Καταρχάς, είναι ωραίο να θυμάσαι. Κι είναι ακόμα πιο ωραίο να θυμάσαι τα καλά. Καθώς η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση γιορτάζει τα δέκατα γενέθλια της, μας φέρνει μοιραία σε συνθήκη εορταστικής αναπόλησης – πληθωρικής, εορταστικής αναπόλησης. Για όσες εμπειρίες πολιτισμού μοιραστήκαμε, για όσες συγκινήσεις βιώσαμε, για όσες συζητήσεις ξεκινήσαμε στα σκαλοπάτια της εισόδου, για όσα ταξίδια του φαντασιακού κάναμε με πλοηγό την σύγχρονη τέχνη.
Τα δέκα χρόνια είναι αρκετά – αν όχι πολλά – και το περιεχόμενο έργου της Στέγης, σχεδόν, ανεξάντλητο. Θέσαμε, λοιπόν, μια στοιχειώδη σύμβαση συνάντησης: Δέκα δημοσιογράφοι του πολιτιστικού ρεπορτάζ (Κατερίνα Ανέστη, Βένα Γεωργακοπούλου, Αναστασία Καμβύση, Τίνα Μανδηλαρά, Γιώργος Μητρόπουλος, Νάντια Μπακοπούλου, Γιώργος Νάστος, Χρήστος Παρίδης, Γιώργος Σαρηγιάννης και Στέλλα Χαραμή) ν’ ανακαλέσουμε πέντε στιγμές με τις οποίες συνδεθήκαμε στενά, όχι μόνο ως δημοσιογράφοι αλλά ως (ασκημένοι) θεατές.
Η σύμβαση σε μεγάλο βαθμό διαψεύστηκε. Αναμενόμενο. Γιατί οι πέντε στιγμές είναι λίγες, πολύ λίγες. Γιατί ο συναισθηματικός παράγοντας κυριαρχεί πάνω στην ανάμνηση και στις στιγμές της. Αλλά κυρίως γιατί η Στέγη είναι ένα τεράστιο ψηφιδωτό από τέτοιες στιγμές. Είναι πλέον, μια σχηματισμένη κατάσταση, ένα βήμα διαλόγου για τον σύγχρονο πολιτισμό που εξέχει· απόλυτα καθοριστικό πια για την ελληνική σκηνή που οραματίζεται, πειραματίζεται, ανατρέπει, γνωρίζει και γνωρίζεται, ανασυνθέτει και επανεφευρίσκει τον εαυτό της.
Ως παρατηρητές αυτής της θηριώδους, εξελισσόμενης πορείας θυμόμαστε και γράφουμε (σε αλφαβητική σειρά):
Το μήνυμα τς Στέγης για την δίκη της Χρυσής Αυγής.
Κατερίνα Ανέστη: γράφει στο iefimerida, το Blue Magazine και το Harper’s Bazaar
«Πάντα μου άρεσε να παριστάνω ότι το σώμα μου δεν είναι εκεί», εκμυστηρεύτηκε η Σούζαν Σόνταγκ. Η Στέγη κλείνει τα δέκα της χρόνια πάνω στην αλλόκοτη αυτή ρωγμή του χρόνου που το σώμα απουσιάζει, αποστερείται την επαφή, την ανάσα του άλλου στο δέρμα. Έχοντας κλείσει εννιά χρόνια όπου το σώμα ως κατασκευή, ως εικόνα, ως δοχείο, ως βιολογία, ως κύμα, με κάθε τρόπο, βρέθηκε στη σκηνή. Και μας υποχρέωσε να το κοιτάξουμε, να δούμε κάτω από το δέρμα.
- Το 2011 στο υπόγειο της Στέγης ήταν τα σώματα του Ρόμπερτ Μάπλεθορπ. Ο αποκαλούμενος προκλητικός και αιρετικός αποκαλύφθηκε στο υπόγειο της Στέγης ως ο πιο τρυφερός και ποιητικός του ανθρώπινου σώματος.
- Ένα χρόνο μετά το flip side αυτής της έκθεσης: Η απόβαση του Χέλμουτ Νιούτον. Έκθεση οδοστρωτήρας με αυτές τις γυναίκες που τα γυμνά τους σώματα είναι πανοπλίες, τα θαυμάζεις αλλά φοβάσαι να τα αγγίξεις γιατί ξέρεις ότι θα σε τρυπήσουν και θα βρεις θάνατο ακαριαίο. Ο Μάπλεθορπ ακόμα και στα σαδομαζοχιστικά του έργα σου άπλωνε το χέρι (το είχες και το είχε ανάγκη), ο Νιούτον σε τρυπούσε και σε περιγελούσε αφήνοντάς σε σαστισμένο μέσα στο δέος σου.
