Σε 33 μήνες ο Πύργος Πειραιά θα “κυματίζει” στο λιμάνι

Στην απόληξη της πειραϊκής γης και στην αφετηρία του παραθαλάσσιου αττικού μετώπου, υψώνεται βουβός εδώ και 47 χρόνια. Ο Πύργος Πειραιά, εκτοπισμένος από την συνείδηση της πόλης σχεδόν για πέντε δεκαετίες, μπαίνει σε συνθήκη επαναπροσδιορισμού.

Ως αποτέλεσμα του διεθνούς διαγωνισμού που προκήρυξε η δημοτική αρχή Πειραιά για την αξιοποίηση του (βάσει του σχεδιασμού η διαχείριση και η εκμετάλλευση του θα παραχωρηθεί για 99 χρόνια σε ιδιώτες επενδυτές), ο Πύργος βγαίνει από την αχρηστία και επιχειρεί να εγκαινιάσει μια νέα εποχή επανάχρησης. Εκεί που πρόβαλλε ως ένας νεκρός όγκος γυάλινων επιφανειών, σύντομα θα ορίζεται από ένα εντυπωσιακό σύστημα σκιάσεων που θα στρέφει το βλέμμα του κτηρίου στις δύο καταλυτικές σχέσεις του: Το αθηναϊκό ανάγλυφο που εκβάλλει στην πλάτη του και τη θάλασσα που ανοίγεται στα θεμέλια του.

Στην απόληξη του χτισμένου περιβάλλοντος, στην άκρη της θάλασσας.

Το αρχιτεκτονικό γραφείο Pila υπεύθυνο για την ανάπλαση των εξωτερικών όψεων – όπως αναδείχθηκε από τον σχετικό διαγωνισμό – προτείνει ένα σύστημα σκίασης κατακόρυφων και οριζόντιων περσίδων, με το οποίο θα ντύσει όλο το σώμα του Πύργου. Κάθε κατακόρυφη περσίδα θα μετατοπίζεται οριζόντια από τον ένα όροφο στον άλλο, δημιουργώντας την εντύπωση μιας σπείρας που τυλίγεται γύρω από τον χτισμένο όγκο. Αυτή η κατασκευή θα γεννά μια αίσθηση κίνησης με άμεση αναφορά τόσο στο στοιχείο του αέρα όσο και του νερού, καταλυτικά για το πειραϊκό αστικό τοπίο. Και την ίδια ώρα, θα διασπάει τεχνηέντως την κλίμακα του κτηρίου, δίνοντας την εντύπωση ενός μικρότερου όγκου.

«Πέραν από τη σκίαση που θα προσφέρει, το σύστημα αυτό θα κατευθύνει το βλέμμα πως τις θέες που εξασφαλίζει ο Πύργος: Από τη μια η θάλασσα και ο Σαρωνικός κι από την άλλη το αθηναϊκό τοπίο. Θελήσαμε να εντείνουμε αυτή τη σχέση με την πόλη και τα ποικίλα ανάγλυφα – τα βουνά, τους λόφους, το νερό – γι’ αυτό και το μοτίβο που υιοθετούμε παράγει εξωτερικά την ψευδαίσθηση ενός κυματισμού. Ενστικτωδώς επηρεαστήκαμε, δηλαδή, από τα περιβάλλοντα στοιχεία» σημειώνει ο Ηλίας Παπαγεωργίου, επικεφαλής του γραφείου Pila.

Η ανάπλαση των όψεων κατ’ αυτόν τον τρόπο υιοθετεί μια σειρά πρακτικών που θα καταστήσουν το κτήριο βιοκλιματικό, εξασφαλίζοντας του πιστοποίηση κλάσης LEED. Έτσι, ο νέος Πύργος Πειραιά – έργο που αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2023 – χάρη σε αυτές τις περσίδες θα “δέχεται” περί το 50% χαμηλότερη ηλιακή ενέργεια, μειώνοντας κατά 20% τις ενεργειακές απαιτήσεις του.

Την ίδια ώρα, ο σχεδιασμός περιλαμβάνει και κατακόρυφες φυτεύσεις σε τμήματα των όψεων προκειμένου να “γειωθεί” η κοινόχρηστη ταράτσα προς την πόλη και ν’ αναβαθμιστεί το, έτσι κι αλλιώς, ελλειματικό σε πράσινο μέτωπο το λιμανιού.

Η ανάπλαση των όψεων όπως την προτείνει το αρχιτεκτονικό γραφείο Pila.

Προτεραιότητα της ομάδας της Pila είναι – παρά τις σημαντικές, ανανεωτικές παρεμβάσεις – να μην χαθεί η συνοχή του και να μην αναιρεθούν παντελώς τα χαρακτηριστικά του όπως ο στατικός φορέας. «Η επιτυχημένη επανάχρηση ενός κτηρίου καθορίζεται από τη νέα ζωή που θα αποκτήσει. Αυτό δεν σημαίνει πως διαγράφει την ιστορία του. Αντίθετα φροντίζει για την βέλτιστη ένταξη του στη ζωή της πόλης. Του δίνουμες νέες λειτουργίες μέσα στο ίδιο σώμα, στον ίδιο σκελετό» εξηγεί ο κ. Παπαγεωργίου με αξιοσημειώτη εμπειρία σε έργα αναπλάσεων στην Ευρώπη.

