Εννιά απόψεις για το παρόν και το μέλλον των ΔΗΠΕΘΕ

Ο διάλογος για τα ΔΗΠΕΘΕ έχει ανοίξει ξανά. Η συγκυρία της πανδημίας τα έχει ήδη τοποθετήσει γι’ αυτό το καλοκαίρι σε κεντρική θέση στη διασπορά πολιτισμού στην ελληνική περιφέρεια· υπενθυμίζοντας – έστω και πρόσκαιρα – το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην πολιτιστική αποκέντρωση. Ρόλο που έχει υποβαθμιστεί δυναμικά, πολλάκις και με διαφορετικές αφορμές στην 37χρονη ιστορία τους.

Η πρόσφατη κίνηση του ΥΠΠΟ να τα ενισχύσει οικονομικά – επιπλέον από την τακτική επιχορήγηση με 20.000 ευρώ – και η επικείμενη λήξη των προγραμματικών συμβάσεων (κάτω από τις οποίες λειτουργούν) έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση για το μέλλον τους, το έργο τους, τις προοπτικές τους εντός κι εκτός Ελλάδας και την σχέση τους με τους τοπικούς φορείς που ενίοτε τα κρατούν καθηλωμένα σε μια τοπική εσωστρέφεια.

Ωστόσο, εννιά καλλιτεχνικοί διευθυντές των πιο δραστήριων ΔΗΠΕΘΕ της χώρας εισηγούνται έκαστος αλλά και όλοι μαζί την αναβάθμιση τους σε μικρά κρατικά θέατρα προκειμένου να φέρουν επιτέλους μιαν άλλη πολιτιστική πραγματικότητα στην ελληνική επικράτεια.

Σε μια προσπάθεια να ικανοποιήσει την ανάγκη της για πολιτιστική αποκέντρωση, η Έφη Θεοδώρου κατέθεσε υποψηφιότητα για την καλλιτεχνική διεύθυνση του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης. «Ο κορεσμός εμποδίζει την πραγματική δημιουργία σ’ ένα μεγάλο αστικό κέντρο όπως είναι η Αθήνα. Κι έτσι όσο κι αν ήταν ένα σοβαρό ξεβόλεμα το επιχείρησα» ομολογεί. Τόσο η επιλογή της όσο και η χρονική στιγμή μοιάζει να την δικαιώνει.

Η σκηνοθέτις και πρώην αναπληρώτρια διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου στο πλευρό του Γιάννη Χουβαρδά διαπιστώνει πως – και με την δραματική συγκυρία της πανδημίας – η στιγμή δίνει μια μεγάλη ευκαιρία για ν’ αποσυμφορηθεί πολιτιστικά το κέντρο μέσα από την παραγωγή πρωτογενούς τέχνης στην περιφέρεια.

«Όταν το έργο των ΔΗΠΕΘΕ γίνεται με επαγγελματισμό και σοβαρότητα και όχι κάτω από μια προσχηματική λειτουργία μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο για την περιφέρεια. Μετά από τρεις και πλέον δεκαετίες λειτουργίας είναι καιρός ν’ αντιληφθούμε πως τα ΔΗΠΕΘΕ μπορούν, μέσα σ’ ένα πλαίσιο ασφαλούς σχεδιασμού, να λειτουργήσουν ως 14 νησίδες πολιτισμού ανά την Ελλάδα και ως 14 ισότιμοι συνομιλητές παραγωγής τέχνης με τους κεντρικούς φορείς».

Μετά τις πρόσφατες συναντήσεις των καλλιτεχνικών διευθυντών με την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού και τις ενισχυτικές κινήσεις για τα ΔΗΠΕΘΕ, η κ. Θεοδώρου εκτιμά πως είναι η κατάλληλη στιγμή για το υπουργείο να επενδύσει σε αυτές τις δομές, βασισμένο στο όραμα της Μελίνας Μερκούρη πάνω στην πολιτιστική αποκέντρωση.

