Σαν χθες μου φαίνεται που η (υπέροχη και ατρόμητη) Λυδία Παπαϊωάννου σκαρφάλωνε στο εμβληματικό πια κτίριο της λεωφόρου Συγγρού κι όμως περνάνε τα χρόνια και η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση κλείνει τώρα την πρώτη δεκαετία της ζωής της. Πολλά πρόσφερε στους φιλότεχνους της Αθήνας, όμως η μεγαλύτερη συνεισφορά της είναι το ότι ενέταξε στην κανονική σεζόν τις παραστάσεις που θεωρούσαμε ακραιφνώς φεστιβαλικές και είχαμε συνηθίσει να τις βλέπουμε σχεδόν αποκλειστικά το καλοκαίρι (στην Πειραιώς 260 συνήθως).
- Μία από αυτές (και μία από τις καλύτερες παραστάσεις που έχω δει γενικώς αυτή τη δεκαετία) ήταν η θεατρική μεταφορά του μυθιστορήματος «Κάτω από το Ηφαίστειο» του Μάλκολμ Λόουρι από τον Βέλγο σκηνοθέτη Γκυ Κασσίερς: Ένα, ποιητικής ατμόσφαιρας, ταξίδι στην άβυσσο της ψυχής, με καταπληκτικές ερμηνείες και εξαιρετική χρήση διαφόρων μέσων – άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα, πιο πρόσφατο, είναι και η «Δίκη» σε σκηνοθεσία του Κρίστιαν Λούπα.
- Τελείως άλλα συναισθήματα ξυπνούσε η παράσταση «Όχι αθώος πια» της Γεωργίας Μαυραγάνη που απευθυνόταν μεν στο εν Ελλάδι εφηβικό κοινό καταφέρνοντας δε να συγκινήσει μέχρι δακρύων και τους ενήλικες.
- Και χοροθέατρο έχουμε δει στη Στέγη και το «John» της περιβόητης ομάδας DV8 θυμάμαι να προκαλεί άπειρες ενδιαφέρουσες συζητήσεις.
- Η τόσο ζωντανή «Καθαρή Πόλη» των Ανέστη Αζά και Προδρόμου Τσινικόρη, ένα πραγματικά επιτυχημένο δείγμα από το είδος που λέγεται θέατρο ντοκουμέντο, δεν έχει αναδειχθεί τυχαία στην πιο πολυταξιδεμένη παράσταση του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Ας μην ξεχάσουμε, όμως, τη μουσική.
- Η συναυλία του Καμάσι Ουάσιγκτον που πραγματοποιήθηκε στην Τεχνόπολη (σε παραγωγή της Στέγης) είχε όλα όσα μας έλειψαν τόσο το καλοκαίρι του 2020: Συνωστισμό, φιλιά και αγκαλιές (προσεκτικά για να μη χυθεί η μπύρα από το ποτήρι), χορό και λίκνισμα. Το ότι στη σκηνή βρισκόταν ένας τζαζ μουσικός μεγάλης κλάσης που επισκεπτόταν την Ελλάδα πάνω στην ακμή του και όχι κατόπιν εορτής ήταν απλώς το κερασάκι στην τούρτα.
Δέκα χρόνια κρίσης, δέκα χρόνια με απώλειες και συνέπειες και μόνο αδιέξοδο η τέχνη. Αυτά τα δέκα χρόνια η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση μας έδωσε ένα καλό λόγο να προσδοκούμε σε κάτι. Δέκα χρόνια με τρομερά ενδιαφέρουσες παραστάσεις, συχνά απομακρυσμένες από τις θεατρικές συμβάσεις, με στόχο νέες προσεγγίσεις της τέχνης και των μεγάλων, διαχρονικά και οικουμενικά, ζητημάτων των ανθρώπων.
Αναρίθμητες πρεμιέρες, μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, ελάχιστες οι απογοητεύσεις, παραθέτω τι έμεινε ανεξίτηλο στη δική μου μνήμη. Αναμφισβήτητα 2-3 περιπτώσεις μου ήρθαν αβίαστα στη σκέψη, που μου είχαν προσφέρει υπέρτατη αισθητική και δραματουργική συγκίνηση.
- Νομίζω ότι εκείνη που θα τολμούσα να χαρακτηρίσω συγκλονιστική παράσταση είναι το «Torobaka» με τους Άκραμ Κάν και Ισραέλ Γκαλβάν. Μια ιδιοφυής χορογραφία εμπνευσμένη από το φλαμένγκο και το κατάκ, θέατρο αισθησιασμού και υπαρξιακής/φιλοσοφικής αναζήτησης, εκρηκτικός διάλογος ανάμεσα σε δύο ανυπέρβλητους ερμηνευτές που είχαν προκαλέσει την απόλυτη σιωπή στο κοινό που στην κορύφωση του κυριολεκτικά κρατούσε την ανάσα του.
- Εκστασιασμένος είχα βγει και από την «Amnesia» των Φάδελ Ζάιμπι και Ζαλίλα Μπακκάρ από την Τύνιδα στο πλαίσιο του φεστιβάλ σύγχρονης αραβικής τέχνης ΜΡ6. Μια, τέλειου συντονισμού, χοροθεατρική μυσταγωγία επάνω στην καφκική πολιτική πραγματικότητα της Τυνησίας.
- Μια άλλη δυνατή ανάμνηση είναι η εκδοχή του Ίβο Βαν Χόβε του μπεργκμανικού «Σκηνές από ένα γάμο». Μια παράσταση – γαϊτανάκι επάνω στη Κεντρική Σκηνή όπου το ίδιο ζευγάρι σε τρεις διαφορετικές ηλικίες και φάσεις της ζωής τους (από 3 ζευγάρια ηθοποιών) επαναλάμβαναν την ιστορία τους για το κοινό που άλλαζε χώρο ακολουθώντας την πλοκή της διάσημης ταινίας.
- Φυσικά, δεν γίνεται να μην αναφερθώ στο αυτό-βιογραφικό «887» του Ρομπέρ Λεπάζ που συνδύαζε συναίσθημα και ιστορική καταγραφή, τον στοχασμό και την τέλεια ενορχήστρωση.
- Αλλά και μια αξέχαστη βραδιά μεγάλης συναισθηματικής φόρτισης στο παγωμένο Βερολίνο στο Ballhaus Naunystrasse για το «Telemachos-Should I stay or should I go?» των Ανέστη Αζά και Πρόδρομου Τσινικόρη. Μια από τις πρώτες παραστάσεις σχετικά με τις συνέπειες της κρίσης σε ένα κατάμεστο θέατρο, ένα θερμό περιβάλλον που πυροδότησε συγκινησιακά την παράσταση. Κάτι που όμως έξω από το αυθεντικό πλαίσιο δημιουργίας του, την Γερμανία στη Μικρή Σκηνή της Στέγης για την οποία ως συμπαραγωγή προοριζόταν λίγους μήνες αργότερα – χάθηκε.