Νύχτες Πρεμιέρας: Αφιέρωμα στο ιστορικό περιοδικό Βαβέλ

To 26o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας φιλοξενεί για πρώτη φορά τη «Βαβέλ», ένα μικρό μέρος από όλους τους ανθρώπους που πέρασαν μέσα στις δεκαετίες από το περίφημο περιοδικό κόμικς που πρόσφερε το σπουδαίο του πολιτιστικό αποτύπωμα για περισσότερες από τρεις δεκαετίες.

Το αφιέρωμα διοργανώνεται με αφορμή το ντοκιμαντέρ του Μελέτη Μοίρα «Βαβέλ – Από τη Σιωπή στην Έκρηξη», που θα προβληθεί στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης. Εφτά συνεργάτες του περιοδικού με προεξάρχουσα, φυσικά, την κυρία Νίκη Τζούδα, συνεκδότρια του εντύπου, ανέλαβαν να επιλέξουν αγαπημένες τους ταινίες και να τις μοιραστούν με το κοινό μας. Είναι οι Αλέξης Καλοφωλιάς, Σταύρος Κούλας, Γιάννης Νένες, Χρήστος Ξανθάκης, Νίκος Ξυδάκης και Άγγελος Φραντζής.

«Να ξεκινήσω με την πιο προβλέψιμη παραδοχή, η οποία σας διαβεβαιώ ότι ισχύει όσο λίγα πράγματα που ξέρω: ελάχιστα έντυπα ευτύχησαν να αφήσουν τόσο δυνατό αποτύπωμα στην κουλτούρα της χώρας μας, όσο η «Βαβέλ», από το 1981, που πρωτοκυκλοφόρησε, μέχρι τον Ιούνιο του 2008 και το τελευταίο της τεύχος. Σε μια συγχυσμένη Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, που αγωνιζόταν να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να συμβαδίσει πολιτισμικά με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ένα περιοδικό κόμικς («και όχι μόνο») εμφανίστηκε για να επισπεύσει τη διαδικασία και να βοηθήσει τη μετάβαση. Με έναν παράξενο τρόπο έγινε το απαραίτητο συστατικό που, εκείνη την εποχή, κανείς δεν φανταζόταν ότι είχε τόσο ανάγκη στην καθημερινότητά του.

Το εξώφυλλο του πρώτου τεύχους της Βαβέλ.

Είναι λογικό. Η «Βαβέλ» σύστηνε μια αισθητική, μια φιλοσοφία και μια ομάδα με την οποία η τότε νεολαία μπορούσε να νιώσει ανακούφιση και ασφάλεια, αναγνωρίζοντας στα μέλη της την υπόσχεση για κάτι καινούργιο και διαφορετικό. Κάτι καλύτερο. Με τρυφερό αντάρτικο (και Δούρειο Ίππο) το σύμπαν των κόμικς, εισέβαλε στη νεοελληνική πραγματικότητα και τοποθέτησε εκεί τη δική της σεμνή επανάσταση.

Να μου επιτραπεί, ωστόσο, εδώ να μιλήσω και λίγο πιο προσωπικά, αφού υπήρξα αναγνώστης του περιοδικού από το δεύτερο μισό του ’80 και μετά. Γιατί φυλάω ευλαβικά τα τεύχη του από τότε, όσα κατάφερα να σώσω μέσα στα χρόνια. Γιατί τους χρωστώ τη γνώση και τη δυνατότητα μιας άλλης ζωής. Γιατί στη «Βαβέλ» δούλεψε ως κινηματογραφικός συντάκτης κάποια στιγμή και ο μετέπειτα διευθυντής μου στο «ΣΙΝΕΜΑ», Γιώργος Τζιώτζιος, κρυμμένος πίσω από το ψευδώνυμο «Γιώργος Μπάριος». Υπάρχουν, όμως, και μπόλικες άλλες, νοητές συνδέσεις που ένωναν όλους εμάς του περιοδικού «ΣΙΝΕΜΑ» με τη «Βαβέλ».

