Δέκα αθηναϊκά μνημεία που θα επισκεφθούμε μέσα από παραστάσεις

Η site specific περφόρμανς – mainstream είδος πια – που έχει, κατά καιρούς, εξερευνήσει όλα τα αστικά τοπία εγκαθίσταται αυτό το καλοκαίρι σε αρχαιολογικούς χώρους σε ολόκληρη την Ελλάδα. Με τις ευλογίες του υπουργείου Πολιτισμού και την εποπτεία μεγάλων φορέων, μνημεία αρχαίων και μεταγενέστερων χρόνων ενεργοποιούνται μαζικά και συντονισμένα ως παραστασιακοί χώροι με το πρόγραμμα «’Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός». Ανάμεσα τους, ξεχωρίζουμε και γνωρίζουμε τα γνωστά – άγνωστα μνημεία της αττικής γης που, με διάφορες αφορμές επισκέπτεται ο θεσμός: Ιστορία που βρίσκεται σιωπηλά δίπλα μας, στην καθημερινότητα της πόλης.

Credit: Πέδρο Αλβάρεζ/Greek Travel Pages

Ανατολικά της Ακρόπολης βρίσκεται το πρώτο θέατρο του αρχαίου κόσμου. Αποτελεί μέρος του Ιερού του Διονύσου που ιδρύθηκε τον 6ο αι. π.Χ., κατά την περίοδο του τυράννου Πεισίστρατου ή των γιών του, οι οποίοι εισήγαγαν στην πόλη την λατρεία του Διονύσου από τις Ελευθερές της Βοιωτίας. Εκεί, κάθε Μάρτιο γιορτάζονταν τα Διονύσια – η λαμπρότερη γιορτή προς τιμήν του θεού.

Λίγο βορειότερα από το ναό διαμορφώθηκε ένας κυκλικός χώρος για την τέλεση των λατρευτικών δρώμενων προς τιμήν του θεού, τα οποία παρακολουθούσαν οι πιστοί καθισμένοι στην πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης. Η πρώτη αυτή ”ορχήστρα” αποτέλεσε τον πυρήνα του Διονυσιακού Θεάτρου. Η ανασκαφική διερεύνηση όσο και του Ιερού του Διονύσου πραγματοποιήθηκε κυρίως από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα.

Σήμερα διατηρούνται στο χώρο τα λείψανα κυρίως των κτηρίων που περιελάμβανε το ιερό κατά τον 4ο αι. π.Χ: Οι δύο ναοί του Διονύσου (κατασκευασμένοι στο δεύτερο μισό του 6ου και και 4ου π.Χ. αιώνα αντίστοιχα), ο λατρευτικός βωμός, μια στοά, καθώς και ο τοίχος του περιβόλου που περιέκλειε το τέμενος.
(με πληροφορίες από το κείμενο της αρχαιολόγου ‘Εφης Γιαννικαπάνη στο http://odysseus.culture.gr/index_gr.html)

credit: Μαρία Θεοφανοπούλου/Greek Travel Pages

Μόλις πριν από 14 χρόνια, στο μέτωπο της Ρηγίλλης, ανάμεσα στο Ωδείο Αθηνών και στο Βυζαντινό Μουσείο αποκαλύφθηκε η παλαίστρα του Λυκείου του Αριστοτέλη. Σε οικόπεδο 11 στρεμμάτων το Ίδρυμα Β. και Ε. Γουλανδρή σχεδίαζε την ανέγερση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης – το οποίο και εγκαινιάστηκε φέτος στο Παγκράτι – αλλά οι σωστικές ανασκαφές της Γ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έφεραν στο φως τον ιδιαίτερα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, την περίφημη Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη – ένα από τα τρία αρχαιότερα γυμνάσια της πόλης μαζί με αυτά της Ακαδημίας Πλάτωνος και του Κυνοσάργους.

Σε μια έκταση φυτεμένη με ενδημικά είδη διασώζονται ίχνη από τις δεξαμενές, τα λουτρά, την αίθουσα διδασκαλίας, της βιβλιοθήκης και της παλαίστρας του Λυκείου. Το καλοκαίρι του 2015, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, ο χώρος είχε ανοίξει ξανά για παραστασιακούς σκοπούς προκειμένου να φιλοξενήσει τον «Ρήσο» σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου.

Το αρχαιολογικό άλσος που συμπιέζεται κάτω από το βάρος του πυκνοκατοικημένου αθηναϊκού κέντρου στις παρυφές της λεωφόρου Λένορμαν, δεν είναι παρά η περίφημη στην αρχαιότητα Ακαδημία. Τον 6ο αιώνα π.Χ. ιδρύθηκε εδώ ένα από τα τρία Γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας το οποίο και περιέβαλε ένα ιερό άλσος. Εντός του φιλοξενούνταν ιερά και βωμοί όπως του Ακαδήμου, του Έρωτα, του Διός Καταιβάτου, του Προμηθέα και του Ηφαίστου ενώ από εδώ άρχιζε λαμπαδηδρομία προς το Δίπυλο προς τιμήν των πεσόντων που θάβονταν στο Δημόσιον Σήμα.

Περί το 388 π.Χ. ο Πλάτων ίδρυσε στο Γυμνάσιο την Φιλοσοφική Σχολή του η οποία λειτούργησε για χίλια περίπου χρόνια, γνωρίζοντας μεγάλη ακμή ιδίως με τους Νεοπλατωνικούς φιλόσοφους, έως το 529 μ.Χ. Τότε, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανού εξέδωσε διάταγμα, το οποίο έκλεινε όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα της Αθήνας, ορίζοντας έτσι το πραγματικό τέλος του αρχαίου κόσμου.

Οι νεότεροι περιηγητές που αναζητούσαν την Σχολή του Πλάτωνα, ταύτισαν τη θέση εξαιτίας της σύνδεσης του αρχαίου ονόματός της περιοχής με την νεότερη ονομασία της ως “Καθήμεια”. Τελικά, οι ανασκαφές άρχισαν κατά τον Μεσοπόλεμο (και συνεχίστηκαν μέχρι την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου) από τον Αιγυπτιώτη αρχιτέκτονα Παναγιώτη Αριστόφρονα με δική του πρωτοβουλία, επιμέλεια και δαπάνη έως το 1940. Το νήμα των αρχαιολογικών ανασκαφών ξανάπιασε ο Φοίβος Σταυρόπουλος το 1955.