Τα βιβλία καλοκαιριού: 31 προτάσεις που θα μας συντροφεύσουν στις διακοπές

Κυκλοφόρησε σε χαρτί και σε e-book σε μετάφραση της Αμαλίας Τζιώτη από τα κορεάτικα, και ήταν ένα αντίδοτο μέσα στον ζόφο της πανδημίας. Μια γυναίκα που βλέπει ένα όνειρο στη Νότια Κορέα και ξαφνικά επαναστατεί…

Αρνείται να ξαναβάλει στο στόμα της κρέας, πετάει μάλιστα όλα τα ζωικά αποθέματα του σπιτιού από τρόφιμα μέχρι γούνες στα σκουπίδια. Η απάντηση του περίγυρου (του συζύγου, πατέρα, καλεσμένων, κουνιάδου, αδελφής, κράτους και θεσμών) θα είναι αμείλικτη. Το ίδιο και η άρνηση της γυναίκας· θα αποπειραθεί να αυτοκτονήσει, και θα καταλήξει στο τρελοκομείο, αφού προηγουμένως μετατραπεί σε έργο τέχνης και ευχηθεί να γίνει δέντρο. Διαβάστε αυτό το βιβλίο θα σας αναστατώσει και θα σας θυμώσει.

Καθηγήτρια Δημιουργικής Γραφής στο Ινστιτούτο Τεχνών της Σεούλ αλλά και μουσικός, η Χαν Γκανγκ είναι μια συγγραφέας που ρισκάρει να αλλάζει λογοτεχνικά μονοπάτια. Χαρακτηριστικές οι «Ανθρώπινες πράξεις» του 2014, ένα πολιτικό βιβλίο-γροθιά στο στομάχι, για το ανοιχτό τραύμα της σφαγής του Γκουανγκγιού, τα «Μαθήματα ελληνικών» (2011) όπου μια γυναίκα χάνει τη φωνή της και ένας άντρας χάνει την ακοή του, ένα μυθιστόρημα για την επικοινωνία με τον Άλλο και το Λευκό Βιβλίο (2016) για την ευθραυστότητα της ζωής.

Αυτή κατά ουσία είναι και η συγγραφική εμμονή της Γκανγκ: η ευθραυστότητα της ζωής. Για αυτό  κάποια στιγμή, προς το τέλος του βιβλίου, η ηρωίδα της ΓιόνγκΧιε, ψιθυρίζει: «Αυτό που προσπαθώ να πω… Ίσως όλο αυτό είναι κάτι σαν όνειρο…»

Το νέο μυθιστόρημα της Λούντε, υποψήφιο για το Bookseller’s Prize της Νορβηγίας, είναι ουσιαστικά ένα suspense fiction. «Στη χώρα μου έχουμε μια φράση» λέει η Λούντε «γράψε εκεί που πονάει».

Συνειδητοποιημένη από παιδί στο θέμα της Κλιματικής Αλλαγής κι άνθρωπος του νερού και η ίδια, (κάνει ιστιοπλοΐα από μικρή με τον πατέρα της και στη διάρκεια της εφηβείας της πέρασε ένα ολόκληρο χρόνο στο πέλαγος) η Λούντε φαντάζεται έναν κόσμο σε είκοσι χρόνια από σήμερα, μέσα από δυο παράλληλες ιστορίες· αυτήν της εβδομηντάχρονης ακτιβίστριας Σίνε που ξεκινάει το 2017 ένα επικίνδυνο ταξίδι: με ιστιοφόρο και ένα πολύ ιδιαίτερο φορτίο από τη δυτική Νορβηγία στις γαλλικές ακτές· και εκείνο του Γάλλου Νταβίντ και της μικρής του κόρης που μεταναστεύουν, το 2041, αναζητώντας πόσιμο νερό για ν’ ανακαλύψουν ένα ιστιοφόρο σ’ έναν εγκαταλελειμμένο κήπο, μακριά από τη θάλασσα –το σκάφος της Σίνε.

