Μια «τρίτη ζωή» για τη Μονή Στροφάδων… online από το Μουσείο Μπενάκη

Για τους περισσότερους, το όνομα των Στροφάδων είναι ένα άγνωστο τοπωνύμιο. Οι προσεκτικότεροι αναγνώστες ίσως να το συγκράτησαν παρακολουθώντας την ειδησεογραφία για τη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ιταλία. Δυο αφιλόξενα κομμάτια γης ριγμένα στο πέλαγος είναι τα «Στροφάδια», 50 χλμ. δυτικά των ακτών της Πελοποννήσου, κι άλλα τόσα νότια της Ζακύνθου.

Ένα καταφύγιο, λοιπόν, μέσα στην ανοιχτή θάλασσα; Όχι ακριβώς. «Με άστατο καιρό, καλό είναι να μην παραμένει σκάφος στις Στροφάδες», προειδοποιεί ο ταξιδιωτικός συγγραφέας Rod Heikell. «Τα νερά γύρω από τα δυο νησιά, με θύελλες να λυσσομανούν απ’ όλες τις κατευθύνσεις, μοιάζουν με τεράστιο, στροβιλιζόμενο πλυντήριο», με αποτέλεσμα να αποδεικνύονται παγίδα μάλλον παρά καταφύγιο για ναυαγούς.

Σε ένα τέτοιο ναυάγιο, άλλωστε, οφείλει την ύπαρξή της η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ένα καστρομονάστηρο που, σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε από τη βυζαντινή πριγκίπισσα Ειρήνη Λασκαρίνα, το πρώτο μισό του 13ου αιώνα, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη σωτηρία της.

Τα νησιά και το μοναστήρι, στο οποίο βρίσκεται και ο τάφος του Aγίου Διονυσίου που μόνασε εκεί, ακολούθησαν έκτοτε τη μοίρα των Επτανήσων, από τη βενετική κυριαρχία μέχρι την ενσωμάτωση στην Ελλάδα. Το 1952 ένας ισχυρός σεισμός ερήμωσε τη μονή, που μετά τη στερέωσή της, τα τελευταία χρόνια, την κρατούσε ζωντανή ένας μοναχός, ο παπα-Γρηγόρης.

Τότε ήταν που ο γνωστός στο ελληνικό κοινό αμερικανός φωτογράφος Robert McCabe, με τη βοήθεια της δημοσιογράφου Κατερίνας Λυμπεροπούλου, άρχισε να επισκέπτεται το νησί και να φωτογραφίζει το κτισμένο και το φυσικό περιβάλλον, αλλά και τους δύο τελευταίους κατοίκους του, τον μοναχό και τον φαροφύλακα, μαζί με τον βαρκάρη που έφερνε προμήθειες στο νησί.

Αποτέλεσμα αυτής της «εξόρμησης», που ήταν ταυτόχρονα και μια έκκληση για την αποκατάσταση του μοναστικού συγκροτήματος και τη διαφύλαξη της μοναδικής χλωρίδας και πανίδας του νησιού, η έκδοση του λευκώματος «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων» (εκδόσεις Πατάκη), που συνυπογράφουν οι Robert A. McCabe και Κατερίνα Λυμπεροπούλου.

Η είσοδος του Μοναστηριού των Στροφάδων, Robert McCabe

Λίγο πριν φτάσει στους πάγκους των βιβλιοπωλείων, τον Οκτώβριο του 2018, ένας ακόμη ισχυρός σεισμός προκάλεσε εκτεταμένες φθορές στη μονή, με αποτέλεσμα να καταστεί ακατοίκητη. Ένα χρόνο πριν το σεισμό, ο παπα-Γρηγόρης είχε αφήσει την τελευταία του πνοή στη Ζάκυνθο.

Διατηρώντας ζωντανές τις αναμνήσεις από τη Μονή Στροφάδων πριν τον σεισμό, αλλά και θέλοντας να κάνουν γνωστή την ιστορία της στο ευρύτερο κοινό, ώστε το υπουργείο Πολιτισμού να κινητοποιηθεί για τη διάσωσή της, οι Robert A. McCabe και Κατερίνα Λυμπεροπούλου παρουσίασαν τη σειρά των φωτογραφιών του μοναστηριού πριν καταστεί μη επισκέψιμο στο Μουσείο Μπενάκη, στην έκθεση «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων».

Την έκθεση, που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, πλαισίωναν μακέτα του μοναστηριού από το 1910, η παρουσίαση της μελέτης αποκατάστασης του κτιριακού συγκροτήματος, καθώς και εκθέματα σχετικά με τη μοναδική χλωρίδα και πανίδα των Στροφάδων.

Παράλληλα, εκτίθενται μερικά σημαντικά κειμήλια από το Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, με σπουδαιότερα την εικόνα του Αγίου Θεόδωρου του Στρατηλάτη, η οποία αποδίδεται στον σημαντικό κρητικό ζωγράφο Άγγελο Ακοτάντο και χρονολογείται στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα, αλλά και εικόνα της Θεοτόκου Οδηγήτριας, που ιστορεί το θαύμα της Παναγίας στα Στροφάδια, του 18ου αιώνα.

Ο Ιστορικός Φάρος των Στροφάδων, Robert McCabe

Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης λειτουργίας του στις οθόνες μας, το Μουσείο Μπενάκη προσφέρει στους επισκέπτες του τη δυνατότητα να περιηγηθούν ψηφιακά στην έκθεση, παρουσιάζοντας μια εξαιρετική εικονική επίσκεψη εδώ. Είτε είστε από τους τυχερούς που επισκεφθήκατε την έκθεση στο μουσείο είτε όχι, μην χάσετε την ευκαιρία μιας διαφορετικής επίσκεψης. Αξίζει τον κόπο!