είδους η παρανόηση. Όλες οι οδηγίες που ακολουθήσαμε, όπως και όσες πρόκειται να ακολουθήσουμε για τις εκδηλώσεις που τελικά θα πραγματοποιηθούν φέτος, την χωρητικότητα, τις αποστάσεις 1.5 μ. ανάμεσα στους θεατές και ερμηνευτές, είναι οδηγίες της επιτροπής λοιμωξιολόγων. Αν ένας άνθρωπος δεν ήθελε να αποδομήσει το ίδιο του πρόγραμμα είμαι εγώ! Είναι δυνατόν να μην έχω κάνει τα πάντα ώστε να προστατεύσω τους κόπους οκτώ μηνών, τους δικούς μου κόπους αλλά και της ομάδας του φεστιβάλ; Εννοείται πως το έκανα.

Είναι αυτονόητο ότι θα προτιμούσα να είχα τη δυνατότητα να υλοποιήσω ολόκληρο το πρόγραμμα όπως το σχεδιάσαμε, έστω και για περιορισμένο κοινό. Άλλωστε, αυτό που κάνουμε τώρα δεν είναι αυτούσιο το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου αλλά μια ειδική εκδοχή του, ένα απόσπασμα, που βέβαια αποκτά συμβολική θέση, έχει συλλεκτική αξία. Επιπλέον, αυτή η συνθήκη αναγκαστικού περιορισμού του προγράμματος ανατρέπει τους σχεδιασμούς και των επόμενων ετών. Αισθάνομαι, κάπως, σαν να μείναμε στην ίδια τάξη διεθνώς, σαν να χάσαμε χρονιά.

«Έχω μεγαλώσει μέσα σε ένα “σύστημα” που τοποθετεί τον καλλιτέχνη χαμηλά» τονίζει η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Είναι μια πολύ φορτισμένη περίοδος. Κανείς μας δεν είναι ευχαριστημένος με αυτό που έχει συμβεί. Κανείς μας δεν φταίει γι’ αυτό που έχει συμβεί – ούτε οι καλλιτέχνες, ούτε εμείς. Όμως, είναι μια κίνηση μεγάλης συμβολικής σημασίας ότι το Φεστιβάλ θα παρουσιάσει έστω αυτό το συμπυκνωμένο πρόγραμμα. Είμαι συγκινημένη για τους καλλιτέχνες που θα σταθούν στο κέντρο της σκηνής έχοντας στο νου τους την βαρύτητα αυτής της στιγμής σε αυτή την παράξενη εποχή. Γενικά, είναι ανάμεικτα τα συναισθήματα. Από την μια, χαίρομαι που καταφέραμε να σταθούμε όρθιοι – αφού είμαστε ένα από μετρημένα στα δάχτυλα φεστιβάλ που θα γίνουν σε παγκόσμια κλίμακα. Από την άλλη, θλίβομαι βαθιά που το κοινό και αρκετοί καλλιτέχνες θα πρέπει να περιμένουν έναν ακόμα χρόνο για να συναντηθούν.

Σε όλη την Ευρώπη τα θέατρα παραμένουν κλειστά. Η Metropolitan Opera ανακοίνωσε πως οι παραστάσεις της ματαιώνονται μέχρι το Δεκέμβριο. Βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Πολλοί χώροι δεν θα μπορέσουν ν’ ανοίξουν κάτω από τους περιορισμούς της χωρητικότητας του 40% – κι αν θέλετε τη γνώμη μου δεν θα μπορούν ν’ ανοίξουν ούτε με χωρητικότητα 50 ή και 60%. Όμως, ας μην ξεχνάμε ότι τα υγειονομικά μέτρα σχεδιάζονται για την ασφάλεια όλων μας. Και βλέπουμε ότι χαλαρώνουν σιγά-σιγά. Δυστυχώς, ένα διεθνές Φεστιβάλ δεν έχει τη δυνατότητα να αλλάζει σχέδια άρδην κάθε 15 ημέρες.

