Ψηφιακό, πολυεθνικό πρόγραμμα χορού. Κι όμως έγινε

Τα πάντα στον πολιτισμό “άνοιξαν” και ανοίχτηκαν στον ψηφιακό κόσμο. Αλλά και ο χορός; Πόσω μάλλον, ένα ζωντανό, πολυεθνικό πρόγραμμα χορού; Με αυτή την απορία παρακολουθούσα τις εργασίες του Transition: Enter Communities of body από τα τέλη του προηγούμενου μήνα, μέχρι την περασμένη Παρασκευή οπότε και κορυφώθηκε στην καθιερωμένη μαζική συνάντηση ενός φεστιβάλ που σέβεται τον εαυτό του.

Έβλεπες τους καλλιτέχνες από την Γαλλία, την Γερμανία, την Ελλάδα και το Κονγκό – καθώς και το πλήθος εκπροσώπων των οργανισμών που στήριξαν αυτήν την τολμηρή προσπάθεια (επικεφαλής και υπεύθυνο για τη σύλληψη της ιδέας το Καλλιτεχνικό Δίκτυο Παραστατικών Τεχνών «Κινητήρας» που συνεργάστηκε στενά με το Goethe-Institut Athen, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και το Flux Laboratory Athens, την υποστήριξη του Γαλλο-Γερμανικού Πολιτιστικού Ταμείου και του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου) να μιλούν για το σώμα, να παθιάζονται με το σώμα, να εξηγούν τις λειτουργίες του σώματος κι ας ήταν εγκλωβισμένοι, για λίγο, στα κουτάκια του Zoom.

Στιγμιότυπο από παλαιότερο workshop της Γερμανίδας Patricia Woltmann.

Τους έβαζε άραγε η ψηφιακή πραγματικότητα να βιώσουν μια κοινή μοίρα ή η στιγμή που αναθεωρεί όλα όσα ξέρουμε για τη ζωή; «Όλοι οι καλλιτέχνες όπου κι αν ζουν, μοιράζονται μια κοινή μοίρα. Αυτό το έχουμε διαπιστώσει εδώ και χρόνια που δουλεύουμε στον Κινητήρα από τόσες διαφορετικές χώρες. Βέβαια, το να συνειδητοποιείς πόσο κοντά είσαι με μια άλλη ήπειρο, η οποία έχει τόσο έντονα στοιχεία κουλτούρας – ασύνδετα εκ πρώτης όψεως – είναι πολύ συγκινητικό. Η πανδημία, η απόσταση μας έφερε σίγουρα κοντά και η βασική ανάγκη όλων των καλλιτεχνών είναι να μπορούμε να εκφραζόμαστε μέσα από την τέχνη μας και να επικοινωνούμε τις αγωνίες μας» εξηγεί η Αντιγόνη Γύρα, η χορογράφος που εμπνεύστηκε το Transition ως ένα “φυσικό” φεστιβάλ χορού μεταξύ κοινοτήτων· για να διαπιστώσει πως η κοινότητα δεν είναι μια αναγκαιότητα που κάμπτεται.

Ναι, ο αρχικός στόχος του Transition ήταν να φωτιστεί το community dance. Η πανδημία μετακίνησε το στόχο, αναγκάζοντας τους χορευτές να δουλέψουν ως επί το πλείστον μόνοι τους – εμπνευσμένοι ωστόσο από όσα απασχολούν την κοινότητα. Στο σημερινό τοπίο η ανάγκη της συνύπαρξης αναδεικνύεται σε προτεραιότητα.

Χρήστος Πολυμενάκος: Το σώμα θα είναι η αρχή, το τέλος, το πριν και το μετά

«Ήταν ένα πολύ μεγάλο στοίχημα όλο αυτό» συμφωνεί η Αντιγόνη Γύρα. «Θέλαμε να εξελιχθεί και το χορευτικό – καλλιτεχνικό κομμάτι των δημιουργών, αλλά και να μπορέσουμε να συνυπάρξουμε αρμονικά. Μάλιστα, στην αρχική ιδέα, οι άνθρωποι αυτοί θα έμεναν όλοι μαζί στο ίδιο σπίτι για τρεις εβδομάδες με σκοπό να δημιουργήσουν ένα κοινό project και όχι τέσσερα διαφορετικά. Η σκέψη ήταν πώς μπορεί ο χορός να μας ενώσει, ν’ αφήσει στην άκρη τις διαφορές μας και μέσα από το σώμα και την έκφραση, να μας φέρει ακόμα πιο κοντά. Ο χορός είναι η τέχνη του σώματος, του αγγίγματος, της επαφής, του αγκαλιάσματος, του ιδρώτα, του αίματος (γιατί τραυματιζόμαστε συχνά). Σίγουρα αυτό που συνέβη διαδικτυακά δεν ήταν ο δόκιμος τρόπος του μαζί. Δεν ξεχνάμε πόσο σημαντική είναι η δια ζώσης επικοινωνία – παρότι βλέπουμε πως το διαδίκτυο μπορεί να μας φέρει σχετικά πιο κοντά».

Χορός στην κοινότητα από τον Blaise Mangitukulu.

