Ιόλη Ανδρεάδη, τι σχέση έχει η yoga με τον Αρτώ;

Έχουν περάσει χρόνια από τις σπουδές της στο εξωτερικό αλλά η σχέση με τη yoga που εδραιώθηκε τότε – στο περιβάλλον της φοιτητικής ζωής – δεν έπαψε· απεναντίας. «Σε προσωπικό επίπεδο με διδάσκει καθημερινά και έμπρακτα, πάνω απ’ όλα τα άλλα, να εστιάζω στο τώρα, να απολαμβάνω τη στιγμή, δηλαδή να καταφέρνω κάτι πολύτιμο και δύσκολο» επισημαίνει σήμερα. Η Ιόλη Ανδρεάδη θυμάται ακόμα τη σχολή Pineapple στο Λονδίνο, τη σχολή hot yoga στο Shoreditch και μια άλλη στο Μπρούκλιν. «Εκεί έβρισκα χρόνο να προσφέρω κάτι στον εαυτό μου, σωματικά και ψυχικά» λέει.

Πολύ φυσικά, λοιπόν, το 2016 θα παρακολουθούσε το δίπλωμα 200 ωρών Hatha και Vinyasa Yoga στη Σχολή Hot Yoga Athens, έχοντας ήδη ξεκινήσει χρησιμοποιεί την πρακτική της yoga τόσο σε θεατρικές πρόβες, όσο και ως πηγή έμπνευσης για την κινησιολογία στις παραστάσεις της.

Yoga σε φυσικό τοπίο.

Διόλου τυχαίο, δηλαδή, που τα τελευταία χρόνια διδάσκει yoga ως μια βοηθητική τεχνική στο να υπάρχει κανείς επί σκηνής. Διδάσκει, δηλαδή, acting yoga – αυτή τη φορά, μάλιστα, σε μια σειρά από δέκα διαδικτυακά σεμινάρια. «Η διαφορά με τις πρακτικές yoga που δεν είναι προορισμένες για ηθοποιούς, είναι πως στην acting yoga το θέμα του κάθε μαθήματος είναι διαλεγμένο για να πλουτίζει μια δεξιότητα χρήσιμη για έναν ηθοποιό όταν παίζει στη σκηνή – για παράδειγμα η σχέση του με την αναπνοή και τη συγκέντρωση ή την ισορροπία. Ουσιαστικά μιλάμε για yoga για ηθοποιούς· yoga που μπορεί να φανεί χρήσιμη σε ηθοποιούς», σημειώνει.

Ήταν το 2017 όταν οργάνωνε σεμινάρια στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων και ένα χρόνο αργότερα δίδασκε acting yoga στη Δραματική Σχολή «Δήλος». Αυτή τη φορά, όμως, η Ιόλη Ανδρεάδη εμπλέκει στη διδασκαλία της το θέατρο του Αρτώ, του Γάλλου υπερεαλιστή στοχαστή, με το έργο του οποίου διατηρεί στενή και αδιάλλειπτη επαφή. «Ο διάλογος της acting yoga με τον Αρτώ είναι ένα προχώρημα, σε βάθος, της τεχνικής μου. Θέλησα να συνδέσω τον τρόπο της yoga με αυτό που με απασχολεί πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο ως σκηνοθέτη από το 2008: Το φλεγόμενο σώμα του ηθοποιού όταν παίζει».

Σε θέση Salamba Sirsasana.

Ένα ολόκληρο κεφάλαιο της διατριβής της που εκπόνησε στο King’s College London είναι αφιερωμένο σε αυτό το θέμα. «Εκεί υποστηρίζω πως αυτή η πολυπόθητη “φλεγόμενη” κατάσταση του ηθοποιού – αυτό στο οποίο στοχεύουν σχολές επί σχολών και δάσκαλοι επί δασκάλων υποκριτικής – είναι κάπως σαν την αστραπή! Δεν μπορεί ένας ηθοποιός να μπαίνει “εκεί” πάντα, κάθε φορά. Είναι στιγμές από την καριέρα του, στιγμές από τη ζωή του. Η κουβέντα αυτή – όπως και κάθε κουβέντα για το θέατρο, τον ηθοποιό, την performance, το πείραμα ή την πρωτοπορία- έχει πάντα στη ρίζα της τον Αντονέν Αρτώ. Εκεί ακουμπά τόσο στη διατριβή μου, όσο και στη μεταδιδακτορική μου έρευνα για τον Αρτώ και την νευροεπιστήμη».

Στην acting yoga το θέμα του κάθε μαθήματος είναι διαλεγμένο για να πλουτίζει μια δεξιότητα χρήσιμη για έναν ηθοποιό όταν παίζει στη σκηνή

Βάσει αυτής της μελέτης οι θεωρίες του Αρτώ για τον ηθοποιό μπορούν πλέον να στηριχτούν και «καθαρά» επιστημονικά με τη βοήθεια της νευρεπιστήμης. «Χρησιμοποιώ ως δομή έναν προσωπικό “χάρτη” γνωριμίας μου με τον Αρτώ, που αποτελείται από εμπειρίες, ταξίδια, πρόβες και παραστάσεις και βάζω σε μια σειρά το πώς κατά οι θεωρίες του Αρτώ επαληθεύονται από τα τελευταία πορίσματα της νευροεπιστήμης για τη μίμηση, την αισθητική και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ένας από τους δρόμους που εξερευνούνται αυτές οι θεωρίες είναι η yoga – ένας δρόμος που, πατροπαράδοτα έχει ανιχνευθεί από σκηνοθέτες, ηθοποιούς και δασκάλους του θεάτρου για να φέρει τον ηθοποιό στο εδώ και το τώρα της σκηνής».