Οι καλλιτέχνες είναι ριγμένοι παγκοσμίως. Αναμφισβήτητα σε πολλές χώρες έχουν πολύ καλύτερες παροχές από τις δικές μας, μέσα σε ένα γενικά πιο οργανωμένο πλαίσιο από την Πολιτεία, και μεγαλύτερη αναγνώριση της αξίας τους από την κοινωνία. Στη Ρωσία ο καλλιτέχνης χαίρει τεράστιου σεβασμού από το κοινωνικό σύνολο. Τον τιμούν. Η δεξιοτεχνία του τον τοποθετεί πολύ υψηλά στην αξιακή αλυσίδα ανάμεσα στους συμπολίτες του. Είναι θέμα παιδείας. Σε γενικές γραμμές όμως, έχω μεγαλώσει μέσα σε ένα “σύστημα” που τοποθετεί τον καλλιτέχνη χαμηλά. Σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια τα κονδύλια για τον Πολιτισμό μειώθηκαν αισθητά. Στα καθ’ημάς, μην ξεχνάμε την διακοπή των θεατρικών επιχορηγήσεων χωρίς κανένα λόγο το 2011, τις τεράστιες ανισότητες σε εργασιακό επίπεδο, την κατάσταση στην θεατρική εκπαίδευση κλπ. Όμως δεν ευθύνεται μόνο η Πολιτεία αλλά και εμείς οι καλλιτέχνες που επιτρέψαμε κακές τακτικές ετών να συνεχίζονται. Προφανώς και η πανδημία ξεγυμνώνει σοβαρά, χρονίζοντα προβλήματα, αλλά είναι παρήγορο ότι γίνονται βήματα από την Πολιτεία και από τους καλλιτέχνες ώστε να φτιαχτεί μια νέα βάση. Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή το έδαφος είναι πρόσφορο για εποικοδομητικό διάλογο εκατέρωθεν. Από τη θέση που βρίσκομαι κάνω ό,τι μπορώ για να να συνεισφέρω στο διάλογο αυτό και στην βελτίωση της θέσης του καλλιτέχνη στην κοινωνία.

Η μόνη συμβουλή που μου έδωσε ο πατέρας μου είναι η εξής και αφορά στα κακοπροαίρετα βέλη «Τράβα μπροστά κι άσε τους σκύλους ν’ αλυχτάνε»

Είναι μια προσπάθεια να οργανωθεί μία σειρά ερευνητικών δράσεων το χειμώνα. Ο τρόπος διεξαγωγής τους σχετίζεται αποκλειστικά με την έκβαση της πανδημίας. Θέλουμε να υπάρξει ένα αποτύπωμα του Φεστιβάλ και το χειμώνα – όχι μόνο εξαιτίας της τωρινής δυσκολίας πρόκειται για έναν σχεδιασμό που ήδη δρομολογούσαμε.

Μεγάλωσα σ’ ένα περιβάλλον το οποίο μ’ έχει σκληραγωγήσει ώστε να ξέρω πως, όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται σε προβεβλημένη θέση, θα δεχθεί και θετικά και αρνητικά σχόλια. Η μόνη συμβουλή που μου έδωσε ο πατέρας μου είναι η εξής και αφορά στα κακοπροαίρετα βέλη «Τράβα μπροστά κι άσε τους σκύλους ν’ αλυχτάνε». Πολλές φορές τον μνημονεύω και από αυτή τη θέση – και ο ίδιος, εξάλλου, είχε περάσει από αντίστοιχες θέσεις στην πολυετή σταδιοδρομία του – και είμαι προετοιμασμένη για τα καλοπροαίρετα όσο και για τα κακοπροαίρετα σχόλια. Είμαι πάντοτε ανοιχτή να ακούσω μια εποικοδομητική κριτική που θα μπορούσε να μου προσφέρει μια νέα οπτική. Από την άλλη, με κακοπροαίρετα σχόλια που καταφέρονται σε εμένα προσωπικά, δεν πρόκειται ν’ ασχοληθώ. Το να διαβάζω επικρίσεις του ύφους «κακώς μας ανακοίνωσε το πρόγραμμα άψογα ντυμένη και περιποιημένη» το βρίσκω γελοίο, σεξιστικό και συμπλεγματικό. Δηλαδή, ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι άπλυτος και ρακένδυτος; Αν ήμουν άντρας θα το έλεγαν αυτό; Δεν πρόκειται ν’ ασχοληθώ με τέτοια πράγματα· έχω πολύ σοβαρή δουλειά να κάνω.