Το έδαφος στην Κρήτη μοιάζει να είναι εύφορο τόσο για το κοινό όσο και για τους ντόπιους καλλιτέχνες που επιστρέφουν συχνά πυκνά στα πάτρια. Η Θεοδώρου αποφάσισε να στηρίξει αυτό το πλαίσιο και από την πρώτη στιγμή που κατέβηκε στα Χανιά, εργάστηκε για την κινητοποίηση των τοπικών φορέων με στόχο να ξαναχτίσει ένα θέατρο που ν’ αγαπούν και να στηρίζουν όλοι στην πόλη αφού «για πολλούς λόγους είχε κοπεί ο λώρος της πόλης με το θέατρο».

Έφη Θεοδώρου: Να δούμε συμπράξεις των ΔΗΠΕΘΕ μεταξύ τους, με άλλους παραστατικούς φορείς, αλλά και με θέατρα της Μεσογείου

Σύντομα, εξασφάλισε την συνδρομή και την εμπλοκή κι άλλων φορέων πολιτισμού στο νησί κι έστρεψε το ρεπερτόριο και σε αναφορά με τον τόπο. Καλώντας, λόγου χάρη, τον Γιάννη Καλαβριανό να ξαναδεί τους «Γιους και κόρες» με άξονα τις ιστορίες μνήμης της Κρήτης.

«Είναι κρίσιμο τόσο οι κάτοικοι όσο και οι Κρητικοί καλλιτέχνες να γνωρίζουν ότι τους περιμένει πολιτισμός στον τόπο τους. Κι από το τοπικό να καταφέρουμε να δούμε την μεγάλη εικόνα. Να δούμε συμπράξεις των ΔΗΠΕΘΕ μεταξύ τους, των ΔΗΠΕΘΕ με άλλους παραστατικούς φορείς, των ΔΗΠΕΘΕ με θέατρα της Μεσογείου».

Η λήξη των προγραμματικών συμβάσεων για τα ΔΗΠΕΘΕ τους επόμενους μήνες μοιάζει να είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για αναθεώρηση του νομικού καθεστώτος λειτουργίας τους. Η κ. Θεοδώρου εισηγείται να ληφθούν υπόψιν οι ιδιαιτερότητες των φορέων μέσα από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα εναρμονίσει το θεσμό με τα αιτήματα και τις ανάγκες του 21ου αιώνα και που θα τα ενισχύει τακτικά και γενναιόδωρα.

Πριν την εισήγηση του ΥΠΠΟ, το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης είχε σχεδιάσει να βάλει στον παραστατικό χάρτη σπουδαίους και λιγότερο επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Με επιχείρημα την παραγωγή του «Φαέθωντα» – όπως καταγράφεται στις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου και στα σωζόμενα αποσπάσματα της τραγωδίας του Ευριπίδη – η Έφη Θεοδώρου επιστρέφει (μετά την περσινή «Φαίδρα») στην αρχαία τραγωδία, τοποθετώντας την σκηνοθεσία της σε φυσικά σκηνικά και κάτω από το φως το ήλιου.

«Μέσα σε αυτούς τους χώρους, χρειάζεται κανείς απλώς να αναπνέει· και να υπερασπίζεται αυτά τα κείμενα» σημειώνει η σκηνοθέτις. Έχοντας στην ομάδα των πρωταγωνιστών της τους Μαρία Σκουλά, Μάξιμο Μουμούρη και Λάμπρο Κωνσταντέα θα παρουσιάσει την ξέφρενη πορεία του Φαέθοντα προς τον ουρανό για να συναντήσει τον πατέρα του, Ήλιο. Η παράσταση θα παρουσιαστεί σε όλους τους νομούς της Κρήτης ενώ θα επισκεφθεί και τους αρχαιολογικούς χώρους της Μήλου, της Δήλου και του Κεραμεικού στην Αθήνα.