Ήμασταν πολίτες στο ίδιο ιδιόρρυθμο χωριό, μιλούσαμε τη δική μας ντοπιολαλιά, μας δονούσαν τα ίδια πάθη, οι ίδιοι έρωτες. Και όποτε ερχόταν ο Σεπτέμβρης, όπως τα παιδιά του υπέροχου Φεστιβάλ που οργάνωνε η «Βαβέλ» στην Τεχνόπολη έπρεπε να κάνουν κοπάνα για να έρθουν στις Νύχτες Πρεμιέρας, οι οποίες διεξάγονταν την ίδια ακριβώς περίοδο, έτσι κι εμείς κάναμε το ίδιο.

Από όλους εμάς, που χρωστούμε στη «Βαβέλ» κάτι παραπάνω από την καλλιέργειά μας, ένα μεγάλο ευχαριστώ».

Βαβέλ– Από την σιωπή στην έκρηξη του Μελέτη Μοίρα

Αθήνα, Φεβρουάριος 1981. Πώς μια παρέα ανθρώπων, με μοναδικό κίνητρο την αγάπη τους για την 9η Τέχνη, έμαθαν στο ελληνικό κοινό ότι τα κόμικς δεν είναι μόνο για παιδιά. Η ιστορία του θρυλικού περιοδικού κόμικς (και όχι μόνο) «Βαβέλ» και των διεθνών φεστιβάλ που διοργάνωνε. Η ταινία καταγράφει τον τρόπο που ξεκίνησε το περιοδικό «Βαβέλ» και πώς επηρέασε επί 2,5 δεκαετίες τον πολιτιστικό ιστό της χώρας μέσα από τα σύγχρονα ρεύματα σχεδιαστών, εικαστικών, μουσικών και λογοτεχνών που έκανε γνωστά στο κοινό.

Ιζαμπέλ Ιπέρ, Μαρί-Φρανς Πιζιέ και Ιζαμπέλ Ατζανί υποδύονται τις θρυλικές αδελφές Μπροντέ οι οποίες, πριν τον πρόωρο θάνατό τους, πρόλαβαν να αφήσουν παρακαταθήκη στην ιστορία της αγγλοσαξωνικής λογοτεχνίας τα κλασσικά «Ανεμοδαρμένα Ύψη» και «Τζέιν Έιρ». Και ο καταλυτικός για τη μετά νουβέλ βαγκ εποχή του γαλλικού σινεμά, Αντρέ Τεσινέ («Άγρια Βλαστάρια»), καθοδηγεί τις κορυφαίες πρωταγωνίστριές του σε μια υποβλητική βιογραφία γυναικείας χειραφέτησης, ρομαντική και πένθιμη μαζί, για την έκσταση και συνάμα την οδύνη μέσα από την οποία ανθίζει η μεγάλη καλλιτεχνική δημιουργία.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει ο Σταύρος Κούλας

Το 1971 ο μετέπειτα καταξιωμένος σκηνοθέτης των «Shampoo» και «Να Είσαι Εκεί Κύριε Τσανς» πίστεψε τόσο πολύ στον τρελό έρωτα ενός καταθλιπτικού νεαρού με μια θεοπάλαβη 80χρονη, ώστε να τον αποτυπώσει σε μια από τις πιο ανατρεπτικές ταινίες εκείνης της δεκαετίας. Μόνο που το «Χάρολντ και Μοντ» δεν επρόκειτο να αποτελέσει απλά μια μαύρη κωμωδία ή ένα αναρχικό love story, αλλά ένα αντικομφορμιστικό και εν τέλει αναζωογονητικό εγκώμιο στην ελευθεριότητα και τη χαρά της ζωής. Διαχρονικό cult movie, μεταλλαγμένο ρομάντζο για όσους απεχθάνονται τα ρομάντζα, φιλμ με τη δύναμη να συγκινεί ακόμη και σήμερα.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει η Νίκη Τζούδα

Διασκευή-εξτραβαγκάντζα στο ομώνυμο έργο του Πετρώνιου (ή καλύτερα σε οτιδήποτε διασώθηκε από αυτό), ταξίδι-υπερπαραγωγή στα μακρινά βάθη του χρόνου, διονυσιακή περιπλάνηση σε μια αυτοκρατορική Ρώμη των ακόρεστων και απαγορευμένων ηδονών, ξέφρενη φαντασίωση ενός παρελθόντος που μοιάζει να ξεπήδησε όχι από κάποιο βιβλίο Ιστορίας, άλλα κατευθείαν από το υποσυνείδητο. Ένα οργιώδες science fiction, που χάρισε στον Φελίνι υποψηφιότητα για Όσκαρ Σκηνοθεσίας και στα 60s έναν σταθμό του ευρωπαϊκού σινεμά.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει ο Άγγελος Φραντζής

