Κινδυνεύει το αιωνόβιο «Χάι Λάιφ» του Πειραιά

Την μοίρα των πολιτιστικών χώρων που τα “ρουφούν” οι εμπορικές χρήσεις κινδυνεύει ν’ ακολουθήσει και το Χάι Λάιφ του Πειραιά. Το ιστορικό σινεμά που στεγαζόταν για δεκαετίες στο ισόγειο του Μεγάρου Παπακώστα, στο κέντρο της πλατείας Κοραή – και αργότερα έδωσε τη θέση του στις μουσικές σκηνές Passport και Κρεμλίνο – απειλείται. Ολόκληρο το κτήριο περιήλθε στην κατοχή μεγάλης πολυεθνικής εταιρίας ένδυσης, που παραδοσιακά στεγάζεται σε πολυώροφα και, υψηλού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, κτίσματα.

Για το Χάι Λάιφ, ωστόσο, υπάρχει ήδη σοβαρή κινητοποίηση τόσο της τοπικής κοινωνίας όσο κι εντός του δημοτικού συμβουλίου του Πειραιά. Δεν πρόκειται, άλλωστε, μόνο για ένα εμβληματικό χώρο πολιτισμού του 20ου αιώνα αλλά για ένα τοπόσημο της πόλης, με πλείστες χρήσεις που σημάδεψαν ανεξίτηλα την δημόσια πειραϊκή ζωή και την συλλογική μνήμη της πόλης.

Αγνώστου αρχιτέκτονα κι όμως ένα υψηλό δείγμα εκλεκτικισμού, η ανέγερση του Μεγάρου Παπακώστα ξεκίνησε το 1908. credit: Θανάσης Καρατζάς.

Κηρυγμένο ως διατηρητέο από το 1982 μέσω των υπηρεσιών του ΥΠΕΧΩΔΕ, το μέγαρο Παπακώστα υψώνεται στο κέντρο της πλατείας Κοραή – διαγώνια απέναντι από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – από την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Οι εργασίες κατασκευής του ξεκίνησαν το 1908 και ολοκληρώθηκαν τέσσερα χρόνια αργότερα, αποδίδοντας στον Πειραιά ένα από τα σημαντικότερα δείγματα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής.

Παρόλα αυτά, άγνωστος παραμένει μέχρι σήμερα, ο αρχιτέκτονας του. «Το Μέγαρο Παπακώστα είναι μια δήλωση εκλεκτικισμού στο μεταίχμιο. Χτίζεται τη στιγμή που παύει το ακαδημαϊκό ύφος της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και αρχίζει η ζύμωση και το παιχνίδισμα με το art deco, το art nouveau, με φόρμες που έρχονται από την Ιταλία και τη Γαλλία αλλά και με την τεχνική του μπετόν αρμέ, μια σύνθεση που ελάχιστα κτήρια φέρουν στον Πειραιά» τονίζει ο καθηγητής Πολεοδομίας στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, διευθυντής στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ αλλά και επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Πειραιάς για όλους», Νίκος Μπελαβίλας.

Αρχειακή φωτογραφία (Πειραιόραμα) του κτηρίου από τη δεκαετία του ’80. Στα δεξιά διακρίνεται η είσοδος του σιινεμά.

Πλάι στην αυταπόδεικτη αρχιτεκτονική του αξία, το Μέγαρο Παπακώστα στέκει στο σταυροδρόμι των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου και Βασιλέως Γεωργίου, αφηγούμενο άφθονες ιστορίες της πόλης, που παρακολουθούσαν την εξέλιξη της μεγάλης Ιστορίας. Στην πρώτη φάση λειτουργίας του, στεγάζει το Ανώτατο Παρθεναγωγείο Παπακώστα σε μια εποχή άνθισης της ιδιωτικής παιδείας στον Πειραιά (αρκεί να θυμηθούμε την Ιωννίδειο και τη Ράλλειο Σχολή) και απευθύνεται σε κορίτσια εύπορων οικογενειών της πόλης. Την ίδια ώρα, στο δεύτερο όροφο, η εκπαιδευτική δραστηριότητα επεκτείνεται με την λειτουργία του πειραϊκού παραρτήματος του Εθνικού Ωδείου.

Στο ισόγειο του κτηρίου αρχίζει να λειτουργεί το ουζερί «Χάι Λάιφ» – το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα. Θα ήταν εκείνο που θα βάπτιζε και το σινεμά το οποίο ιδρύεται δίπλα το 1925, φέροντας την αίγλη αντίστοιχων πολυτελών κινηματοθεάτρων της Αθήνας. Χωρητικότητας 600 περίπου θεατών (με θεωρεία), το Χάι Λάιφ αποτέλεσε μεσοπολεμικά το πρώτο στέκι ομιλούντος κινηματογράφου στον Πειραιά, αναθρέφοντας έκτοτε γενιές και γενιές σινεφίλ.

