Kαταδικάστηκαν ο Κονγκολέζος ακτιβιστής Mwazulu Diyabanza και δύο από τους τέσσερις συνεργάτες του μετά την απόπειρά τους να αφαιρέσουν έναν ταφικό στύλο του 19ου αιώνα από το Μουσείο Quai Branly στο Παρίσι. Η δράση τους ήταν ένδειξη διαμαρτυρίας εναντίον της γαλλικής λαφυραγώγησης της αφρικανικής κληρονομιάς κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας και κίνηση υπέρ του επαναπατρισμού της.
Στις 12 Ιουνίου λοιπόν, ο Diyabanza και οι τέσσερεις συνεργάτες του πλήρωσαν κανονικά την είσοδό τους στο Μουσείο Quai Branly προτού μετακινήσουν το ταφικό αντικείμενο, που δημιουργήθηκε στο σημερινό Chad της βορειοκεντρικής Αφρικής, ανακηρύσσοντάς το κλεμμένο και δηλώνοντας ζωντανά σε βίντεο στο facebook πως θα το επιστρέψουν στους Αφρικανούς.
«Τα ονόματα στην είσοδο του Μουσείου είναι ονόματα αποίκων που λεηλάτησαν τα έργα τέχνης που είναι τώρα εδώ.», είπε στο βίντεο ο Diyabanza. Λίγο αργότερα τους σταμάτησαν οι φρουροί του μουσείου και τους συνέλαβαν. Το βίντεο του περιστατικού προκάλεσε σάλο στα social media.
Δηλώσεις υπέρ των κατηγορουμένωνΈνας από τους δικηγόρους των κατηγορουμένων, ο Hakim Chergui, είπε πως η ακρόαση ήταν «συναισθηματική» και «έντονη». Την δήλωσή του στήριξε «στο πάθος που αναζωπυρώνεται σε πολλούς ακτιβιστές της διασποράς.» Παρατήρησε μάλιστα πως μια γυναίκα απομακρύνθηκε από την δικαστική αίθουσα επειδή διέκοπτε συνεχώς τις διαδικασίες.
Ο Chergui ισχυρίζεται πως η υπόθεση «δεν αφορά πραγματικά τη δική των νεαρών ακτιβιστών», αλλά «τη δίκη της αποικιακής συνέχειας». Πρόκειται για έναν όρο που αναφέρεται «στην μονιμότητα και στη διατήρηση της αποικιακής νοοτροπίας στη Γαλλία, που αρνείται να αντιμετωπίσει το παρελθόν της.»
Μεγάλα βασιλικά αγάλματα του βασιλείου Dahomey, 1890-1892. Από τον Gerard Julien
Το Musée du Quai Branly αρνήθηκε να σχολιάσει. Οι εισαγγελείς δεν ανταποκρίθηκαν άμεσα στα σχόλια. Ένας δικηγόρος του Quai Branly, ο Yvon Goutal, είπε στο δικαστήριο πως η ενέργεια των διαμαρτυρόμενων δεν ήταν απαραίτητη. Υποστήριξε εξάλλου πως εξελίσσονται ήδη συζητήσεις μεταξύ Γαλλικής και Αφρικανικής κυβέρνησης που αφορούν την αποκατάσταση. Τόνισε δε πως το Γαλλικό κράτος «είναι πολύ σοβαρό και αφοσιωμένο» στην αποπεράτωση της αποκατάστασης.
Η «κλοπή» έγινε πράγματι τρία χρόνια αφότου ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron ξεκίνησε μια συζήτηση σχετικά με την αποκατάσταση της αφρικανικής κληρονομιάς. Σχολιαστές ωστόσο λένε ότι η διαδικασία έχει σταματήσει από τότε.
Το Μουσειό Quai Branly κατέχει περίπου 70,000 αφρικανικά τέχνεργα. Πρόκειται για σχεδόν το 80% όλης της αφρικανικής τέχνης στις δημόσιες συλλογές της Γαλλίας. Πολλά από τα έργα αρπάχτηκαν από την ήπειρο και μεταφέρθηκαν στην Γαλλία στην διάρκεια αποικιστικών αποστολών.
Γάλλοι αξιωματούχοι επίσης καταδικάζουν την απόπειρα των ακτιβιστών. Γιατί όπως ισχυρίζονται, θέτει ένα επικίνδυνο παράδειγμα που απειλεί με συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για τον νόμιμο επαναπατρισμό της αφρικανικής κληρονομιάς.
Ο ακτιβιστής Mwazulu Diyabanza έξω από το Μουσείο Quai Branly, From Press.
Στις 14 Οκτωβρίου βγήκε η τελική ετυμηγορία που καταδίκασε τους τρεις άντρες για απόπειρα κλοπής, επιβάλλοντάς τους πρόστιμο 2,000 ευρώ. Η ποινή ήταν πολύ μικρότερη από αυτήν της δεκαετούς φυλάκισης και του πρόστιμου των 150,000 ευρώ που αρχικά αντιμετώπιζαν.
Στον Diyabanza επιβλήθηκε η καταβολή 1,000 ευρώ, ενώ οι δύο συνεργάτες του πρέπει να πληρώσουν ο καθένας 500 ευρώ. Ο Diyabanza αποκάλεσε τις αποφάσεις αυτές «ένα μεγάλο αστείο.» Επίσης, σε προηγούμενες δίκες πριν από την τελική είχε επισημάνει πως το χαμηλότερο πρόστιμο είναι μια «συμβολική» ποινή.
«Ο δικαστής είπε ξεκάθαρα πως κατάλαβε την σχετικότητα του αγώνα μου. Αλλά προκειμένου να αποθαρρύνει την –όπως αποκάλεσε- ριζοσπαστική μου δράση, μου επέβαλε πρόστιμο 1,000 ευρώ», λέει ο ακτιβιστής. Προσθέτει πως θα ασκήσει έφεση για την καταδίκη του, εξηγώντας πως «αν ο σκοπός είναι να με αποθαρρύνουν, δεν τα έχουν υπολογίσει σωστά.»
Η υπόθεση πάντως θεωρείται, τόσο από τους υποστηρικτές της επιστροφής όσο και από τους επικριτές, σημείο τομής στις σχετικές συζητήσεις που σιγοβράζουν. Χρόνια τώρα κυριαρχεί σε παγκόσμιο επίπεδο το ζήτημα του επαναπατρισμού αντικειμένων της αποικιακής περιόδου, που κρατούνται σε μουσεία στην Ευρώπη και τη Δύση.