Οι «Διαθήκες» (BOOKER 2019) κυκλοφόρησαν αρχές Μαρτίου, αψηφώντας την πανδημία, σε 12.000 αντίτυπα…, και σε μετάφραση Αύγουστου Κορτώ. Η 80χρονη αεικίνητη φεμινίστρια και οικολόγος Μάργκαρετ Άτγουντ (και πρόεδρος του PEN στη χώρα της), την ίδια στιγμή στον Καναδά παρουσίαζε στο ραδιόφωνο και τα υπερδραστήρια μέσα κοινωνικής της δικτύωσης, βιβλία που είχαν εκδώσει οι συνάδελφοί της, εμφανιζόταν στα τηλεοπτικά κανάλια υπό τον όρο να εμφανιστούν και οι νεότεροι συνάδελφοί της (και να πληρωθούν γι’ αυτό), έκανε puppet show μια ιστοριούλα του Πόε, έραβε μάσκες με την αδελφή της και έγραφε άρθρα στο περιοδικό Time, με τίτλο: «It’s the Best of Times, It’s the Worst of Times. Make the Most of It…»

«Αυτή είναι η Άτγουντ!» Έγραψε την Άνοιξη του 1984, στη δυστοπία του Τείχους του Βερολίνου και στον απόηχο του Τζωρτζ Όργουελ «Την ιστορία της θεραπαινίδας», όπου οι γυναίκες δεν είναι παρά «μήτρες με πόδια». Και 35 χρόνια και, 60 βιβλία, μετά –ενώ «Η ιστορία της θεραπαινίδας» θεωρείται πολιτισμικό φαινόμενο με εκ. πωλήσεις διεθνώς, το HBO μετράει αντίστροφα για την έναρξη της τέταρτης σεζόν, και ακτιβιστές παντός είδους και φύλου διαδηλώνουν ανά τον κόσμο υψώνοντας πλακάτ με φράσεις της Μ. Άτγουντ–, έρχεται να μας αποκαλύψει τι απέγινε η ηρωίδα της, η Τουφρέντ (και μαζί της όλες οι θεραπαινίδες Του-Γκλεν, Του-Γουόρεν κλπ. στη «Δημοκρατία» της Γαλαάδ και τη δική μας).

Εν ολίγοις να μας πει τι απέγιναν οι γυναίκες του πλανήτη. Δεκαπέντε χρόνια μετά την «Ιστορία της Θεραπαινίδας», η Άτγουντ προσθέτει το υπέρτατο δείγμα μισογυνισμού και ηθικής αμφιθυμίας στην καρδιά του φανατικού και θρησκόληπτου καθεστώτος της Γαλαάδ, όπου τα πρώτα σημάδια της παρακμής αρχίζουν να γίνονται ορατά. Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, οι ζωές τριών ολότελα διαφορετικών γυναικών διασταυρώνονται, και το αποτέλεσμα είναι όντως εκρηκτικό.

Θυμάστε το «Space Invaders»;  Ένα από τα πρώτα video game βολών της δεκαετίας του 1980, όπου ο στόχος είναι να καταστραφούν τα κύματα εξωγήινων με ένα κανόνι λέιζερ; Έτσι είναι και η γραφή της Νόνα Φερνάντες Σιλάνες, πυκνή, σύντομη και θανάσιμη. Σε λιγότερο από 150 σελίδες αφηγείται 11 χρόνια ζωής στη Χιλή υπό τη δικτατορία του Αουγούστο Πινοτσέτ. 11 χρόνια φόβου, άγριας καταστολής, δύσκολης ενηλικίωσης, εξαφανίσεων… «Σχεδόν με έκανε να κλάψω.

Ερωτεύτηκα αυτό το βιβλίο, αφού ξαναπήγα στο βιβλιοπωλείο και αγόρασα αλλά 5 αντίτυπα» ομολόγησε πρόσφατα η Αμερικανίδα τραγουδοποιός Patti Smith, δηλωμένη οπαδός του επίσης Χιλιανού συγγραφέα Roberto Bolaño, και πρόσθεσε: «Το “Space Invaders” της Nona Fernández είναι το καλύτερο λογοτεχνικό βιβλίο που βγήκε φέτος στην Αμερική, μακάρι να μεταφραστεί όλο της το έργο. Χρειαζόμαστε τέτοια βιβλία.»