Είμαι κάθετη. Πράξαμε άριστα που παρουσιάσαμε το πρόγραμμα. Δώσαμε την ευκαιρία σε όλη την ομάδα να δείξει τι έκανε. Διαχειριζόμαστε δημόσιο χρήμα και οφείλουμε να λογοδοτούμε στο τι το κάνουμε, τι σκοπεύουμε να το κάνουμε και πώς διαχειρίστηκαμε το χρόνο μας μέχρι τώρα. Δώσαμε το καλλιτεχνικό στίγμα μας – μια πολύ σοβαρή παράμετρος σ’ ένα νέο ξεκίνημα – και μιλήσαμε για όλη την ομάδα των καλλιτεχνών που θα ήταν κοντά μας. Σε καμία περίπτωση δεν παρουσιάσαμε ένα πρόγραμμα οριστικά χαμένο. Οι ξένοι καλλιτέχνες μας έδιναν διαβεβαιώσεις για το Σεπτέμβριο, μας ζητούσαν να τους υπολογίσουμε. Σ’ εκείνη τη φάση συζητούσαμε για την εκτέλεση της Πειραιώς τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Για την ακρίβεια, σχεδιάζαμε τέσσερα διαφορετικά σενάρια· είχαμε λύσεις κι εναλλακτικές στα χέρια μας. Είχαμε πίστη πως δεν θα χαθούν όλα. Ανακοινώσαμε το πρόγραμμα αξιοποιώντας την μεγάλη προσαρμοστικότητα που μας δήλωναν οι καλλιτέχνες. Περνώντας ο καιρός αυτά άρχισαν να “σβήνονται”, είτε γιατί απαγορεύτηκαν οι κλειστοί χώροι, είτε γιατί οι καλλιτέχνες του εξωτερικού δεν μπορούσαν να πετάξουν, είτε γιατί οι ιδιώτες παραγωγοί απέσυραν τις προτάσεις τους εξαιτίας της μικρής χωρητικότητας που επέβαλλαν οι οδηγίες. Έτσι φτάσαμε στη διάσωση εκείνων που αναγγείλαμε.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου δίνει απαντήσεις για τις αποζημιώσεις που ζητούν οι Έλληνες καλλιτέχνες σημειώνοντας πως «Δεν υπήρξε ξένος καλλιτέχνης που ζήτησε αποζημίωση για παράσταση που δεν παρουσίασε. Κανένας»

Δεν παύεις να είσαι καλλιτέχνης όταν αναλαμβάνεις μια θέση διεύθυνσης. Πρέπει όμως να συνδυάζεις δύο ιδιότητες.

Οι καλλιτέχνες δεν μένουν ξεκρέμαστοι-συμβασιοποιούμε τώρα για το 2021 και δίνουμε από τώρα χρήματα σε όλους. Ξεκρέμαστοι θα ήταν αν δεν τους συμπεριλαμβάναμε στο νέο σχεδιασμό, αν μασάγαμε τα λόγια μας. Φυσικά τους ακούω. Μην ξεχνάς ότι ακυρώθηκε και η δική μου παράσταση που θα συμπεριλαμβανόταν στο Φεστιβάλ Αθηνών. Η πρεμιέρα μας κανονικά θα γινόταν πριν πέντε ημέρες. Αντιλαμβάνομαι απόλυτα, λοιπόν, την τρομερή αναστάτωση που φέρνει στη ζωή ενός ανθρώπου η ματαίωση ενός σχεδίου που θα τον τροφοδοτούσε, βιοποριστικά και πνευματικά. Από την άλλη, όταν βρίσκεσαι σε μια τέτοια θέση ευθύνης, αναγκαστικά μαθαίνεις και μια πλευρά που δεν γνώριζες. Δεν γνώριζες τι σημαίνουν οι νόμοι που διέπουν τον οργανισμό, τις διαδικασίες που έχουν να κάνουν με το Δημόσιο και σε ποιο βαθμό σου επιτρέπουν να παρέμβεις υποστηρικτικά προς τους καλλιτέχνες σε μια τέτοια απρόβλεπτη περίπτωση. Όλα αυτά ένας άνθρωπος του χώρου αλλά εκτός Οργανισμού, είτε δεν μπορεί, είτε δεν θέλει να τα δει. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορώ να ξεπεράσω ακόμα κι αν θέλω.