- Και στις δυο εκδόσεις τα σώματα ήταν τέλεια, κούροι και κόρες των σκονισμένων μητροπόλεων, των υπογείων της και των penthouse τους. Γι’ αυτό, ένας από τους λόγους που αγάπησα την παράσταση «Όρνιθες» του Νίκου Καραθάνου ήταν ότι πίσω ή πάνω από τις λέξεις και τα αισθήματα, οδηγοί ήταν τα σώματα. Τα φθαρτά, αλλοπρόσαλλα, ιδρωμένα σώματα των πρωταγωνιστών. Δεν ήταν τα αγάλματα στις προθήκες των μεγάλων μουσείων, ήταν τα παιδιά του Διονύσου σαν τα παιδιά αλάνια του Ντίκενς στους σκονισμένους δρόμους του Λονδίνου. Κυρίως η παράσταση του 2019 με τη συμμετοχή των Βραζιλιάνων των Prassinho Carioca ήταν μια σπουδή και μια ωδή στο ανθρώπινο σώμα και το χωμάτινο υπόβαθρό του. Νερό, χώμα και ένα φύσημα ανάσας.
- Αλλά και το σώμα ρίζα, το σώμα του Άκραμ Καν στο κύκνειο σολιστικό του άσμα, τον «Ξένο» που παρουσίασε το 2018. Όλη η Ιστορία της φυλής του, η Ιστορία του Ξένου ανά τους αιώνες ορίστηκε από το κορμί του Καν. «Το ανθρώπινο σώμα είναι το μεγαλύτερο αρχείο».
- Aλλά και το σώμα είναι το Μεγάλο Τσίρκο, το κάτοπτρο όπου η τελική εικόνα έχει κάτι το γκροτέσκο, το στημένο, το κατ’ ομοίωση: Όπως στο «Elenit» του Ευρυπίδη Λασκαρίδη που βλέπαμε ανέμελοι πέρυσι τέτοιες μέρες, χωρίς να ξέρουμε τι έρχεται κατά πάνω μας. Η άφυλη στην ψυχή της πρωταγωνίστρια και τα στρώματα αναφορών από την Τέχνη και την κυρίαρχη αισθητική που την καθόρισαν σε μια παράσταση όπου η σωματικότητα ετέθη σε ένα νέο πεδίο.
«Όρνιθες» του Νίκου Καραθάνου
Βένα Γεωργακοπούλου, γράφει στην «Εφημερίδα των Συντακτών»
Δεν κάθισα να ψάξω, να ελέγξω μια-μια τις χρονιές. Δεν είπα σαν καλή μαθήτρια, «μη ξεχάσω τιποτα». Με μια περίεργη εμπιστοσύνη στις εικόνες και τις αισθήσεις, που κουβαλάω μέσα μου, σχεδόν αυθόρμητα διαλέγω από δέκα ολόκληρα ευτυχισμένα χρόνια στην Στέγη (και οι ανυπόφορες παραστάσεις μέσα στο παιχνίδι είναι), δύο ελληνικές και τρείς ξένες παραγωγές.
- Το «Τhe Great Tamer» του Δημήτρη Παπαιωάννου, αν και αδυνατώ να μεταφράσω σε λέξεις το δέος που μου επέβαλε, αλλά κι αυτό το αίσθημα του «πόσο τυχερή είμαι», που παίρνει τα δικά μας βιώματα και τις αναφορές και τα βάζει σε ένα ευρύ, παγκόσμιο πλαίσιο.
- Τον «Άμλετ» του Γιάννη Χουβαρδά για… όλα του: Τις φρέσκες, τολμηρές ακόμα και «αυθαίρετες» εικόνες, που έβγαλαν τη σκόνη από το δράμα της Δανιμαρκίας και με έβαλαν σε νέες σκέψεις, αλλά και τον Λούλη και την Μουτούση.
- Το «887» του Ρομπέρ Λεπάζ, όχι μόνο γιατι με καλοδέχτηκε να παίξω στο κουκλόσπιτο των παιδικών του χρόνων και μου σύστησε γείτονες και φίλους του στο Κεμπέκ, αλλά και γιατί μετέτρεψε την τόσο κουραστική και ασήμαντη καμμιά «αυτοβιογραφία» σε ένα κύμα συγκινήσεων και σκέψεων για τα πιο μεγάλα, χθεσινά και τωρινά και αυριανά.
- Το «A Quiet Evening of Dance» του Φορσάιθ, γιατι αυτός ο μυθικός Αμερικανός μου ξανάδωσε τον χορό, που τόσο μου λείπει μέσα στην λογοδιάρροια των «concepts».
- Και κρατάω για το τέλος μια παράσταση, που είδα κουρνιασμένη στον εξώστη, λιώνοντας από χαρά και κέφι, σαν να ήμουνα εγώ η «Κρέμα και μαρέγκα» του τίτλου. Ναι, υπάρχει ένας τρόπος να σατιρίσεις τους μικροαστούς, είτε γαλλικά, είτε γερμανικά είτε ελληνικά μιλάνε, αιφνιδιάζοντας τον θεατή. Φτάνει να έχεις την ευφυία, τη φαντασία και το τρελό χιούμορ του Κριστόφ Μαρτάλερ -και τη μουσική στο τσεπάκι σου. Δράττομαι της ευκαιρίας να παρακαλέσω την Στέγη να μας τον ξαναφέρει τον καλό μας Ελβετό.
«A quiet evening of dance» του Φορσάιθ