Η πιο πρόσφατη όψη του ουζερί Χάι Λάιφ που λειτουργεί δίπλα στην κινηματογραφική αίθουσα.

Το σινεμά δεν γλίτωσε από την επίθεση των multiplex που ήρθε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 κι έτσι η μεγαλοπρεπής αίθουσα «έσπασε» στα δύο. Μα ούτε κι αυτό κράτησε πολύ. Το Χάι Λάιφ έπαψε την κινηματογραφική του λειτουργία το 2005 οριστικά για να δώσει λίγα χρόνια αργότερα τη θέση του και πάλι στον πολιτισμό: Εκεί στεγάστηκε από το 2010 η μουσική σκηνή του Passport των αδερφών Χουρδάκη και εν συνεχεία το Κρεμλίνο όπου και παρέμεινε για τρία χρόνια.

Το εσωτερικό διαμορφωμένο ως μουσική σκηνή.

Το μέγαρο Παπακώστα, ωστόσο, δεν είναι μόνο συνδεδεμένο με την πολιτιστική κίνηση του Πειραιά αλλά και με την πολιτική ζωή του. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 περιήλθε στην κατοχή του ΚΚΕ κι εκεί φιλοξενήθηκαν τα πειραϊκά γραφεία του κόμματος. Ωστόσο, το σημαντικότερο κεφάλαιο μοιάζει να εντοπίζεται στα 1943 όταν οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις επιτάσσουν το κτήριο κι εντός του εγκαθιστούν τα γραφεία της Γκεστάπο. Οι σχετικές μαρτυρίες που σώζονταν επιβεβαιώθηκαν πολύ πρόσφατα κατά την αποκάλυψη οργανικών χαρτών του βρετανικού γραφείου Πολέμου.

Κι ενώ το κτήριο επιβίωσε από τις ισοπεδωτικές τάσεις της δημαρχίας Σκυλίτση, σήμερα 110 χρόνια μετά την ανέγερση του, έρχεται αντιμέτωπο με την εμπορική του αξιοποίηση. Και μάλιστα από έναν όμιλο ο οποίος και στο παρελθόν έχει προκαλέσει σοβαρές αλλοιώσεις σε κτήρια που κατοίκησε. Αρκεί να θυμίσουμε την περίπτωση της, πάλαι ποτέ, ιδιοκτησίας του ορφανοτροφείου Χατζηκυριάκου επί των οδών Σταδίου και Κοραή στην πλατεία Κλαυθμώνος στην Αθήνα. Εκεί επιχειρήθηκε να δημιουργηθεί εξαώροφο κτήριο στο υφιστάμενο τετραώροφο. Τελικά, διατηρήθηκε στη αρχική του μορφή ύστερα από προσφυγή του καθηγητή του ΕΜΠ, Γιώργου Σαρηγιάννη στο ΣτΕ.

Μουσικόφιλο κοινό κατοικεί τα θεωρεία του σινεμά, όπου ο περίτεχνος διάκοσμος είναι ορατός.

«Στην περίπτωση του Μεγάρου Παπακώστα, η κήρυξη του σε διατηρητέο έχει γίνει μέσω του ΥΠΕΧΩΔΕ και στο παρελθόν έχουμε δει αντίστοιχους χαρακτηρισμούς να ανατρέπονται εύκολα. Από την άλλη, έχοντας συμπληρώσει 100 χρόνια από την ανέγερση του υπάγεται πλέον στον αρχαιολογικό νόμο γι’ αυτό και αναμένουμε την αντίδραση του υπουργείου Πολιτισμού σε περίπτωση που επιχειρηθεί μεταβολή στο κτίσμα» σημειώνει ο κ. Μπελαβίλας.

Μεταφέροντας το κλίμα που επικρατεί στο δημοτικό συμβούλιο Πειραιά για το Χάι Λάιφ, ο Νίκος Μπελαβίλας εξηγεί πως οι προθέσεις είναι θετικές και δεν αποκλείεται να προκύψει ομόφωνη εισήγηση του, τόσο προς τη νέα ιδιοκτησία όσο και προς το υπουργείου Πολιτισμού ώστε η κινηματογραφική αίθουσα να διασωθεί και να παραμείνει χώρος πολιτισμού, όπως εδώ και έναν αιώνα.

credit: Θανάσης Καρατζάς.