Η ιστορία του Πύργου του Πειραιά έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά αφήγησης που τον ανάγουν σε «καταραμένο» αστικό μύθο. Η ανέγερση του ξεκίνησε το 1972 σε σχέδια των Βικέλα (γκουρού των ψηλών κτηρίων στην Ελλάδα) Μολφέση και Λοϊζου με σκοπό να στεγάσει το Εμποροναυτιλιακό Κέντρο της πόλης, σύμβολο των διεθνών εμπορικών δραστηριοτήτων που εκκινούσαν από το λιμάνι του Πειραιά. Ο Πύργος ύψους 84 μέτρων και 22 ορόφων έφτασε να είναι το δεύτερο ψηλότερο κτήριο του λεκανοπεδίου – μετά τον αδελφό Πύργο Αθηνών – χάρη στον ψηφισμένο επί Δικτατορίας «Αναπτυξιακό Νόμο Α.Ν. 395/68 Περί του Ύψους των Οικοδομών και της Ελευθέρας Δομήσεως». Δεν είναι τυχαίο πως υψώθηκε επί δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση, πρόσωπο ταυτισμένο με το καθεστώς.

Παρά την προοπτική που του είχε αποδοθεί κατά την ανέγερση του, ο Πύργος έμελλε να στέκει απαξιωμένος για δεκαετίες, έχοντας βάλει σε χρήση μόνο δύο από 22 ορόφους του. Είναι χαρακτηριστικό πως η όψη του με την, μέχρι σήμερα, γυάλινη επένδυση τοποθετήθηκε το 1983 ενώ η πλειονότητα των ορόφων παρέμειναν για πάντα ανολοκλήρωτοι, καθιστώντας τον ένα επιβλητικό κουφάρι.

Στο κέλυφος του Πύργου Πειραιά είχαν παραδοθεί μέχρι σήμερα σε χρήση μόνο οι δύο πρώτοι από τους 22 ορόφους του.

Η νέα του χρήση κάτω από την κοινοπραξία της Dimand-EBRD και της Prodea Investments ΑΕΕΑΠ θα περιλαμβάνει ένα μικτό σχήμα λύσεων: Εμπορικά καταστήματα – κάποια από τα οποία θα έχουν λειτουργία αμιγούς τουριστικής προώθησης του Πειραιά –πολιτιστικές λειτουργίες, γραφειακά συγκροτήματα που θα καταλάβουν τη μεγάλη πλειονότητα των ορόφων ενώ το κτήριο θα κορυφώνεται σ’ ένα εστιατόριο που θα αξιοποιεί την θέα που κόβει την ανάσα.

Η στρατηγική θέση του Πύργου Πειραιά στο κέντρο του λιμανιού και στα υδάτινα όρια της πόλης δημιουργεί την προοπτική επανεκκίνησης της περιοχής – που δεν είναι παρά ένα δοχείο «από και προς» – και με άλλες λειτουργίες. Σηματοδοτεί, επιπλέον, και το αφετηριακό σημείο προς τη νέα διαχείριση του πολύπαθου παραλιακού μετώπου.

Ο δήμαρχος Πειραιά Γιάννης Μώραλης εντάσσει το έργο ανάπλασης στο σύνολο του ανασχεδιασμού του τόξου Αγίου Διονυσίου (σε μια ακτίνα 4.500 στρεμμάτων με την πρώτη φάση του έργου να εντοπίζεται στην περιοχή της παλιάς βιομηχανικής ζώνης Παπαστράτου), Μικρολίμανου (όπου έχουν εξαγγελθεί εκτεταμμένες πεζοδρομήσεις) και Πειραϊκής (για την ανάδειξη του Θεμιστόκλειου τείχους) – δηλαδή της απαξιωμένης και άναρχα αναπτυγμένης ακτογραμμής. Μέτωπο που αναμένεται να συνενωθεί με την μεγάλη παρέμβαση στη Φαληρική ζώνη που στόχο έχει να αποκαταστήσει την επαφή των δήμων Φαλήρου και Μοσχάτου με τη θάλασσα από την οποία βρίσκονται αποκομμένοι εδώ και δεκαετίες.

«Το παράκτιο μέτωπο της Αθήνας έχει σειρά από μη προσβάσιμα σημεία και αποσπασματικά είναι ελεύθερο σε δημόσια χρήση» σημειώνει ο αρχιτέκτονας του «νέου» Πύργου Πειραιά, Ηλίας Παπαγεωργίου. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ενταχθούν όλα τα έργα σ’ ένα πλάνο, σε ένα πολεοδομικό σχέδιο ώστε το παραλιακό μέτωπο ν’ αντιμετωπιστεί συνολικά. Οφείλουμε να σκεφτόμαστε μακροπρόθεσμα για την πόλη. Οι γρήγορες και πρόχειρες λύσεις δεν εξασφαλίζουν την διαχρονικότητα της».