Όπως όλα δείχνουν, η σκηνοθέτις φροντίζει να συντηρεί εξίσου το διδακτικό όσο και τον καθαρόαιμα δημιουργικό ρόλο της. «Με ένα τρόπο, επειδή υπάρχουν το ένα μέσα στο άλλο – η διδασκαλία που απαιτείται στις πρόβες μιας παράστασης και η δημιουργία που απαιτείται στη διδασκαλία ενός μαθήματος – με ενδιαφέρουν εξίσου. Και αν το πρώτο το θεωρούμε αυτονόητο, στο δεύτερο θέλω να σταθώ. Θεωρώ πως η καθημερινότητα της διδασκαλίας έχει ανάγκη την ύπαρξη μιας καθαρά δημιουργικής κατεύθυνσης, ώστε αυτά τα οποία διδάσκονται στο μάθημα να “εφαρμόζονται” στην καλλιτεχνική πράξη».

Με τον καθηγητή Joe Kelleher.

Η πρόκληση είναι πως στην περίπτωση των επικείμενων σεμιναρίων της acting yoga και οι δύο άξονες (δημιιουργίας και διδασκαλίας) πρέπει να διαδοθούν μέσω της οθόνης. H πρακτική αυτή δεν μοιάζει να ξενίζει την Ανδρεάδη – παρότι τώρα επιβάλλεται για υγειονομικούς λόγους. Η απουσία της εφτά χρόνια από την Ελλάδα την είχαν ήδη αναγκάσει να διατηρήσει τις πιο κοντινές της διαπροσωπικές σχέσεις μέσω διαδικτύου.

Στο μεταξύ, δίδαξε και δυο εξάμηνα «Performance: Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πρακτικές Εφαρμογές» στο E-Learning του Πανεπιστημίου Αθηνών – αρκετά για να δηλώνει τώρα πως νιώθει «μια στενή σχέση με τη διαδικτυακή επαφή. Βεβαίως έχει τα όρια της και τους διαφορετικούς κανόνες της».

Αυτή η εξοικείωση, πάντως, δεν την βάζει για την ώρα στον πειρασμό να ερευνήσει το νέο χώρο που δημιουργείται μεταξύ θεάτρου και κινηματογράφισης, λόγω της πανδημίας. «Προς το παρόν παρατηρώ το τι συμβαίνει – και θαυμάζω την επινοητικότητα και την ταχύτητα με την οποία δημιουργούνται τα πράγματα και οι δυνατότητες, όπως και το πως προσαρμόζονται σε όλο αυτό οι καλλιτέχνες. Λόγω της ζοφερής πραγματικότητας γύρω μας, δε θα κάνω κάτι που δεν θα μου προκύψει οργανικά. Θα πρέπει να νιώσω αυτόν το νέο χώρο που δημιουργείται μεταξύ θεάτρου και κινηματογράφησης ως μια φυσική εξέλιξη αυτής μου της ανάγκης για να επενδύσω και στη φόρμα του».

Το εξώφυλλο της έκδοσης «Anastenaria: Ritual, Theatre Performance, An Experiential Study».

Όπως και ολόκληρη η καλλιτεχνική κοινότητα έτσι και η Ιόλη Ανδρεάδη εισπράττει το πρακτικό και υπαρξιακό αδιέξοδο του να είναι κανείς καλλιτέχνης σήμερα. «Το πρακτικό αδιέξοδο, όπως συμβαίνει συχνά, δεν επηρεάζει μόνο την καθημερινή επιβίωση αλλά συνταράσσει, αμφισβητεί και απειλεί τα θεμέλια, τις ρίζες του κόσμου αυτού. Είναι τόσο πιο πρωτοφανές, όσο βαθιά πιστεύαμε πως η πραγματικότητα των Τεχνών θα μείνει για πάντα ίδια».

Νεοεκδοθέν και το «Performance, Θεωρία και Πράξη: Σκηνοθεσία, Φιλοσοφία, Πολιτισμός».

Παρηγοριά για την ίδια πως τους τελευταίους μήνες είδαν το φως των εκδόσεων (Κάππα Εκδοτική) δύο μελέτες της για την περφόρμανς και τις τελετουργικές παραδόσεις καθώς την «αφορά πολύ η ερευνητική συγγραφή».

Το βιβλίο «Performance, Θεωρία και Πράξη: Σκηνοθεσία, Φιλοσοφία, Πολιτισμός» – με τον πρόλογο του καθηγητή Joe Kelleher, ενός εκ των κορυφαίων θεωρητικών των Performance Studies σήμερα παγκοσμίως, βασίζεται στη σύνθεση διαβασμάτων και εμπειριών στο πεδίο των Επιτελεστικών Σπουδών και, πάνω απ’ όλα, αποτελεί μια πρωτότυπη αφήγηση.

Συνάμα, κυκλοφόρησε και η ξαναδουλεμένη διατριβή της «Anastenaria: Ritual, Theatre Performance, An Experiential Study», μια βιωματική έρευνα πεδίου για τις τελετουργικές παραδόσεις και την performance, με μελέτη πάνω στο έθιμο των Αναστεναρίων. Οπως αναφέρει «είναι μεγάλη η χαρά μου που ολοκληρώθηκαν αυτά τα δύο βιβλία και που τώρα μπορούν να διαβαστούν από άλλους».