Το να διαβάζω επικρίσεις του ύφους «κακώς μας ανακοίνωσε το πρόγραμμα άψογα ντυμένη και περιποιημένη» το βρίσκω γελοίο, σεξιστικό και συμπλεγματικό

Το αίτημα για κάποια αποζημίωση ήταν γνωστό σ’ εμάς πριν διατυπωθεί δημόσια, μας έχει απασχολήσει έντονα εσωτερικά και το έχω συζητήσει με το υπουργείο. Ωστόσο οι λύσεις που βρήκαμε με την διοίκηση του Φεστιβάλ είναι οι μόνες που μας επέτρεπε το νομικό πλαίσιο στο οποίο υπαγόμαστε. Η έγκριση μιας αποζημίωσης δεν είναι θέμα διάθεσης, είναι θέμα δυνατότητας. Το Φεστιβάλ δεν νομιμοποιείται να προβαίνει σε οικειοθελείς παροχές. Ενεργήσαμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μέσα σε ένα πολύ αυστηρό νομικό πλαίσιο.

Φυσικά. Δεν υπήρξε ξένος καλλιτέχνης που ζήτησε αποζημίωση για παράσταση που δεν παρουσίασε. Κανένας. Όλοι – όποιοι μπορούν και θέλουν – θ’ ακολουθήσουν την ίδια οδό με τους Έλληνες. Δηλαδή, θα συμβασιοποιήσουν τώρα, θα πάρουν μια προκαταβολή και θα έχουν κλειδωμένη δουλειά για του χρόνου – πράγμα το οποίο δεν είναι καθόλου αυτονόητο για έναν οργανισμό στην παρούσα φάση. Οι ξένοι ανταποκρίνονται θερμά σε αυτή τη λύση. Κι αυτό θεωρώ πως θα έπρεπε να εκτιμηθεί πιο ψύχραιμα και δίκαια και από τους Έλληνες συναδέλφους. Γιατί μέσα στην γενικότερη αβεβαιότητα τολμήσαμε να δώσουμε το χέρι και να βάλουμε υπογραφή πως «ναι, θα σε έχω του χρόνου». Αυτό δεν είναι καθόλου αυτονόητο πρακτικά, αλλά για εμάς ήταν ηθικά επιβεβλημένο, προέκυψε μετά από τεράστιο αγώνα αφού, εκτός των άλλων πρακτικών και καλλιτεχνικών ζητημάτων, ποτέ το Φεστιβάλ δεν έχει συμβασιοποιήσει μαζικά παραγωγές ένα χρόνο πριν.

Με χειμερινή υπο-εκδοχή του Φεστιβάλ σκοπεύει να επιστρέψει η διοργάνωση τους επόμενους μήνες, αν φυσικά το επιτρέψει η πανδημία.

Ο προϋπολογισμός μας εγκρίθηκε πολύ πριν την πανδημία και ήταν στα επίπεδα του 2019. Όμως τα πράγματα έχουν τώρα αλλάξει δραματικά. Για παράδειγμα αντιμετωπίζουμε τεράστιο έλλειμμα από τα έσοδα που προέρχονται από τη φορολόγηση των καζίνο, γιατί παραμένουν κλειστά.

Τα χρήματα δεν είναι μόνο για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Το Φεστιβάλ έχει μια σειρά από ανελαστικές δαπάνες, μισθοδοσία, ενοίκια κτηρίων, φύλαξη, ασφάλειες, αλλά και νέα έξοδα για την προσαρμογή στα νέα δεδομένα covid-19 κλπ. Στην παρούσα φάση διαθέτουμε πολύ λιγότερα χρήματα από όσα υπολογίζαμε αφενός εξαιτίας των ανύπαρκτων εισιτηρίων και των εσόδων από παραχωρήσεις και αφετέρου από τα καζίνο. Πορευόμαστε με ένα μέρος από τον τακτικό προϋπολογισμό τον οποίο μας καταβάλλει το υπουργείο Πολιτισμού, αλλά υπολογίζουμε την απώλεια των εσόδων από τη φορολόγηση των καζίνο (που και αυτά είναι κομμάτι του τακτικού μας προϋπολογισμού) γύρω στο 1.7 εκατομμύριο και την απώλεια των εισιτηρίων και των παραχωρήσεων στα στα 2-2.4 εκατομμύρια ευρώ. Την ίδια ώρα, πρέπει να συμβασιοποιήσουμε τους δημιουργούς σ’ ένα πρόγραμμα που θα κόστιζε περί τα 4 εκατομμύρια ευρώ. Συν όλα τα ανελαστικά έξοδα που έχουμε. Η διαβεβαίωση του υπουργείου είναι πως θα γίνει προσπάθεια να καλυφθεί μέρος της χασούρας από τα καζίνο κι αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς.

