Όταν χτύπησε το τηλέφωνο, μου απήγγειλαν ποίηση

Η βροχή έχει, για την ώρα, σταματήσει. Η συννεφιά σπάει με λίγο γαλάζιο. Ακτίνες ήλιου ακουμπούν στο τζάμι. «Τι βλέπεις από το παράθυρο σου;» με ρωτάει η γυναικεία φωνή στο τηλέφωνο. «Απλωμένα ρούχα στα ρετιρέ και κομμάτια ουρανού» της απαντάω πρόθυμα. Ξέρω μόνο το μικρό της όνομα, αλλά έχουμε δώσει ραντεβού από χθες. Παράξενο, γιατί ανυπομονούσα κάπως γι’ αυτό.

«Με λένε Μαρία» μου λέει. Η Μαρία μου τηλεφωνεί για να κάνουμε μια ποιητική συνομιλία. Στα είκοσι λεπτά που μας διατίθενται συμβαίνει κάτι πολύ περισσότερο από αυτό.

Το αίτημα μου έχει φτάσει στα χέρια της από την σελίδα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Η Στέγη έχει αναλάβει να “μεταγγίσει” το πρόγραμμα του Theatre de la Ville στην Ελλάδα – υπό τον τίτλο «Ποιητικές συνομιλίες» – όπου ηθοποιοί καλούν στο τηλέφωνο καθημερινούς, “ανώνυμους” ανθρώπους για να κουβεντιάσουν μαζί τους με όρους τρυφερότητας, ποίησης και, σχεδόν, ψυχανάλυσης.

Στιγμιότυπο με τον Γάλλο ηθοποιό Gérald Maillet, κατά τη διάρκεια της ποιητικής του συνομιλίας όπως αυτή ξεκίνησε στην Γαλλία από to Theatre de la Ville. Η εικόνα από το ρεπορτάζ της εφημερίδας Parisien. / credit: Jean-Baptiste Quentin

H Μαρία θα μάθει που γεννήθηκα, τι αγαπώ να διαβάζω, τι μου λείπει αυτόν τον καιρό, με τι διάθεση ξύπνησα σήμερα. Και που προτιμώ ν΄ακουμπώ τη θλίψη μου, όταν αυτή με επισκέπτεται. Γεννήθηκα, λοιπόν, στην πόλη που βρέχεται από θάλασσα, μου λείπει το άγγιγμα των δαχτύλων και η θέρμη των σωμάτων σε μια αγκαλιά, ξύπνησα κατηφής σαν την βροχερή μέρα που ξημέρωσε, τρέχω σε μια αμμουδιά κάθε φορά που αισθάνομαι πιο βαριά (αν δεν έχει lockdown φυσικά).

«Τα πρώτα μου χρόνια τ’ αξέχαστα, τα ’ζησα κοντά στ’ ακρογιάλι, στη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήμερη, στη θάλασσα εκεί την πλατιά, τη μεγάλη». Ο τόνος της φωνής της, καθώς μου απαγγέλλει την «Πίκρα» του Κωστή Παλαμά φέρνει λιγάκι από θαλασσινό νοτιά. Φταίει η μέρα και το υγρό τοπίο έξω από το παράθυρο; Πάντως, το ποίημα που διαλέγει η Μαρία να μου διαβάσει ακούγεται σαν σημείωμα προς εμένα· τέτοια είναι οικειότητα που νιώθω στο άκουσμα του. Και συγκίνηση. Καθαρή συγκίνηση.

Αμφιταλαντευόταν ανάμεσα σ’ ένα ποίημα του Παλαμά κι ένα του Εγγονόπουλου, αλλά κέρδισε ο πρώτος, όπως με ενημερώνει. Κέρδισε η βόλτα στη θάλασσα. Αυτή που με προτρέπει να κάνω με την πρώτη ευκαιρία και να είμαι εγώ, αυτή τη φορά, εκείνη που θα διαβάζει Παλαμά σε κάποιον αγαπημένο που θ’ αναζητήσει με τη σειρά του την παρηγοριά της θάλασσας.

Στη μοναξιά της καραντίνας «όπου δεν έχουμε διαφυγές κι έχει νόημα ένα τέτοιο πλησίασμα αν γίνει με ειλικρίνεια» εκτιμά η ηθοποιός και σκηνοθέτις.

