75 χρόνια από τη βόμβα στη Χιροσίμα: 6 έργα τέχνης που τιμούν τη μνήμη των θυμάτων

Ένα από τα τραγικότερα γεγονότα που σημάδεψε την παγκόσμια ιστορία, καταγράφηκε σαν σήμερα, πριν 75 χρόνια.

Στις 6 Αυγούστου 1946 έγινε η ρίψη της ατομικής βόμβας των ΗΠΑ στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας, που σηματοδότησε τη νίκη των συμμάχων κατά του Άξονα και την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο βομβαρδισμός της πόλης αποτέλεσε την πρώτη πολεμική πυρηνική επίθεση της Ιστορίας και δημιούργησε έναν παγκόσμιο διάλογο για τις συνέπειες της χρήσης όπλων μαζικής καταστροφής στο πόλεμο. Οι ανεπανόρθωτες καταστροφές που υπέστη η πόλη σε ανθρώπινο και πολιτιστικό επίπεδο, οι θάνατοι που ξεπέρασαν τους 100.000 (οι περισσότεροι από τους οποίους αποτελούσαν άμαχο πληθυσμό) και η ραδιενέργεια που προκάλεσε σημαντικές βλάβες στην υγεία των πολιτών, κατατάσσει την επίθεση σε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου 1945, οι Αμερικανικές δυνάμεις έριξαν τη δεύτερη πυρηνική βόμβα (και τελευταία μέχρι σήμερα εναντίον ανθρώπων και μάλιστα αμάχων) στο Ναγκασάκι, σκοτώνοντας άλλους 80.000 άμαχους ανθρώπους.

Στη σημερινή επέτειο αυτού του τραγικού γεγονότος, επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε 6 έργα τέχνης από διαφορετικά καλλιτεχνικά είδη, που συγκινούν και τιμούν τη μνήμη των θυμάτων.

Ένα αριστούργημα γαλλο-ιαπωνικής παραγωγής του 1959, σε σκηνοθεσία Αλέν Ρενέ, με πρωταγωνιστές την Εμανουέλ Ριβά και τον Έιτζι Οκάντα. Ταινία- ορόσημο του γαλλικού Νέου Κύματος, το «Χιροσίμα αγάπη μου», είναι μία από τις σημαντικότερες δραματικές ταινίες όλων των εποχών. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη γνωριμία και τη σύντομη, αλλά γεμάτη πάθος, σχέση ενός Ιάπωνα αρχιτέκτονα και μίας Γαλλίδας ηθοποιού, με φόντο τη μεταπολεμική Χιροσίμα.

Το υποψήφιο για Όσκαρ σενάριο της Μαργκερίτ Ντιράς -μια σειρά συζητήσεων «Εκείνου» και «Εκείνης» σχετικά με παλιές αγάπες και επώδυνες αναμνήσεις- και η, πρωτοποριακή για την εποχή της, σκηνοθεσία του Ρενέ με τις συνεχείς εναλλαγές παρόντος-παρελθόντος, συνθέτουν μία αριστουργηματική ταινία γύρω από την Ιστορία και τη μνήμη, αλλά και την προσωπική και συλλογική οδύνη που προκαλεί ο πόλεμος. Η ταινία κέρδισε βραβείο στο Φεστιβάλ Κανών το 1959.

Το μυθιστόρημα της Εντίτα Μορίς «Τα λουλούδια της Χιροσίμα», δημοσιεύτηκε αρχικά το 1959 και έκτοτε έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Στα ελληνικά, η πιο πρόσφατη μετάφραση έγινε από το Νικηφόρο Βρεττάκο το 2008 (Εκδόσεις Θεμέλιο).

Η υπόθεση αφορά έναν Αμερικανό ανυποψίαστος για το συνεχιζόμενο μαρτύριο των θυμάτων της Βόμβας, που μπαίνει οικότροφος σ’ ένα γιαπωνέζικο σπίτι. Η νεαρή οικοδέσποινα προσπαθεί με κάθε τρόπο να του κρύψει τα φριχτά της εγκαύματα και να του κρύψει πως και όλα τα άλλα μέλη της οικογένειας έχουν μέσα τους το θάνατο. Ο Αμερικανός ανακαλύπτει σιγά-σιγά το δράμα γύρω του και συνειδητοποιεί το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί. Η νεαρή Γιούκα-σαν με την αφήγησή της, όπου εναλλάσσονται στιγμές τρόμου με στιγμές αγάπης κι ανθρωπιάς δεν κατηγορεί κανένα. Ωστόσο το βιβλίο είναι τελικά το πιο αδυσώπητο κατηγορητήριο για τη βαρβαρότητα του ατομικού Πολέμου.

Ο ζωγράφος πίσω από τον τεράστιο κόκκινο πίνακα είναι ο Ιάπωνας Ikuo Hirayama, επιζών της τραγωδίας στη Χιροσίμα, όταν ήταν μόλις 15 ετών.

Δύο δεκαετίες μετά τον βομβαρδισμό, ο Hirayama επέστρεψε τελικά στη Χιροσίμα, επισκέφτηκε το Πάρκο Ειρήνης και εμπνεύστηκε από το χρώμα της «Φλόγας της Ειρήνης» που τιμούσε τα θύματα. «Είδα το χρώμα της φωτιάς, που ήταν πορτοκαλί. Μου θύμισε την ημέρα του βομβαρδισμού», λέει. Το μεγαλύτερο μέρος του καμβά είναι ένας κόκκινος ουρανός, γεμάτος με σύννεφα. Επάνω δεξιά, ο βουδιστής θεός της οργής κοιτάζει κάτω στην πόλη.

Ο Hirayama λέει ότι παρά τη θλίψη και την καταστροφή που απεικονίζεται στο «Ολοκαύτωμα της Χιροσίμα», ο πίνακας προσφέρει ένα μήνυμα ελπίδας. «Ο βουδιστής θεός λέει σε όλους να σηκωθούν σαν Φοίνικας, να σηκωθούν και να ζήσουν για όλη την αιωνιότητα», εξηγεί. «Πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να ξεπεράσει τις δυσκολίες. Πιστεύω ότι τα λουλούδια μπορούν να ανθίσουν από την αγωνία και την απανθρωπιά. Μπορείς να ξεπεράσεις αυτά τα πράγματα και να δημιουργήσεις κάτι όμορφο».

Ο πίνακας αποτελεί έργο του Masahiko Nakata, επιζώντα του βομβαρδισμού στη Χιροσίμα το 1945. Το έργο παρουσιάστηκε στην έκθεση «Ο Πόλεμος των Αισθήσεων», σε γκαλερί του Μάντσεστερ, πριν 5 χρόνια. Ο πίνακας είναι μέρος πολλών άλλων που επιλέχθηκαν για την έκθεση, ενώ αργότερα εκτέθηκε στο Μουσείο Ειρήνης της Χιροσίμα και σε όλη τη χώρα. Η έκθεση διερευνά το «πώς οι καλλιτέχνες έχουν μεταδώσει τον αντίκτυπο του πολέμου στο σώμα, το μυαλό, το περιβάλλον και τις ανθρώπινες αισθήσεις» από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με τη γκαλερί.

Το Μνημείο Ειρήνης των Παιδιών είναι ένα άγαλμα αφιερωμένο στη μνήμη των παιδιών που πέθαναν εξαιτίας του βομβαρδισμού και παρουσιάζει ένα κορίτσι με απλωμένα χέρια, να κρατά έναν γερανό.

Το γλυπτό βασίζεται στην αληθινή ιστορία της Σαντάκο Σασάκι, μιας νεαρής κοπέλας που πέθανε προσβεβλημένη από την ραδιενέργεια της βόμβας, λίγα χρόνια μετά την επίθεση. Η Σαντάκο πίστευε ότι αν έφτιαχνε χίλιους γερανούς οριγκάμι (χάρτινα σχήματα ιαπωνικής τέχνης), θα θεραπευόταν.

Δημιουργοί του ήταν οι καλλιτέχνες Kazuo Kikuchi και Kiyoshi Ikebe και χτίστηκε με χρήματα που συγκεντρώθηκαν από έρανο ιαπωνικού σχολείου, στο οποίο συνέδραμαν και οι συμμαθητές της Σασάκι.

Μέχρι και σήμερα, άνθρωποι -κυρίως παιδιά- απ’ όλο τον κόσμο φτιάχνουν τέτοιους χάρτινους γερανούς και τους στέλνουν στη Χιροσίμα όπου τοποθετούνται κοντά στο άγαλμα. Οι γερανοί (στο σύνολό τους περίπου δέκα εκατομμύρια μέχρι σήμερα) περνιούνται σε κλωστή ή γίνονται κολάζ συνθέτοντας εικόνες που μεταφέρουν μηνύματα για την ειρήνη και την παγκόσμια συμφιλίωση. Κατόπιν ανακυκλώνονται σε σελιδοδείκτες, σημειωματάρια κ.α. αναμνηστικά που διατίθενται στο πωλητήριο του πάρκου.

Κεντρικό μνημείο στο Πάρκο Ειρήνης της Χιροσίμα αποτελεί ένα τσιμεντένιο μνημείο σε σχήμα αψίδας που στεγάζει ένα κενοτάφιο με τα ονόματα όλων των ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από τη βόμβα. Το καμπυλωτό σχήμα του τόξου συμβολίζει ένα καταφύγιο για τις ψυχές των θυμάτων. Το Κενοτάφιο φέρει τον επικήδειο «Αναπαυτείτε εν Ειρήνη, γιατί το λάθος δεν θα επαναληφθεί». Κοιτάζοντας κάποιος μέσα από την αψίδα βλέπει τη «Φλόγα της Ειρήνης» και τον «Θόλο της Ατομικής Βόμβας», το μόνο κτίριο που σώθηκε από τον βομβαρδισμό το 1945 και που έχει γίνει Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.