Ο σκηνοθέτης Γρηγόρης Λιακόπουλος μάς μιλά για το έργο «Το Ξύπνημα της Άνοιξης»

Το «Ξύπνημα της Άνοιξης», το πρώτο σημαντικό έργο του Φρανκ Βέντεκιντ γράφτηκε το 1891 και απαγορεύτηκε, καθώς θεωρήθηκε αρκετά σκανδαλώδες για την εποχή εκείνη. Το θέμα του αφορούσε την σεξουαλική συνειδητοποίηση των εφήβων και το πώς η απουσία σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και το καταπιεστικό συντηρητικό περιβάλλον μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες, ενώ, παράλληλα μιλούσε για θέματα όπως η ομοφυλοφιλία, η άμβλωση, ο βιασμός και η πορνεία.

Ο σκηνοθέτης, δραματουργός, ηθοποιός και μεταφραστής σε Ελλάδα και Γερμανία, Γρηγόρης Λιακόπουλος, αποφασίζει να καταπιαστεί με το πολύ ενδιαφέρον έργο του Βέντεκιντ, το οποίο, όπως λέει και ο ίδιος, με τον λυρισμό του, τη βιαιότητά του και την εξεγερσιακή του διάθεση αναμένεται να προσφέρει στους θεατές μια ζωντανή «εμπειρία μιας έκρηξης»!

Καταρχάς ακριβώς το ότι θεωρήθηκε χυδαίο και πορνογραφικό. Ότι υπάρχει κάτι σε αυτό το έργο, που ενόχλησε τους λογοκριτές και τρόμαξε τους σκηνοθέτες. Επίσης το βίαιο, κινηματογραφικό μοντάζ του έργου, η δύναμη και η μουσικότητα της γλώσσας. Και βέβαια ότι κανείς σήμερα δεν θα τολμούσε να το χαρακτηρίσει έτσι. Έχουν μεσολαβήσει δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, πολλά χειραφετικά κινήματα και αρκετές επαναστάσεις, δικαιώματα έχουν κατακτηθεί, κι όμως κάτι λείπει ακόμα. Πιστεύω πως ο Βέντεκιντ δεν θα ήταν ικανοποιημένος. Και πως θα έγραφε και σήμερα ένα «Ξύπνημα της Άνοιξης», λίγο διαφορετικό.

Κανένα έργο τέχνης δεν είναι καθαυτό για πάντα επίκαιρο, όσο σπουδαίο και αν είναι. Το καλύτερο που μπορεί να προσφέρει ένα θεατρικό έργο σε έναν σκηνοθέτη, είτε έχει γραφτεί χθες είτε πριν από 120 χρόνια, είναι υλικό για σκέψη, υλικό για τη δημιουργία θεατρικών εικόνων και θεατρικών στιγμών, ικανών να απασχολήσουν τους σημερινούς θεατές. Και το «Ξύπνημα της Άνοιξης», με τον λυρισμό του, τη βιαιότητά του, την εξεγερσιακή του διάθεση, προσφέρει άφθονο τέτοιο υλικό.

Πιστεύω πως πρεπει να δώσουμε χώρο σε ένα θέατρο αυτόνομο, όπου η σκηνική πράξη είναι σημαντικότερη από τα συστατικά της, ένα εκ των οποίων είναι και η ιστορία / πλοκή.

Αντιμετωπίσαμε το «Ξύπνημα της Άνοιξης» ως ένα θεατρικό μανιφέστο, ένα έργο έτοιμο να εκραγεί επί σκηνής, ως ένα μανιφέστο ενάντια σε κάθε μορφή συντηρητισμού και αντίδρασης. Εργαστήκαμε λοιπόν πάνω στο ερώτημα, πώς μπορεί να έχει μία παράσταση την ορμή ενός μανιφέστου και αναζητήσαμε τα κατάλληλα μέσα. Ελπίζω πως αυτή θα είναι και η εμπειρία των θεατών της παράστασης: η εμπειρία των θεατών μιας έκρηξης.

Πιστεύω πως πρέπει να απελευθερωθούμε από το θέατρο ως τόπο αφήγησης ιστοριών, από το θέατρο ως τόπο ανάγνωσης τρισδιάστατης λογοτεχνίας. Και να δώσουμε χώρο σε ένα θέατρο αυτόνομο, όπου η σκηνική πράξη είναι σημαντικότερη από τα συστατικά της, ένα εκ των οποίων είναι και η ιστορία / πλοκή. Έτσι λοιπόν έχουμε δημιουργήσει μια παράσταση, που η ιστορία και οι χαρακτήρες του Βέντεκιντ, μια παρέα εφήβων που συνθλίβονται από το εκπαιδευτικό σύστημα, τη θρησκεία και την οικογένεια, συνυπάρχουν με τη βιογραφία και τη φαντασία κάθε ηθοποιού, με την πραγματικότητα του σήμερα και τη μυθοπλασία του σήμερα.

Δουλεύοντας με τελειόφοιτους – απόφοιτους πλέον – σπουδαστές ηθοποιούς, δέκα περίπου χρόνια αφότου αποφοίτησα εγώ από την ίδια σχολή, συνειδητοποίησα πως σε αυτά τα δέκα χρόνια έχουν αλλάξει πολλά στον τρόπο αντίληψης των νέων ηθοποιών. Εννοώ προς το καλύτερο. Ενώ είμαστε ουσιαστικά στην ίδια γενιά, η διαφορά είναι χαοτική: έννοιες όπως σεξισμός και ταυτότητα φύλου είναι πλέον καθημερινό θέμα συζήτησης, ενώ τότε ήταν σχεδόν άγνωστες λέξεις. Και το γεγονός αυτό μου έδωσε μια γερή ένεση αισιοδοξίας.

Έρωτας, έκρηξη, εξέγερση.

Είναι από την αρχή της δεύτερης πράξης, όπου ο Μέλχιορ, ένα αγόρι 15 χρονών, λέει: «Η ζωή είναι μια αδιανόητη χυδαιότητα. Έτσι μου ‘ρχεται να πάω να κρεμαστώ. Μα πού είναι επιτέλους η μαμά με το τσάι;».

Φωτογραφία από την παράσταση «Το Ξύπνημα της Άνοιξης» στο Θέατρο Σφενδόνη.

Μπορεί να σας φανεί περίεργο, αλλά δεν κρατάω σχεδόν καθόλου σημειώσεις πάνω στο κείμενο της παράστασης. Ο λόγος για αυτό είναι πολύ απλός: το κείμενο της παράστασης δεν είναι το ίδιο από την αρχή των προβών μέχρι και την πρεμιέρα, αλλά αλλάζει με κάθε πρόβα.

Θα είναι προφανώς μια δύσκολη χρονιά, σε όλα τα επίπεδα. Δεν το βάζουμε κάτω, είμαστε συνηθισμένοι δυστυχώς στην αβεβαιότητα, αλλά φέτος γίνεται ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη έμπρακτης στήριξης και χρηματοδότησης από το κράτος των τεχνών και ιδιαίτερα των παραστατικών τεχνών.

Όποιος έρθει θα δει για πρώτη φορά επί σκηνής 10 νέους ηθοποιούς, που φτιάχνουν με υλικά την ορμή, το θυμό και την καθαρή ματιά της νεότητας, ένα θεατρικό μανιφέστο.