Ο Blaise Mangitukulu από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ξεσπάει σ’ έναν αρχέγονο χορό, ντυμένος σε στολή κάποιας αφρικανικής φυλής της πατρίδας του. Η Γαλλίδα Emilie Vaudou στήνει μια αλληγορία ανάμεσα στο μύθο της Ευρώπης και στην αφιλόξενη ήπειρο που έχει διαμορφωθεί σήμερα. Η Patricia Woltmann υπομένει μια εμβρυακή στάση σε κάποιο μικρό διαμέρισμα του Βερολίνου κι άλλοτε δοκιμάζει τη μετάβαση σ’ έναν μεγάλο χώρο. Η Μαριλένα Σιταροπούλου παρακολουθεί τις χορεύτριες της, Jessica Onyinyechi Anosike και Κορίνα Κόκκαλη να χορεύουν με φόντο τις ταράτσες, τα μπαλκόνια, τις θέες της πόλης.

Αντιγόνη Γύρα: Εκεί που νομίζεις ότι θα πέσεις θα βρεθεί ένα χέρι να σε σηκώσει. Ελπίζω αυτό να είναι η αρχή για επόμενα τέτοια βήματα

Σώματα. «Το αναπόδραστο κοινό κομμάτι είναι το σώμα και το πώς επηρεάζεται κατά τόπους ή κατά περιόδους από τις γύρω συνθήκες. Δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών ως προς τη διαμόρφωσή τους σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Το σώμα αποτυπώθηκε με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: Η τρυφερότητα με την οποία έδωσαν έμφαση στο συγκεκριμένο project, η λεπτοφυής δύναμη που φέρει το σώμα να εκφράσει, μπορεί να συνδέσει τον κόσμο και να προσφέρει λύσεις» παρατηρεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης, Χρήστος Πολυμενάκος.

Η Ελληνίδα χορογράφος Μαριλένα Σιταροπούλου με έδρα το Λονδίνο.

Το Transition εκτός από μια… υπέρβαση διοργάνωσης ενός ψηφιακού προγράμματος καλλιτεχνικής φιλοξενίας λειτούργησε και ως μια σοβαρή υπόμνηση για την αξία της συνεργασίας – έστω και πίσω από τις οθόνες. «Ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά ήταν σημαντική αυτή η συνεργασία. Είναι πολύ διαφορετικό να έχεις μια ιδέα και να την υλοποιείς στον κύκλο της δικής σου κοινότητας, εν προκειμένω της Κινητήριας κοινότητας, από το να έχεις τη στήριξη τόσων σημαντικών φορέων. Εκεί που νομίζεις ότι θα πέσεις, ότι δεν αντέχεις άλλο, θα βρεθεί ένα χέρι να σε σηκώσει. Ελπίζω αυτό να είναι η αρχή για επόμενα τέτοια βήματα, όχι μόνο για τον Κινητήρα, αλλά γενικότερα για την καλλιτεχνική κοινότητα. Χρειαζόμαστε υποστήριξη. Η τέχνη και ο πολιτισμός δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς αυτή. Χρειαζόμαστε και κρατική υποστήριξη» σημειώνει η Αντιγόνη Γύρα.

Έχοντας αποστασιοποιηθεί χρονικά από την επίτευξη αυτής της ιδιαίτερης διοργάνωσης, δεν κομπάζουν για την καινοτομία της. Ο Χρήστος Πολυμενάκος το ξεκαθαρίζει εξάλλου: «Ευχόμαστε και θα χαρούμε πολύ να μοιραστούμε την εμπειρία μας, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μας με όποιον φορέα ενδιαφέρεται. ΄Ομως, στόχος μας δεν ήταν η πρωτοτυπία».

Τα σώματα που χορεύουν μέσα σε μια οθόνη παραμένουν, εξάλλου, ένα οξύμωρο σχήμα. Σκέψεις για το αν η απόσταση μπορεί να οδηγήσει και σε μια αποξένωση από το σώμα περνούν από όλους. «Μια μικρή ανησυχία έχω, αλλά, να αλλοτριωθεί η σχέση του ανθρώπου με το σώμα, αποκλείεται» τονίζει ο Χρήστος Πολυμενάκος. «Δεν είναι απλά στο DNA μας, το σώμα μας είναι ο τρόπος που ζούμε τη ζωή μας. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Το Transition ECΒ δεν είχε ως στόχο να δείξει ότι μπορούν να γίνουν πράγματα ψηφιακά. Το σώμα θα είναι η αρχή, το τέλος, το πριν και το μετά».

Η Αντιγόνη Γύρα τιθάσευσε επίσης τον φόβο της. «Έχει λείψει τόσο πολύ το άγγιγμα, η σωματικότητα, η επαφή – ακόμα και σε ανθρώπους που δεν τα είχαν αξιολογήσει ως σημαντικά και που δεν είχαν καμία σχέση με τον χορό. Τώρα θα σου πουν “μου λείπει η αγκαλιά”. Η αγκαλιά είναι χορός. Πιστεύω πως, όταν με το καλό ξεπεράσει η ανθρωπότητα αυτή τη λαίλαπα, θ’ ανθίσει ακόμα περισσότερο η σωματικότητα. Πάντα δουλεύει η ανθρωπότητα στα δύο άκρα. Από τη μία είναι η τεχνολογία και η σύνδεση μέσω αυτής, από την άλλη είναι, όμως, η εγγύτητα μέσω της ανθρώπινης ύπαρξης – και αυτή είναι σώμα. Πάνω απ’ όλα σώμα».