Τζακ Κέρουακ: Μια παρεξηγημένη λογοτεχνική ιδιοφυΐα

Σαν σήμερα 21 Οκτωβρίου, το 1969, έφυγε από τη ζωή ο Αμερικανός ποιητής και μυθιστοριογράφος Τζακ Κέρουακ, ηγετική φυσιογνωμία της Μπιτ Γενιάς, λογοτεχνικού και κοινωνικού κινήματος της δεκαετίας του 1950, το οποίο άλλαξε καθοριστικά την αμερικάνικη κουλτούρα.

Γεννημένος στο Lowell της Μασαχουσέτης, στις 12 Μαρτίου 1922, ο Jean-Louis Lebris de Kérouac μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου, εξαιτίας της γαλλο-καναδικής καταγωγής των γονιών του, τα γαλλικά αποτελούσαν την κυρίαρχη γλώσσα. Μάλιστα, την εποχή που ο Κέρουακ γράφτηκε στο σχολείο έως και τα δεκαοκτώ του χρόνια φαινόταν αρκετά διστακτικός στην χρήση της αγγλικής, γεγονός το οποίο, βέβαια, δεν εμπόδισε σε καμία περίπτωση την επιθυμία και την ικανότητα του στη συγγραφή. Παρ’ ότι παρέμεινε δίγλωσσος έως το τέλος της ζωής του, λογοτεχνικά διακρίθηκε για την ευκολία και την εφευρετικότητα με την οποία χειριζόταν την αγγλική γλώσσα.

Οι γλωσσικές καινοτομίες του δεν αποτελούσαν απλώς ένα όχημα αφήγησης της ιστορίας, αλλά μέσα από τη δομή των προτάσεων του, τον ρυθμό, την πρωτοτυπία των φράσεων και την παράθεση εικόνων, που δημιουργούσαν, μετέφεραν την ατμόσφαιρα και την «αλήθεια» της ιστορίας. Στα έργα του πάσχιζε για μια γλώσσα καθαρή και ανόθευτη, η οποία καθοδηγείται από τον ήχο.

Από μικρή ηλικία έδειξε σημάδια μιας ισχυρής μνήμης, η οποία στάθηκε αρωγός στη συγγραφική του πορεία. Η μυθοπλασία του Τζακ Κέρουακ έχει, κυρίως, αυτοβιογραφικό υπόβαθρο. Πρωταρχική πηγή της λογοτεχνίας του αποτελούν γεγονότα από τη ζωή του, ενώ, από το 1955 η προσπάθεια να τη μεταμορφώσει σε τέχνη, αναγάγοντας την, και ως τεχνοτροπία, στο επίπεδο του μυθικού, γίνεται, πλέον, συνειδητοποιημένη.

Εξαιρετικός μαθητής και αθλητής, ο Κέρουακ κέρδισε υποτροφία για τον Πανεπιστήμιο Columbia, ενώ, παράλληλα, στόχευε και στην επιθυμία του για λογοτεχνική επιτυχία . Εκεί, λοιπόν, στη Νέα Υόρκη το 1944, θα γνωρίσει τους ανθρώπους που θα αλλάξουν τη ζωή του για πάντα: Τον William S. Burroughs και τον Allen Ginsberg, μαζί με τους οποίους θα αποτελέσει τον πυρήνα της Μπιτ Γενιάς και τους οποίους θα συνδέσει μια στενή φιλία. Εμπνευσμένοι από τον Ρώσο μυθιστοριογράφο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, οι τρεις τους ελκύονταν από το περιθώριο και την εγκληματικότητα.

Με τον Ginsberg, παρ’ ότι εκ διαμέτρου αντίθετοι χαρακτήρες, μοιράζονταν παρόμοιες καλλιτεχνικές φιλοδοξίες, ωθώντας, μερικές φορές ανταγωνιστικά, ο ένας τον άλλον να κατακτήσουν τη λογοτεχνική αρτιότητα στα γραπτά τους. Παράλληλα, μοιράζονταν μεταξύ τους συζητήσεις γεμάτες ειλικρίνεια, αλλά και ένα δυστοπικό όραμα της Αμερικής, η οποία κατά τη γνώμη τους ακολουθούσε πτωτική πορεία. Η αποδόμηση, άλλωστε, της μεταπολεμικής αμερικάνικης κοινωνίας αποτελεί χαρακτηριστικό που διατρέχει τη λογοτεχνία του Τζακ Κέρουακ.

