Μπιενάλε αφιερωμένη στην τέχνη της υφαντικής

Στην καρδιά της φετινής Μπιενάλε βρίσκεται το «Art Pluriverse», μια ετήσια σειρά προγραμμάτων που συνδέουν την άυλη πολιτισμική κληρονομιά με την τέχνη και την ανοικτή γνώση και διοργανώνεται από την Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων (BoWB) και το Εργαστήριο Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Το Art Pluriverse στοχεύει στην ανάδειξη της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς και την υποστήριξη των κοινοτήτων που διαφυλάττουν άυλες πρακτικές, μέσα από την καταγραφή της πολιτισμικής τους γνώσης με ανοικτές, καλλιτεχνικές και συμμετοχικές μεθόδους.

Η πρώτη διοργάνωση (3-23 Δεκεμβρίου) εστιάζει στην τέχνη της υφαντικής και στις κοινότητες παραδοσιακών υφαντικών πρακτικών στην περιοχή της Ελλάδας και των ευρύτερων Βαλκανίων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη δημιουργία έργων μέσα από συνέργειες καλλιτεχνών – κοινοτήτων με βάση την καλλιτεχνική έρευνα, καθώς και ένα διαδικτυακό εκπαιδευτικό μάθημα για τη δημιουργία κοινοτικών αρχείων με βάση πρακτικές που καταγράφουν ως ψηφιακή πολιτιστική κληρονομιά την ιστορία και το έργο των κοινοτήτων που συμμετέχουν.

Κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης ένας 3D χώρος συνάντησης θα είναι ανοιχτός και προσβάσιμος για όλες/ους, ο οποίος θα λειτουργεί ως εργαστήριο πειραματισμού σε εξέλιξη πάνω στα υφαντικά μοτίβα και την τρισδιάστατη μοντελοποίηση. Με την ολοκλήρωσή του το πρόγραμμα θα δημοσιευθεί ως zine έκδοση ανοικτής πρόσβασης.

Το πρόγραμμα και οι δράσεις θα πραγματοποιηθούν διαδικτυακά από 3-23 Δεκεμβρίου 2020 και θα είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο της διοργάνωσης, bowb.org.

Μετά από μια σειρά ανοιχτών καλεσμάτων, επελέγησαν από διεθνείς επιτροπές για τις συνέργειες καλλιτεχνών – κοινοτήτων:

• Η Maria Juliana Byck θα συνεργαστεί με το Παράρτημα Ρομά Αλιβερίου, επεκτείνοντας τα θέματα του πρόσφατου έργου της, όπου διερευνά τις δυνατότητες της μόδας για την αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων.
• Ο Κωνσταντίνος Γκαραμέτσης θα συνεργαστεί με τη Ριζάρειο Χειροτεχνική Σχολή Μονοδενδρίουως τοπικός καλλιτέχνης με το έργο Text(f)iles, στο οποίο εξετάζει τις δυνατότητες των πλέξεων και σχεδίων με παραδοσιακό αργαλειό σε ψηφιακά περιβάλλοντα,  δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ ψηφιακών και φυσικών έργων ύφανσης.
• Η Μίνα Κουβάρα θα συνεργαστεί με τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης (ΦΕΞ), ξεκινώντας μια βαθιά χαρτογράφηση έργων υφαντικής, με σκοπό τη διερεύνηση των πολλαπλών  του φυσικού και πολιτιστικού τους περιβάλλοντος, τις διαδικασίες δημιουργίας, τις χρήσεις τους, τους συμβολισμούς και τους ανθρώπους που σχετίζονται με αυτά.
• Η Inês Neto dos Santos θα συνεργαστεί με το Ιστορικό Υφαντουργείο του ΣΕΝ, διερευνώντας τις συνδέσεις μεταξύ των διαδικασιών παραγωγής «ζύμωσης» και των υφασμάτων ως ζωτικού παράγοντα για την κοινότητα, τη συνεργατικότητα και την ενότητα, και ως μέσου για να εκφραστεί η αξία της συμβίωσης.
• Η Μαρία Βαρελά θα συνεργαστεί με την κοινότητα Μπέζι Μετσόβου, επανεξετάζοντας τα παραδοσιακά έργα υφαντικής της περιοχής, με σκοπό να σχεδιάσει ένα νέο συνεργατικό υφαντικό έργο βασισμένο σε παραδοσιακές τεχνικές ύφανσης, παραδοσιακή υφαντική δομή και παραδοσιακή σχεδιαστική σύνθεση.

Για τη δημιουργία FAIR Κοινοτικών Αρχείων, επιλέχθηκαν οι ακόλουθες ερευνήτριες για να καταγράψουν την κοινότητα επιλογής τους:

• Η Esma Adzhiieva και η Vlada Fominaκαταγράφουν τους Τατάρους της Κριμαίας της Ουκρανίας. Είναι μέλη της ΜΚΟ «ALEM», που εργάζονται για τη διαφύλαξη των πρακτικών άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς που συνδέονται με τους Τατάρους της Κριμαίας.
• Η Kirila Cvetkovska καταγράφει τη Ριζάρειο Χειροτεχνική Σχολή Μονοδενδρίου. Είναι ανεξάρτητη ερευνήτρια στο πεδίο του πολιτισμού από τη Βόρεια Μακεδονία, με κύρια ενδιαφέροντα τις έννοιες της συλλογικής μνήμης, της απώλειας και της αποστασιοποίησης, με σκοπό την εξέταση διαπολιτισμικών αξιών και εκφάνσεων.
• Η Ελεονώρα Γεωρτσιάκη καταγράφει το Παράρτημα Ρομά Αλιβερίου. Είναι πρόσφατη απόφοιτη Σχολής Καλών Τεχνών με ενδιαφέροντα στη σύνδεση μεταξύ της φύσης και του ανθρώπινου σώματος και στον τομέα της μουσειοπαιδαγωγικής εκπαίδευσης.
• Η Victoria Manganiello καταγράφει το Ιστορικό Υφαντουργείο του ΣΕΝ. Είναι καλλιτέχνις, εκπαιδευτικός, παραγωγός και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο NYU και στο Parsons the New School στη Νέα Υόρκη.
• Η Cecilia Palmér καταγράφει τη Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης (ΦΕΞ). Είναι σχεδιάστρια και τεχνολόγος με διαθεματικές προσεγγίσεις στη χειροτεχνία, τη μόδα, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος θα έχουν δημιουργηθεί συλλογικά έργα σύγχρονης τέχνης που συμπλέκουν παραδοσιακές υφαντικές πρακτικές με νέα μέσα. Επίσης, το πρόγραμμα προβλέπει τη δημιουργία ψηφιακών κοινοτικών αρχείων που καταγράφουν το έργο των κοινοτήτων που συμμετέχουν βάσει βέλτιστων πρακτικών, τα οποία διασυνδέει με Wikimedia/Wikidata, την εθνική πολιτιστική υποδομή, καθώς και την ευρωπαϊκή πύλη πολιτιστικού περιεχομένου Europeana.

Μετά το πέρας των δράσεων το Art Pluriverse θα εκδοθεί με τη μορφή zine από τις ηλεκτρονικές εκδόσεις του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης.