Το μεγάλο ψέμα της Πατρίτσια Χάισμιθ

μια από τις πιο συναρπαστικές προσωπικότητες της αμερικανικής λογοτεχνίας, παραμένει η κορυφαία εκπρόσωπος του σασπένς. Γεννημένη στις 19 Ιανουαρίου του 1921, στο Φορτ Ουόρθ του Τέξας, η Χάισμιθ, ταξιδεύει διαρκώς από νεαρή ηλικία και βρίσκεται μονίμως εγκατεστημένη αλλού, όπως και ο γοητευτικός της αντιήρωας και alter ego, Τομ Ρίπλεϊ: ο νεαρός  Αμερικανός που σκοτώνει με ανεπανάληπτο στυλ, με τον ίδιο τρόπο που ζωγραφίζει, απαγγέλλει Σέλεϊ και απολαμβάνει έναν πίνακα του Σεζάν…

μας λέει η Πατρίσια Χάισμιθ κι αυτό είναι το κλειδί για να καταλάβουμε τον πιο σύνθετο ήρωα στην παγκόσμια ιστορία μυστηρίου. Το κίνητρο του Ρίπλεϋ δεν είναι το μίσος, η αντιζηλία, ο φθόνος, η εκδίκηση… Αλλά ο έρωτας και ο θάνατος, το ένστικτο του έρωτα και του θανάτου, ή αλλιώς η αναμέτρηση με το αντικείμενου του πόθου…

Σκοτώνει τον μοναδικό ίσως άνθρωπο που ερωτεύτηκε, έστω κι ασυνείδητα, τον πλούσιο και γοητευτικό Γκρίνλιφ, αποκτώντας μάλιστα τα χαρακτηριστικά του και κλέβοντάς του την ταυτότητα (θα τον θυμάστε ίσως, στο πετσί ενός θανάσιμα όμορφου Αλέν Ντελόν, στο Γυμνοί στον ήλιο του Ρενέ Κλεμάν, ή τη σχετικά πρόσφατη ταινία του Α. Μιγκέλα Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ, με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέιμον).

Έστησε δηλαδή στην κυριολεξία όλη του τη ζωή πάνω σ’ ένα ψέμα, απολαμβάνοντας μάλιστα, πάντα ατιμώρητος, μια απολύτως ειδυλλιακή και τρυφηλή οικογενειακή ζωή στα βιβλία της Χάισμιθ και, στην πραγματική ζωή, τη λατρεία των αναγνωστών! Όπως άλλωστε, έζησε και η ίδια η Χάισμιθ, σύμφωνα με τον Άντριου Γουίλσον που έγραψε τη βιογραφία της, με τίτλο: Ζωή στο σκοτάδι.

Το άλλο θέμα που διαπερνά τη λογοτεχνία της Χάισμιθ είναι η ιδέα ότι: Ο φόνος καραδοκεί στην καρδιά της καθημερινότητας. Ο καθένας μπορεί να σκοτώσει. Οι ιστορίες της Χάισμιθ δεν περιλαμβάνουν κλέφτες και αστυνόμους, μήτε πρόσωπα από τον συνήθη κύκλο υπόπτων. Πρωταγωνιστές της είναι πάντα συνηθισμένοι άνθρωποι που, ξαφνικά, βρίσκονται μπλεγμένοι σε κάποιο έγκλημα. Ή, όπως στην περίπτωση του Ρίπλεϊ, εγκληματίες υπεράνω υποψίας που πάντα στο τέλος καταφέρνουν να ξεφύγουν, κρυμμένοι πίσω από την ανώδυνη βιτρίνα ενός αξιοσέβαστου ανθρώπου.