Άρνι και Στόουν ευθυγραμμίζονται σε τροχιά απόλυτης κινηματογραφικής καταξίωσης, στην φουτουριστική sci-fi εξτραβαγκάντζα του Βερχόφεν που εκτόξευσε τις χολιγουντιανές μετοχές όλων τους στον Άρη. Εκεί που υποτίθεται πηγαίνει ο ήρωας διακοπές εικονικής πραγματικότητας, για να βρεθεί τελικά μπλεγμένος σε ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό γεμάτο διαπλανητικούς μυστικούς πράκτορες, γυναίκες-δηλητήριο και προλετάριους μεταλλαγμένους, στο οποίο τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Όσκαρ οπτικών εφέ και άλλες δύο υποψηφιότητες (ήχου και ηχητικών εφέ) σε ένα πρωτοκλασάτο δείγμα 90s χολιγουντιανού υπερθεάματος.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει ο Νίκος Ξυδάκης

Εκμεταλλευόμενος τις προσωπικές του εμπειρίες ως φωτογράφος, ο Γουίλιαμ Κλάιν πέτυχε με την «Πόλι Μαγκού» το πλέον διαχρονικό και διεισδυτικό σχόλιο για τον κόσμο της μόδας. Συνδυάζοντας σινεμά βεριτέ, κωμωδία και βιτριολική σάτιρα με τους ρυθμούς των 60s, μεταμφίεσε τη βαθιά ειρωνική του ματιά σε γαργαλιστικές ποπ αναφορές και σκηνές από τη ζωή ενός σούπερ μόντελ που στέκεται απαθές σε όσα δήθεν συναρπαστικά συμβαίνουν γύρω του. Αναμφίβολα cult δημιουργία, το αρχετυπικό αυτό ψευδοντοκιμαντέρ ορθώνει απροκάλυπτα το μεσαίο του δάχτυλο στην αυτοανακυρηγμένη πνευματική ελίτ που οδηγεί το lifestyle κάθε εποχής.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει ο Γιάννης Νένες

Έχοντας αναρρώσει από έναν παρολίγον θανάσιμο τραυματισμό στο πεδίο των Ναπολεόντειων πολέμων, ένας συνταγματάρχης επιστρέφει στο Παρίσι για να βρει τη χήρα του παντρεμένη και την περιουσία του στο έλεος του νέου της συζύγου. Ζεράρ Ντεπαρντιέ και Φανί Αρντάν συγκρούονται μέχρις εσχάτων για την τιμή, το χρήμα και μια αλήθεια που δεν είναι πάντα αυτονόητη, σε ένα φιλμ-ορόσημο της τελευταίας λαμπρής περιόδου του γαλλικού σινεμά, το οποίο σηματοδοτεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο του διακεκριμένου διευθυντή φωτογραφίας Ιβ Ανζελό («Μια Καρδιά το Χειμώνα») και μια από τις καλύτερες μεταφορές βιβλίων του Μπαλζάκ στη μεγάλη οθόνη.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει ο Χρήστος Ξανθάκης

Συνεντεύξεις με φόντο τα περιβόητα live τους, σκηνές από μια αέναη περιοδεία που κήρυξε το πολυπολιτισμικό τους ευαγγέλιο σε κάθε άκρη του πλανήτη και μια χειμαρρώδης καταγραφή της ιστορίας της μπάντας, συνθέτουν το μανιφέστο των Mano Negra για μια «αυθεντική ζωή» στο δρόμο και μια πηγαία διακαλλιτεχνική έκφραση. Manu Chao και η υπόλοιπη παρέα σε ένα ωμό ska-punk ντοκουμέντο βγαλμένο από την εποχή που η εναλλακτική μουσική άλλαξε για πάντα.

Την ταινία επέλεξε και προλογίζει ο Αλέξης Καλοφωλιάς