Με τον Allen Ginsberg

Ξεκίνησε να γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, με τίτλο «The Town and the City» την περίοδο 1946-1948, στην προσπάθεια του να αποδείξει στον πατέρα του, ο οποίος δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος από τη συμπεριφορά και τις παρέες του γιου του, ότι μπορεί να γίνει ένας σοβαρός λογοτέχνης που θα βγάζει τα προς το ζην μέσα από τα έργα του. Ο πατέρας του πέθανε, ωστόσο, το 1946, πριν ολοκληρωθεί το έργο, το οποίο εκδόθηκε το 1950 λαμβάνοντας μέτριες κριτικές και κάνοντας ελάχιστες εισπράξεις.

Το έργο, μια μυθοπλαστική κατασκευή της νεότητας του, εμπνεόμενη από την πρόζα του Thomas Wolfe και τον ανθρωπισμό του William Saroyan, αποτέλεσε ένδειξη της αμφιταλάντευσής του ανάμεσα στην ήσυχη, οικογενειακή ζωή της γενέτειρας του και τη γεμάτη όνειρα, φιλοδοξίες και περιπέτειες ζωής στην μεγαλούπολη. Μέχρι τότε, ο Τζακ Κέρουακ σχεδίαζε κόμικ για τους φίλους του, έγραψε συλλογές διηγημάτων, ποιήματα, άρθρα σε εφημερίδες, επιστολές, καθώς και μια συνεργατική προσπάθεια με τον William S. Burroughs, με τίτλο «And the Hippos Were Boiled in Their Tanks».

Γύρω στο 1946-47 ο Neal Cassady εισέβαλλε στη ζωή του συγγραφέα, ως το πρότυπο του νέου αμερικάνικου «ήρωα». Μπαινοβγαίνοντας στα αναμορφωτήρια, με ελάχιστη επίσημη εκπαίδευση, αλλά με ένα κοφτερό μυαλό, ενεργητικότητα, έμφυτη περιέργεια και τάση προς την περιπέτεια και την απερισκεψία, μετατράπηκε σε ήρωα μερικών από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία του Κέρουακ, όπως το «Στον Δρόμο», το οποίο γράφτηκε το 1951 και εκδόθηκε το 1957.

Πρόκειται για το δημοφιλέστερο έως σήμερα έργο του συγγραφέα, το οποίο ο Cassady ενέπνευσε και στυλιστικά, σε μια κρίσιμη περίοδο για την λογοτεχνική παραγωγή του Κέρουακ, η οποία χαρακτηριζόταν από νέες μορφές έκφρασης και μια πρώιμη ανάπτυξη της προσωπικής του τεχνικής. Το «Στον Δρόμο» είναι, κυρίως, αυτοβιογραφικό και εξιστορεί τέσσερα μακρινά ταξίδια που πραγματοποίησε ο Τζακ Κέρουακ ανάμεσα στο1947 και το 1950, με τα πραγματικά ονόματα να παραποιούνται για νομικούς και άλλους λόγους.

Το έργο, μια ταχύτατη και άμεση αναζήτηση πάνω στη μοναξιά, την ανασφάλεια και την αποτυχία, γραμμένη με έναν τολμηρό και ορμητικό αφηγηματικό τρόπο, έδειξε στον συγγραφέα πόσο σημαντικό είναι να αντλεί απευθείας από την προσωπική του εμπειρία, εμφυσώντας τις σκηνές με τα καλλιτεχνικά οράματά του. Μια λυπητερή ιστορία, σχεδόν νοσταλγική, για το τέλος ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής στον απόηχο του πολέμου.

Επιπλέον, θα αποτελέσει την αρχή για τη διαμόρφωση της «αυθόρμητης πρόζας», σήμα κατατεθέν του Κέρουακ και έναν από τους κυριότερους λόγους που τα έργα του κατέκτησαν την αθανασία.  Η πρόζα του γίνεται λιγότερο πεζή και γραμμική, περισσότερο ποιητική, ακολουθεί το ρυθμό του τζαζ ιδιώματος της bop των Thelonious Monk και Charlie Parker.