Η Μαρία στην άλλη άκρη της γραμμής είναι η ηθοποιός και σκηνοθέτις Μαρία Μαγκανάρη. Ακόμα κι αν δεν ήξερες ποιοι ηθοποιοί τρέχουν το πρόγραμμα της Στέγης, η ζεστή φωνή της κάτι θα ανακαλούσε στ΄αυτιά σου από την παραστασιακή μνήμη. Μόνο που τώρα, η Μαρία Μαγκανάρη δεν “συνομιλεί” μαζί σου από σκηνής (αυτή σωπαίνει) αλλά μπαίνει σε μια διαδικασία επικοινωνίας, σε μια ισότιμη σχέση με τον ακροατή της. «Εμπεριέχει μια σύμβαση όλο αυτό που παραπέμπει σ’ ένα ρόλο. Ωστόσο, δεν παίζεις αλλά συμμετέχεις σ΄έναν προσωπικό, αυτοσχεδιαστικό διάλογο και είσαι ευάλωτος όσο και ο άνθρωπος που σε ακούει από την άλλη άκρη της γραμμής» σημειώνει.

Αν και ασχολείται έξι μήνες με το project που έρχεται από τη Γαλλία (έχοντας διαγράψει εκεί μια επιτυχημένη δεκαετή πορεία βασισμένο στην ιδέα του θεατρικού σκηνοθέτη Emmanuel Demarcy-Mota και του συγγραφέα Fabrice Melquiot), θα ήμουν μόλις το τρίτο αίτημα «ποιητικής συνομιλίας» που θα ικανοποιούσε. Μολονότι είναι ακόμα νωρίς, η ηθοποιός συνειδητοποιεί πως έχει ξαφνικά την ευκαιρία να πλησιάσει περισσότερο τους ανθρώπους, αφού στο θέατρο εκείνος που εκτίθεται, εκείνος που μιλάει πάντα είναι ο καλλιτέχνης, όχι ο θεατής. «Το πιο ενδιαφέρον σε αυτή τη δράση είναι πως καλούμαστε για πρώτη φορά ν’ ακούσουμε τους άλλους εκτός κάποιου πλαισίου, εκτός δραματουργίας. Κι αυτή η εποχή είναι μια καλή στιγμή για ν’ ακούσουμε. Εκεί έξω βασιλεύει η μοναξιά, μια μοναξιά επιβεβλημένη που ίσως ακόμα δουλεύει υπογείως και δεν έχουμε δει τ’ αποτελέσματα της. Το σίγουρο είναι πως δεν έχουμε διαφυγές κι έχει νόημα ένα τέτοιο πλησίασμα αν γίνει με ειλικρίνεια».

«Σε μια στιγμή που η ανθρωπότητα κινείται στο βίαιο ρυθμό των τεχνοκρατών, κάποιοι μας υπενθυμίζουν πόσο σημαντική είναι η ρομαντική, η ποιητική θέαση του κόσμου» σημειώνει η Μαρία Μαγκανάρη.

Αν και νωρίς, η Μαρία Μαγκανάρη μοιάζει να έχει συντονιστεί απολύτως με την ποιητική αποστολή της. Είχε καιρό να την συνεπάρει κάτι τόσο έντονα – κι είναι ακόμα στην αρχή. Ομολογεί πως όσην ώρα μιλούσαμε ψαχούλευε περί τα 20 ποιήματα που είχε μπροστά της – σε ετοιμότητα για να μου διαβάσει ένα από αυτά. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε κατέφευγε στην ποίηση· και να που ήρθε η ώρα να επανασυνδεθεί μαζί της. Θυμάται, με τρυφερότητα, τους στίχους που έγραφε και η ίδια στα χρόνια της εφηβείας και της μετεφηβείας της. Ταιριάζετε σ’ αυτό, σκέφτεσαι – αλήθεια που βρίσκονται εκείνα τα ποιήματα που έγραφες σε σχολικά τετράδια;

Βρίσκει πως κάτι από την ιδεαλιστική παράδοση της Γαλλίας επιβιώνει σε τούτη την πρωτοβουλία που λέει «stop στον καλλιτέχνη, σταμάτα να δημιουργείς και άκουσε την κοινωνία. Σε μια στιγμή που η ανθρωπότητα κινείται στο βίαιο ρυθμό των τεχνοκρατών, κάποιοι μας υπενθυμίζουν πόσο σημαντική είναι η ρομαντική, η ποιητική θέαση του κόσμου. Γι’ αυτό και μεταφέρουμε ένα επείγον μήνυμα» λέει.

«Που αναζητάς την ποίηση στην καθημερινότητα σου;» με είχε ρωτήσει νωρίτερα. «Στη φύση, όπου αντέχει να υπάρχει μέσα στην πόλη» της είχα απαντήσει. O Παλαμάς στην «Πίκρα» του το ονομάζει «της πρώτης λαχτάρας μου, καλό μου ακρογιάλι». Ναι, πράγματι, η Μαρία Μαγκανάρη μου μετέφερε ένα επείγον μήνυμα.