«Οι αδελφοί Γκριµ και ο Φραντς Κάφκα επισκέπτονται την Αργεντινή!» γράφει ο J.M. Coetzee για την «Απόσταση ασφαλείας» της Σβέμπλιν. Τι είναι αυτό το βιβλίο; Ένας εφιάλτης που πήρε σάρκα και οστά, μια ιστορία φαντασμάτων στον πραγματικό κόσμο κι ένα ερωτικό αφήγημα, του οποίου την τηλεοπτική μεταφορά για λογαριασμό του Netflix ξεκίνησε η περουβιανή σκηνοθέτης Claudia Llosa. Στη λίστα των 10 καλύτερων βιβλίων της χρονιάς σύμφωνα με τους New York Times (το 2018), υποψήφιο για  Booker International (το 2019), όπως και το επόμενο της «Σβέμπλιν» που βρέθηκε στη μακρά λίστα του φετινού Booker (!)

Και το ερώτημα είναι: Ποια είναι η Σαμάντα Σβέμπλιν και τι γράφει; «Τα θαύματα είναι υπαρκτά. Απόδειξη ότι καθημερινά εκατομμύρια άτομα ξυπνάνε κάθε πρωί και ξανακοιμούνται το βράδυ χωρίς να τρελαθούν. Παρότι δεν λείπουν ούτε εκείνοι που ισχυρίζονται το αντίθετο αλλά ούτε κι εκείνοι που θα προτιμούσαν να είναι τρελαμένοι, έστω και λίγο, αλλά…» Από τη μεριά της «λογικής», η Σαμάντα Σβέμπλιν διερευνά αυτό το όριο από τα 20 της, τότε δηλαδή, που άρχισε να καταγράφει καθημερινά επεισόδια που στο βάθος κρύβουνε φωνές αναγκάζοντας τον αναγνώστη να αναρωτηθεί: Τι είναι φυσιολογικό; Τι είναι ελευθερία; Πότε ξεκινάει αυτό που αποκαλούμε τρέλα; Γιατί δεν κάνουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε εφόσον δεν βλάπτουμε κανένα; Γιατί απομονώνουμε όσους δεν ανήκουν σε ομάδα; Γιατί τρέμουμε και το παίζουμε ευτυχισμένοι; Ποιο είναι το όριο ανάμεσα στη λογική και την τρέλα;

Μια συναρπαστική αυτοψία της διάλυσης μιας σχέσης και, συνάμα υπερβαίνοντας τα όρια του έρωτα, μια συναισθηματική χαρτογράφηση μιας νευρωτικής κοινωνίας όπου οι ανθρώπινες σχέσεις είναι καταναλωτικά προϊόντα· αυτό ήταν το σκεφτικό της επιτροπής που απένειμε το Βραβείο Alfaguara 2019 –που αποτιμάται σε 154.000 ευρώ και ένα γλυπτό του Martín Chirino ενώ ακολουθεί περιοδεία του συγγραφέα επί ένα έτος σε 11 χώρες–, στο βιβλίο του Προν.

Με δυο λόγια, ένας χωρισμός στα χρόνια του  Tinder, όπου ένας αλγόριθμος επιλέγει τον ερωτικό σου σύντροφο· η συναίνεση· το σπάσιμο της παραδοσιακής φόρμας του ζευγαριού· το σπάσιμο της λογοτεχνικής φόρμας…

Ο ευφυής και ολίγον κυνικός Αργεντινός 45άρης συγγραφέας Πατρίσιο Προν αφήνει κατά μέρος τις ντροπές και τις συγγραφικές του εμμονές και ξανοίγεται στο πέλαγος της αποτυχίας, τις ασυμμετρίες στο πλαίσιο των ερωτικών σχέσεων, στους περιορισμούς και τις δυνατότητες που παρουσιάζει το παιχνίδι της αποπλάνησης… Εκείνοι, οι πρωταγωνιστές ανώνυμοι, γύρω στα σαράντα, ζουν στη Μαδρίτη, μορφωμένοι και σχετικά ευκατάστατοι. Εκείνος, ο συγγραφέας ξεκινάει να γράψει, να εκτεθεί, οπλισμένος μόνο με μία φράση ενός άλλου Ιταλού συγγραφέα, του Gesualdo Bufalino: Οι νικητές δεν ξέρουν τι χάνουν! Μην χάσετε αυτό το απολαυστικό βιβλίο, σε μετάφραση Μαρίας Παλαιολόγου.

Το να περιγράφεις κάτι σημαίνει να το εξουδετερώνεις. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να προσέχεις πολύ. Καλύτερα να μην χρησιμοποιείς ονόματα… Κι αυτό ακριβώς κάνει η Ιρλανδή Άννα Μπερνς στην ιστορία του «Γαλατά» που της χάρισε το 2018 το βραβείο Man Booker.

Προφανώς, η πόλη της Βόρειας Ιρλανδίας, όπου επικεντρώνεται η ομολογουμένως εμπύρετη αυτή γραφή, σκοπίμως δεν κατονομάζεται. Και η καταιγιστική, αυστηρά πρωτοπρόσωπη γραφή σ’ αυτό το πραγματικά τρομερό, διασκεδαστικό ενίοτε, σκοτεινό και ιδιοφυές βιβλίο, συνδεδεμένο κατά κάποιο τρόπο και με το κίνημα του #MeToo, κάνει τον αναγνώστη να ταυτιστεί εντελώς τόσο με την εποχή όσο και με την πλοκή. Μετάφραση, Μαρία Αγγελίδου.

Δαιδαλώδης, πολύχρωμος, ανάγλυφος· ο τρόπος που γράφει η Ελίζαμπεθ Στράουτ θυμίζει πολύ αυτόν της Μαργαρίτας Καραπάνου –ακόμη και τα θέματά της, τολμώ να πω. «Δεν έχω γράψει τίποτε από την αρχή ως το τέλος» εξηγεί η βραβευμένη με Pulitzer συγγραφέας. «Συλλέγω απλώς διάφορες σκηνές που τις μοντάρω μετά, όταν συνειδητοποιώ ότι συνδέονται, πάνω στο μεγάλο τραπέζι που γράφω, πολλές από αυτές μάλιστα καταλήγουν στο καλάθι των αχρήστων…»

Μέσα της δεκαετίας του 1980 στη Νέα Υόρκη, περίοδος του AIDS. Η Λούσυ Μπάρτον, παντρεμένη μητέρα δύο κοριτσιών και επίδοξη συγγραφέας βρίσκεται στο νοσοκομείο για μια εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας. Από το δωμάτιο της, όταν πέφτει η νύχτα, παρατηρεί το Κτίριο Κράισλερ «σε όλη την κατάφωτη γεωμετρική του λαμπρότητα». Ώσπου, κάποια στιγμή στρέφει το βλέμμα της από το παράθυρο και βλέπει τη μητέρα της καθισμένη σε μια καρέκλα, στα πόδια του κρεβατιού. «Γεια σου, Φρου Φρου» της λέει χαϊδευτικά, όπως ακριβώς την αποκαλούσε παιδί, στο αγροτικό Άμγκας του Ιλινόι. «Είχα να τη δω τέσσερα χρόνια» εξομολογείται η Λούσυ. «Έμεινα…».

Το συναπάντημά της όμως με αγνώστους αυτή την περίεργη εποχή, –όπως τον Τζέρεμι που συναισθάνθηκε τη μοναξιά της, και τη Σάρα Πέιν, μία συγγραφέα–, θα δώσουν στη Λούσυ (και τον αναγνώστη) ένα μάθημα ζωής: τους ανθρώπους, που δεν τους καταλαβαίνουμε ποτέ πλήρως και τους οποίους αγαπάμε πάντοτε ατελώς, οφείλουμε να τους προσεγγίζουμε όπως μια λευκή σελίδα, χωρίς επικριτική διάθεση […] Υπέροχο βιβλίο, ήσυχο σαν θύελλα. Όπως και η μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου.

