Με ποιο έργο Τέχνης συνδεθήκατε το 2020;

Κλήρωσε στο 2020 να ταυτιστεί με πολλές – συχνά μη κολακευτικές – έννοιες. Και πως αλλιώς όταν σηκώνει στην πλάτη του την αρχή της βίαιης πανδημικής περιπέτειας με όλα τα δεινά που αυτή φέρνει. Σίγουρα, πάντως, θα καταχωρηθεί και ως η χρονιά του διεσταλμένου χρόνου – σπάνιο φαινόμενο, εδώ που τα λέμε, για τις σύγχρονες κοινωνίες που όλοι κι όλα βιάζονται να ζήσουν. Εκεί, μέσα στο χώρο της διεσταλμένης ανάγνωσης της πραγματικότητας στην οποία μας ανάγκασε το 2020, συνηθίζει να μας βάζει, με θεμιτούς όρους η τέχνη. Ναι, η Τέχνη που – σε αυτή τη φάση – οξύμωρα σιωπά.

Στο πλαίσιο αυτής της προκλητικής σύμπτωσης καλλιτέχνες της θεατρικής, της μουσικής, της σκηνής του χορού, του κινηματογράφου και του βιβλίου μοιράζονται μαζί μας εκείνο το έργο τέχνης στο οποίο στράφηκαν σε συνθήκη σιωπής, εγκλεισμού και αυτοπεριορισμού – άλλοτε παρηγορητικά κι άλλοτε απελευθερωτικά.

credit: Θανάσης Καρατζάς

Το καλοκαίρι, επισκέφθηκα στην Ύδρα την έκθεση «Προσωπικές Μυθολογίες» σε επιμέλεια του Δημήτρη Αντωνίτση. Εκεί ερωτεύθηκα κεραυνοβόλα ένα έργο του Αντώνη Λάριου, με τίτλο «VAHANA» (όχημα στα σανσκριτικά/ μολύβι σε χαρτί). Χωρίς πολλή σκέψη, μέσα στην τρέλα του έρωτα, το απέκτησα… Το έργο ήρθε στα χέρια μου στις αρχές της δεύτερης καραντίνας.

Ευτυχώς! Γιατί στο έργο αυτό, ο Λάριος εξιστορεί και διαχειρίζεται το τραυματικό της εμπειρίας του lockdown μέσω μιας θεατρικής, θα έλεγα, μετάθεσης όπου απεικονίζεται ο ίδιος γυμνός έχοντας το κεφάλι μιας νυχτερίδας, (αυτή που από ότι λένε ξεκίνησε η όλη ιστορία του κορωνοϊού) ενώ η ίδια κρατάει στα χέρια της το κεφάλι του καλλιτέχνη, ή τη μάσκα του, ή το είναι του ή τη σκέψη του, ή τις ιδέες του, ή την ελευθερία του.

Το κεφάλι, το σώμα, το όλο, η ύπαρξη. Απενεργοποιημένα μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Ψυχρά μέχρι να καταλάβει ότι μπορεί ακόμη να ζει. Ακέφαλα μέχρι να ξαναφέρουν τον πολιτισμό ψηλά. Ακινητοποιημένα έως ότου του δώσουν εντολή να ξεμουδιάσει. Κλειστά μέχρι νεοτέρας.

credit: Ελίνα Γιουνανλή

Η αναστολή των θεαμάτων και η υποχρεωτική επιστροφή νωρίς στο σπίτι έφερε τα πάνω-κάτω στη δουλειά μας, αλλά μου έδωσε χρόνο να ακούσω –να ακροαστώ, επιτέλους – πολλή μουσική.