Πολύ λιγότερα- γύρω στα 5 εκατομμύρια. Θα το δούμε όμως. Η αναπλήρωση ποσοστού των εσόδων από τη φορολόγηση των καζίνο εκ μέρους του Υπουργείου είναι μια πρόσφατη πληροφορία, οπότε είμαστε σε αναμονή.

Είμαι κάθετη. Πράξαμε άριστα που παρουσιάσαμε το πρόγραμμα. Δώσαμε την ευκαιρία σε όλη την ομάδα να δείξει τι έκανε

Είμαστε σε συνεννόηση και υπάρχει θετική διάθεση στήριξης. Φέτος Θα χρειαστούμε χρήματα αφενός για τις απολυμάνσεις, τις νέες υποδομές, αλλά για το ειδικό προσωπικό που θα ασχοληθεί αποκλειστικά με την είσοδο και έξοδο του κοινού. Γι’ αυτό και δεν μπορέσαμε ν’ ανοίξουμε ακόμα προπώληση γιατί υπάρχουν τεχνικές λεπτομέρειες σε εκκρεμότητα. Για παράδειγμα: Πρέπει να αριθμήσουμε τα άνω διαζώματα της Επιδαύρου και του Ηρωδείου τα οποία δεν έχουν αποτυπωθεί ποτέ γιατί οι θέσεις πωλούνταν χωρίς αρίθμηση. Και στη συνέχεια να συνεργαστούμε με τους ανθρώπους του ticketing πάνω σε αυτά τα στοιχεία. Η προπώληση θα ανοίξει στα μέσα Ιουνίου.

Ένα πολύ μεγάλο στοίχημα είναι να γίνει με ασφάλεια το Φεστιβάλ. Να μην εκτεθεί κανείς από τους καλλιτέχνες, τους εργαζόμενους και το κοινό σε κίνδυνο. Να μην υπάρξει ταλαιπωρία του κοινού κατά την είσοδο και την έξοδο. Το άλλο μεγάλο στοίχημα είναι να πολλαπλασιαστεί το καλλιτεχνικό αποτύπωμα· και να είναι αντιστρόφως ανάλογο του αριθμού των θεατών.

Πρόκειται για 17 από τις 70 συνεργασίες που είχαν επιλεγεί για το αρχικό πρόγραμμα από εμάς. Για όλα είμαστε υπερήφανοι και χαρούμενοι. Είναι ένας προάγγελος της πρώτης μας φεστιβαλικής έκδοσης του χρόνου. Δεν επετράπη η χρήση της Πειραιώς 260 με τους πέντε εσωτερικούς της χώρους, οπότε δυστυχώς απουσιάζουν κατηγορίες ολόκληρες- ευελπιστούμε να δείτε όλα αυτά τα έργα του χρόνου. Όμως δεν προβήκαμε σε νέες αναθέσεις -διασώσαμε ό,τι περισσότερο μπορούσαμε από τα αρχικά. Οι παραστάσεις/συναυλίες που θα δείτε τελικά ήταν εξ αρχής σχεδιασμένες για τον χώρο όπου θα πραγματοποιηθούν. Ήταν θέση μας καθαρή, να μην προβούμε σε νέες αναθέσεις. Θα ήταν ανέντιμο να παρακάμψουμε τους συνεργάτες μας, των οποίων οι δουλειές είχαν ματαιωθεί λόγω των οδηγιών των λοιμωξιολόγων και να απευθυνθούμε σε άλλους.

«Είναι και θα είναι σημαντική για μένα η καλή συνεργασία με το θεατρικό χώρο, οι καλές μαρτυρίες των συναδέλφων μου. Δίνω μεγάλη αξία σε αυτό το κομμάτι» λέει.

Ένας συγκεντρωτικός άνθρωπος δεν θα είχε καταφέρει να κάνει όλα αυτά τα πράγματα που έχω κάνει εγώ. Είμαι άνθρωπος της ομάδας, που του αρέσει να συνεργάζεται. Από την άλλη, ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε αυτή τη θέση οφείλει να παίρνει την ευθύνη των πράξεών του. Οφείλει να περνούν όλα από τα χέρια του και να μην αφήνει τίποτα στην τύχη. Ώστε ν’ αναλάβει την ευθύνη του όταν κάτι πάει καλά ή και άσχημα. Αγαπώ την λεπτομέρεια και μου αρέσει να παίρνω την ευθύνη και ως σκηνοθέτις και ως καλλιτεχνική διευθύντρια.

