Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’30 όταν Τσάρλι Τσάπλιν εξοργισμένος παρακολούθησε τον “Θρίαμβο της Θέλησης” της Λένι Ρίφενσταλ -ακόμα μία πετυχημένη προπαγανδιστική ταινία της ναζιστικής Γερμανίας, και αποφάσισε να “απαντήσει” με την δική του ταινία, με τίτλο… “Ο Μεγάλος Δικτάτωρ”.
Η αφίσα της ταινίας
Η ομοιότητα του αγαπημένου κωμικού με τον Χίτλερ -μιλάμε φυσικά για το χαρακτηριστικό μουστάκι που είχε υιοθετήσει για τον ρόλο του “Αλητάκου”- ήταν εμφανής σε όλους. Έτσι, ο Τσάπλιν, που είχε ήδη καθιερωθεί στον βουβό κινηματογράφο, αποφάσισε να κάνει την πρώτη του ομιλούσα ταινία για να περάσει ένα πολύ σημαντικό μήνυμα: το μήνυμα κατά του ναζισμού.
Έτσι γεννήθηκε ο “Μεγάλος Δικτάτωρ”, μία πολιτική κωμική ταινία σε σκηνοθεσία, σενάριο και παραγωγή Τσάρλι Τσάπλιν, που μέχρι σήμερα θεωρείται μία από τις πιο αριστουργηματικές κωμωδίες όλων των εποχών.
Στην ταινία ο Τσάπλιν χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά την ομοιότητα του με τον Χίτλερ για να πάιξει τους δύο πρωταγωνιστές, έναν φτωχό, Εβραίο μπαρμπέρη και τον παρανοϊκό δικτάτορα της “Τομανίας”, Χίνκελ.
Από την μία ο φτωχός μπαρμπέρης, μετά από ένα ατύχημα που του προκάλεσε αμνησία ξυπνά στη χώρα του, την “Τομανία”, για να συνειδητοποιήσει ότι ξεκινά κι άλλος Παγκόσμιος Πόλεμος, ενώ παράλληλα προσπαθεί να σωθεί από τις διώξεις. Από την άλλη ο εξωφρενικός, ανασφαλής Χίνκελ -που φυσικά αποτελεί παρωδία του Χίτλερ– προσπαθεί να κατακτήσει όλο τον κόσμο με μία ιδεολογία γεμάτη αντιφάσεις.
Μεγάλος Δικτάτωρ: Ο “Χίνκελ” με τον δικτάτορα της Βακτηρίας Μπενζίνο Ναπολίνι (Τζακ Όακι)
Σήμερα, 80 χρόνια μετά την ιταλική εισβολή στην Ελλάδα και την κυκλοφορία της ταινίας του Τσάρλι Τσάπλιν, η ανθρωπότητα βιώνει για άλλη μία φορά την έξαρση του εθνικισμού.
Στη χώρα μας αναδύθηκε το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής, στην Γαλλία η Εθνική Συσπείρωση της Λεπέν βρίσκει χιλιάδες υποστηρικτές, σε Ουγγαρία και Πολωνία τα κυβερνώντα κόμματα έχουν εθνικιστικό, ρατσιστικό και ομοφοβικό λόγο και πολιτική, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες κατατρεγμένοι πρόσφυγες και μετανάστες γίνονται για ακόμη μια φορά τα εξιλαστήρια θύματα μίας οικονομικής κρίσης.
Μέσα σε ένα ανάλογο κλίμα, ο Τσάρλι Τσάπλιν έγραψε την ιστορική ομιλία που εμείς ακούμε στο τέλος της ταινίας. Ο κάποτε φτωχός ηθοποιός έβλεπε ότι όσο οι πλούσιοι γίνονταν ακόμα πλουσιότεροι και η οικονομική κρίση βασάνιζε την εργατική τάξη, οι εθνικιστικές κυβερνήσεις του Χίτλερ και του Μουσολίνι χειραγωγούσαν τον λαό, ώστε να στραφούν εναντίον των Εβραίων.
Έτσι, αποφάσισε να “βγει” για λίγο από τον χαρακτήρα που υποδυόταν και να απευθυνθεί στο κοινό με κάποια πολύ σημαντικά λόγια.
Στη συγκινητική του ομιλία κατακεραύνωσε την φασιστική, ναζιστική ιδεολογία και τον εθνικισμό, και μίλησε για ανθρωπισμό και αδελφότητα, για ένα καλύτερο μέλλον. Έτσι ο “Μεγάλος Δικτάτωρ” έμεινε στην ιστορία ως μία καθοριστική για την ανθρωπότητα κωμωδία.
Λίγα λόγια από την ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν“Όλοι θέλουμε να βοηθάμε ο ένας τον άλλον, αυτή είναι η φύση των ανθρώπων. Να ζούμε με την ευτυχία των άλλων -όχι με τη δυστυχία τους. Σε αυτόν τον κόσμο υπάρχει χώρος για όλους και η γη είναι πλούσια, μπορεί να παράξει για όλους. Η ζωή μας μπορεί να είναι ελεύθερη και όμορφη, αλλά έχουμε χάσει τον δρόμο μας. Η απληστία δηλητηρίασε τις ψυχές των ανθρώπων, γέμισε τον κόσμο με μίσος, μας οδήγησε σε δυστυχία και αιματοχυσία.”
“Η γνώση μας, μας έκανε κυνικούς, η ευφυία σκληρούς και κακούς. Σκεφτόμαστε πάρα πολύ και αισθανόμαστε ελάχιστα. Περισσότερο από τα μηχανήματα χρειαζόμαστε ανθρωπισμό. Περισσότερο από την ευφυία χρειαζόμαστε ευγένεια και καλοσύνη. Χωρίς αυτές τις αξίες η ζωή θα είναι βίαια και τα πάντα θα χαθούν.”
“Η δυστυχία που τώρα βιώνουμε , έχει τις ρίζες της στην απληστία και την πίκρα κάποιων ανθρώπων που φοβούνται την ανθρώπινη εξέλιξη. Το μίσος θα περάσει, οι δικτάτορες θα πεθάνουν και η εξουσία που πήραν από τους ανθρώπους, θα επιστρέψει στους ανθρώπους. Όσο υπάρχουν άνθρωποι, η ελευθερία δε θα καταστραφεί.”
“Στο όνομα της δημοκρατίας ας χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη μας -ας ενωθούμε όλοι. Ας παλέψουμε για έναν νέο κόσμο, έναν έντιμο κόσμο με μέλλον. Με αυτές τις υποσχέσεις οι βάρβαροι ανέβηκαν στην εξουσία, αλλά λένε ψέματα. Δεν θα εκπληρώσουν την υπόσχεσή τους ποτέ. Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τους εαυτούς τους αλλά σκλαβώνουν τον λαό. Τώρα ας παλέψουμε για να εκπληρώσουμε εμείς αυτή την υπόσχεση. Ας παλέψουμε για να ελευθερώσουμε τον κόσμο, ας κάνουμε πέρα τα εθνικά φράγματα, την απληστία, το μίσος και την μισαλλοδοξία“.