Η δημιουργός που αποτέλεσε αποκαλυπτική εμπειρία για μένα, είναι η Maria Schneider. Όχι μόνο για τη χιλιοβραβευμένη μουσική της με τους ομαδικούς αυτοσχεδιασμούς και τις πολύχρωμες αρμονίες που συνδυάζουν φυσικά όργανα, τεχνολογία και ήχους από τη φύση (είναι μανιώδης παρατηρήτρια πουλιών), ούτε μόνο για το όχι συχνό φαινόμενο μιας τόσο επιτυχημένης γυναίκας στον ανδροκρατούμενο χώρο της τζαζ (είναι πιανίστα, συνθέτρια και διευθύνει τη δική της –διεθνώς αναγνωρισμένη– big band).

Αλλά και για το γεγονός ότι είναι μια πραγματική μαχήτρια κατά της πειρατείας μέσα σε μια κοινότητα που διψάει για προβολή και απέναντι σε ένα αδηφάγο κοινό. Το τελευταίο είναι και ο λόγος που για να ακούσει κανείς μουσική της, πρέπει να την αγοράσει.

Η καραντίνα με βρήκε σε ένα διάστημα όπου είχα πολύ δουλειά και κατάφερε μέσα σε λίγες μέρες να με αποδιοργανώσει πλήρως, όπως και πολλούς ανθρώπους και πράγματα γύρω μου.

Μέσα στην καραντίνα προσπαθούσα να κρατήσω τη συγκέντρωση μου και να μην επιτρέψω να επηρεάσει τη δημιουργική φάση που βρισκόμουν. Αυτό φάνηκε αρκετά δύσκολο. Αυτό το θολό και άγνωστο τοπίο που άρχισε να δημιουργεί η πανδημία σε όλη την κοινωνία είχε ήδη απομακρύνει τις σκέψεις μου που όλο και περισσότερο χάνονταν μέσα σε αυτό. Το μόνο θετικό ήταν ότι πολλαπλασιάστηκαν οι ταινίες που αυτός ο νέος «νεκρός» χρόνος μου έδωσε τη δυνατότητα να δω.

Κάποια στιγμή έτυχε να ακούσω ένα νέο τραγούδι που έγραψε και ερμήνευσε ο Thom Yorke, όντας και ο ίδιος σε καραντίνα, το «Plasticine Figures». Δε μπορώ να περιγράψω τι ακριβώς συνέβη, αλλά όλα έμοιαζαν πάλι να κινούνται σε μία κατεύθυνση σαν τα κομμάτια του μυαλού μου να ενώνονταν ξανά. Για άλλη μια φορά η μουσική έμοιαζε να με σώζει.

Ακούω διάφορους φίλους και μη που λένε «ας μην υπερβάλουμε». Πως η καραντίνα σε ένα βαθμό τους έκανε και καλό. Ξεκουράστηκαν, συγκεντρώθηκαν, έμειναν με τον εαυτό τους. Μα τι αλήθεια μας κρατάει μακριά του όταν όλα κινούνται «κανονικά» γύρω μας; Πόση «σκόνη» σήκωνε ο κόσμος που γύριζε γρήγορα γύρω μας -στην προ καραντίνα«κανονικότητα» μας; Τόση που δε μπορούσαμε να δούμε το ποιοι είμαστε; Χρειάζεται, λοιπόν, μια «φυλακή» για να συμμορφωθούμε; Όπως και να’ χει όμως, όπως και να το
βιώνει ο καθένας μας, νομίζω είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε κάτι: Ο κατ’ οίκον περιορισμός – απαραίτητος φυσικά για να διατηρήσουμε χαμηλά τη διασπορά του ιού- δεν είναι κάτι φυσιολογικό. Ας το κάνουμε, Πρέπει να το κάνουμε, αλλά ας έχουμε αυτό στο μυαλό μας.

Κάποια στιγμή θα βγούμε πάλι εκεί έξω. Και πρέπει να βγούμε ηχηρά απέναντι σε όλα και όλους όσους εκμεταλλεύονται αυτές τις, δύσκολες για την ανθρωπότητα, στιγμές προκειμένου να διαστρεβλώσουν τα αυτονόητα δικαιώματα, τις αυτονόητες ατομικές και συλλογικές ελευθερίες μας.