Ότι και να πεις για τους «Πλάνητες» θα είναι λίγο. Οι πολυβραβευμένοι (Βραβείο Nike 2008, η σημαντικότερη διάκριση της πολωνικής λογοτεχνίας, & Διεθνές Βραβείο Booker & Νόμπελ Λογοτεχνίας 2018) «Πλάνητες» της Όλγκα Τοκάρτσουκ είναι ένα βιβλίο για τα ταξίδια και την ανθρώπινη ανατομία, διαβάζεις στο οπισθόφυλλο. Και όντως η 58χρονη Πολωνή συγγραφέας πέρασε 2 χρόνια μελετώντας ανατομία στα μουσεία της Ολλανδίας και, τουλάχιστον, τα 2/3 της ζωής της ταξιδεύοντας…

Τι είναι λοιπόν αυτό το βιβλίο που όταν το έστειλε στον εκδότη της, τής τηλεφώνησε να τη ρωτήσει μήπως είχε μπερδέψει τα αρχεία στον υπολογιστή της; Απαντάει η ίδια: «Οι Πλάνητες είναι ένα απολύτως ρεαλιστικό μυθιστόρημα του XXI αιώνα. Είναι αποσπασματικό επειδή ο κόσμος μας είναι αποσπασματικός. Το βιβλίο αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα που ζούμε. Ξεκινάμε από το αεροδρόμιο JFK της ΝΥ για Ουάσιγκτον, επί παραδείγματι. Μπαίνοντας στο σκάφος απενεργοποιούμε τα κινητά μας, αποσυνδεόμαστε από τον έξω κόσμο, και σε λίγο βυθιζόμαστε σε έναν άλλον παρακολουθώντας κάποια ταινία ενώ, παράλληλα, τρώμε αδημονώντας πότε θα φτάσουμε και σημειώνουμε τι δεν πρέπει να ξεχάσουμε· βιώνουμε δηλαδή πολλαπλές πραγματικότητες την ίδια στιγμή. Οπότε αυτό που κάποτε θεωρούσαμε ρεαλιστικό μυθιστόρημα δεν είναι πλέον ρεαλιστικό, αλλά τελείως αναχρονιστικό, γιατί η πραγματικότητα έχει αλλάξει…».

Οι «Πλάνητες» λοιπόν, που εμπνέονται τον τίτλο τους από τους «μπιεγκούνι» (όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου), την ορθόδοξη σέχτα των παλαιοημερολογιτών που ξόρκιζαν το κακό με τη διαρκή μετακίνηση) είναι μια υποδειγματική αφήγηση της αληθινής ζωής που λαμβάνει χώρα μέσα στην κίνηση, όπως αυτή καταγράφεται στον αιώνα που ζούμε. Μεταφρασμένο υποδειγματικά από την Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου.

«Γράφω, γιατί διαφορετικά νιώθω ενοχή.» Ο 78 χρονος Πορτογάλος συγγραφέας γράφει από 15 ετών, από τότε που ήθελε να γίνει συγγραφέας. Έγινε ψυχίατρος και βρέθηκε, 3 σχεδόν χρόνια, στον πόλεμο της Αγκόλας· πουθενά αλλού δεν ένιωσε χρήσιμος όσο εκεί.

Και ωστόσο τα φαντάσματα του πολέμου, δεν έπαψαν να τον στοιχειώνουν όπως κι αυτά της γραφής· όπου αναμετριέται με μεγάλους συγγραφείς (κυρίως του 19ου αιώνα) και φτιάχνει πολυφωνικά μυθιστορήματα «αναγκασμένος» σχεδόν από τους ήρωες του χωρίς σημεία στίξης ή και παραγράφους, σαν κάτι που πλέκεται μόνο του κι επιπλέει σαν ποίηση, μνήμη ακατάληπτη, σκιά βαριά… Γράφει με τον φόβο πάντα της λευκής σελίδας κι όταν τελειώνει σημειώνει μια ημερομηνία. Είναι η ημερομηνία του επόμενου βιβλίου. Για να συνεχίσει να γράφει… Διαβάστε τον! Θα σας παρασύρει, όπως και η μετάφραση της Μαρίας Παπαδήμα.