Με τον Neal Cassady

Η δημοσίευση του έργου έβγαλε τον Τζακ Κέρουακ από το περιθώριο, μετατρέποντας τον σε διασημότητα εθνικής εμβέλειας. Η φήμη, όμως, την οποία επιτέλους είχε κατακτήσει, θα σήμαινε την αρχή του τέλους. Μην μπορώντας να αντιμετωπίσει όλη αυτή την προσοχή που συγκεντρωνόταν γύρω από το πρόσωπό του, κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι θεωρούταν ο εκπρόσωπος μιας ολόκληρης γενιάς, αλλά και της διαρκούς απαίτησης να διασαφηνίσει τον όρο «Μπιτ» (Beat), αφού σε άρθρο του στους New York Times Magazine, το 1952, με τίτλο «This is the Beat Generation», ο συγγραφέας John Clellon Holmes, αποδίδει την πατρότητα της φράσης στον Κέρουακ.

Ο όρος «Μπιτ», ωστόσο, σύμφωνα με τη «μυθολογία» του κινήματος, προέρχεται από τον Herbert Huncke, έναν απατεωνίσκο που σύχναζε στην Times Square και τον οποίον γνώριζαν οι Ginsberg και Κέρουακ. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συνθήκη όπου κάποιος είναι χτυπημένος, καταβεβλημένος και φτωχός, έχοντας «πιάσει πάτο». Ωστόσο το αρχικό νόημα της φράσης, που ήθελε να δώσει ο συγγραφέας, «χάθηκε στη μετάφραση» των διάφορων αναλυτών και ο όρος ξέφυγε από τον έλεγχό του, αντανακλώντας μια γενιά Αμερικανών, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αισιόδοξών, χωρίς ψευδαισθήσεις, που ρισκάρουν και αναζητούν απεγνωσμένα ένα είδος πίστης. Γεγονός που έβρισκε ασύμφωνο τον Τζακ Κέρουακ.

Έως το τέλος, ο Κέρουακ έγραψε τουλάχιστον μια ντουζίνα βιβλία ποίησης και πρόζας, τα οποία, ωστόσο, απορρίφθηκαν αρχικά από τους εκδότες. Οι συνεχόμενες εκδοτικές απορρίψεις δεν τον αποθάρρυναν. Τα θέματα, από τα οποία εμπνεόταν, αφορούσαν τις ρίζες του, την απώλεια αγαπημένων προσώπων, την σχέση με τη μητέρα του, τις πνευματικές του αναζητήσεις (από το 1953 έως το 1955 στράφηκε στη μελέτη του Βουδισμού), την Μπιτ Γενιά, την έντονη επιθυμία του να γίνει ένας σπουδαίος συγγραφέας κ.α. Η πρόζα και το στυλ εξελισσόταν αδιάκοπα.

Άλλα σημαντικά έργα: «Οι αλήτες της Ντάρμα» (1958), «Γραφές της αιωνιότητας» (1960), «Μπιγκ Σερ» (1962), «Η ματαιοδοξία του Ντουλουόζ» (1968), «Τα Οράματα του Κόντι» (έκδοση μετά θάνατον) κ.α.

Ο ίδιος επιθυμούσε μέρος της δουλειάς του να αποτελέσει ένα ενιαίο έργο, με τίτλο «Duluoz Legend», που θα εξιστορεί τη ζωή του σε συνέχειες, σαν «μια εκτενέστατη κωμωδία μέσα από τα μάτια» τα δικά του. Ο πρόωρος θάνατος του, αποτέλεσμα των χρόνιων αυτοκαταστροφικών τάσεων του, δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει το όραμά του. Η ιδιόμορφη λογοτεχνία του, όμως, δείγμα της εξαιρετικής ιδιοφυίας και δεξιοτεχνίας του, διαμόρφωσε σημαντικά τη μεταβατική περίοδο μεταξύ του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού, αν και δεν αναγνωρίστηκε όπως έπρεπε.