Αυτό που είχα στο μυαλό μου για φέτος το παρουσιάσαμε στις 30 Μαρτίου. Ήταν ένα δείγμα του πώς θα θέλαμε να είναι η πρώτη έκδοση του Φεστιβάλ. Πάντως, χρειάζεται κανείς χρόνο για να αφουγκραστεί καλύτερα τις ανάγκες του οργανισμού, να μάθει πως λειτουργεί. Τώρα, μαθαίνω τι σημαίνει Φεστιβάλ. Δεν θα μπορούσα την πρώτη χρονιά να παρουσιάσω όλα όσα ήθελα ή θα μπορούσα. Παρόλα αυτά, το καλό πρώτο δείγμα μού δίνει μεγαλύτερη λαχτάρα για όσα χτίζουμε για το 2021, οπότε και το Φεστιβάλ θα παρουσιαστεί σε διευρυμένη εκδοχή. Θα έχει κομμάτια του 2020, νέες αναθέσεις, συμπαραγωγές.

Δεν είναι στιγμή για εξαγγελίες. Προτιμώ να αφουγκραστώ τη συνθήκη και να τα ξαναπούμε το φθινόπωρο.

Οι καλλιτέχνες δεν μένουν ξεκρέμαστοι-συμβασιοποιούμε τώρα για το 2021 και δίνουμε από τώρα χρήματα σε όλους. Ξεκρέμαστοι θα ήταν αν δεν τους συμπεριλαμβάναμε στο νέο σχεδιασμό, αν μασάγαμε τα λόγια μας

Καταρχάς, η θέση αυτή μου προτάθηκε – δεν την διεκδίκησα. Από εκεί και πέρα, αναλάμβανα πάντα έργα που ήταν πάντοτε ιδιαιτέρως απαιτητικά και ενείχαν ένα μεγάλο ρίσκο γιατί ήθελα να με πάνε ένα βήμα παρακάτω. Η συλλογιστική μου ήταν τέτοια, όχι σαν αυτοσκοπός αλλά με μια διάθεση προσωπικής καλλιτεχνικής εξέλιξης και συμβολής στον πολιτισμό της χώρας-κοιτάξτε το ρεπερτόριο των έργων μου. Βεβαίως, η καλλιτεχνική διεύθυνση είναι ένα άλλο πεδίο· περιέχει ένα διαφορετικό κομμάτι σύνθεσης. Μου είχαν προταθεί και στο παρελθόν αντίστοιχα πόστα, αλλά τότε θεώρησα πως δεν ήταν ώριμη η στιγμή. Μα και τώρα δεν ανέλαβα χωρίς σκέψη. Είναι ένα αντικείμενο που μου αρέσει πολύ, μέχρι το Μάρτιο μάλιστα μου έδινε μεγάλη χαρά μολονότι τώρα έχει μετασχηματιστεί σε crisis management. Ευελπιστώ σιγά – σιγά να περάσουμε στην επόμενη μέρα, να πάρουμε χαρά, να μπούμε σε τροχιά δημιουργική.

Δεν έχω σχεδιασμένη στρατηγική για τα επόμενα πέντε-δέκα χρόνια, αν αυτό εννοείς-λειτουργώ με το ένστικτό μου. Αφοσιώνομαι πάντα με πάθος σε ό,τι κάνω. Τα σύνθετα εγχειρήματα μου δίνουν κίνητρο και στόχο.

“Τώρα, μαθαίνω τι σημαίνει Φεστιβάλ. Δεν θα μπορούσα την πρώτη χρονιά να παρουσιάσω όλα όσα ήθελα ή θα μπορούσα.”

Και τα δύο. Είμαι σκηνοθέτης, αυτή είναι η ζωή και η δουλειά μου, από αυτό ζω. Ως σκηνοθέτης βρίσκομαι στη θέση αυτή. Επειδή έχω διαχειριστεί μεγάλα συνθετικά-οργανωτικά εγχειρήματα και αυτό αποδεικνύεται πολύτιμο για τη διαχείριση του Φεστιβάλ. Είναι και θα είναι σημαντική για μένα η καλή συνεργασία με το θεατρικό χώρο, οι καλές μαρτυρίες των συναδέλφων μου. Δίνω μεγάλη αξία σε αυτό το κομμάτι.

Φυσικά και με απασχολεί. Είναι για εμένα από τα πιο σημαντικά πράγματα.

Να χορτάσω τη θάλασσα.