Το 1950, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ αγοράζει τα δικαιώματα του πρώτου μυθιστορήματος της 29χρονης τότε Χάισμιθ «Ο Άγνωστος του Εξπρές» (Strangers on a Train) έναντι 6.800$ δολαρίων και δίνει μάλιστα στον Ρέημοντ Τσάλντερ να γράψει το σενάριο της ταινίας. Η ιδέα της ταινίας που έκανε διάσημη τη Χάισμιθ ήταν η εξής: Δυο άνθρωποι συμφωνούν να δολοφονήσουν ο ένας τον εχθρό του άλλου, ώστε να έχουν το τέλειο άλλοθι.

Αγνοεί κάθε ηθική του αστυνομικού μυθιστορήματος και αντιστρέφει την έννοια του αισθήματος της ενοχής. Τι συνέβαινε ως τώρα στην ιστορία του εγκλήματος; Όλοι ήταν ύποπτοι μέχρι να βρεθεί ο πραγματικός δολοφόνος. Ε όχι λοιπόν, από τη στιγμή που εμφανίζεται η Πατρίτσια Χάισμιθ, ο αναγνώστης ανακουφίζεται όχι από τη σύλληψη του εγκληματία, αλλά από την ατιμωρησία του!

1. Για την Απλή Τέχνη του Φόνου: Ένας άλλος τρόπος ερωτικής πράξης, κατοχής.
2. Για τους Αμερικανούς: Πέραν από καταθλιπτικοί ή αμήχανοι μες στον πουριτανισμό τους, δεν έχουν ιδέα από σεξ.
3. Για το σεξ με τον Άρθουρ Κέσλερ: Ειλικρινά άθλιο, θλιβερό.
4. Για την προσφορά του Πανεπιστημίου του Ώστιν (Τέξας) να αποκτήσει τα έργα της: Στην τιμή ενός μεταχειρισμένου αυτοκινήτου.
5. Για το σεξ με άντρες: Τα γένια τους γδέρνουν το εφηβαίο σαν γυαλόχαρτο.
6. Γιατί έκανε ψυχοθεραπεία: Μήπως και καταφέρω να συμφιλιωθώ με την ιδέα του γάμου.
7. Για την ερωτική της ζωή: Μαρτύριο!
8. Για τον γάμο: Η ζωή με οποιοδήποτε άνδρα, απλώς δεν είναι ζωή.
9. Για τις ουτοπικές επιθυμίες της σε μια ομοφοβική κοινωνία: Μονίμως, με κατατρέχει το όραμα ενός εξοχικού σπιτιού με μια ξανθιά σύζυγο που θα υπεραγαπώ, και τα παιδιά μας που θα λατρεύω, μέσα σε μια αναζωογονητική καταπράσινη έκταση.
10. Για το ενδεχόμενο να δημοσιευτούν τα ημερολόγια της: Κανείς συγγραφέας δεν θέλει να προδώσει την κρυφή του ζωή. Νιώθει γυμνός μπροστά στο κοινό του.

Δεν ξέρω τι πρέπει ακριβώς να πω για τα βιβλία της Πατρίτσια Χάισμιθ. Εμένα πάντως με συναρπάζουν! Καλύτερα να τα διαβάσετε και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας.

• Ο Ταλαντούχος Κύριος Ρίπλεϊ, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Το παιχνίδι του Ρίπλεϊ, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Ο Ρίπλεϊ σε βαθιά νερά, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Ο Ρίπλεϊ κάτω απ’ το χώμα, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Το αγόρι που ακολουθούσε τον Ρίπλεϊ, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Η κραυγή της κουκουβάγιας, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Πώς να γράψετε ένα μυθιστόρημα αγωνίας και δράσης, Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου, Εκδότης: ΠΑΤΑΚΗΣ
• Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Ιστορίες φυσικών και αφύσικων καταστροφών, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Το εγχειρίδιο του κτηνώδους φόνου για ζωόφιλους, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Το γυάλινο κελί, Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Εκδότης: ΑΓΡΑ
• Αυτή η γλυκιά αρρώστια, Μετάφραση: Μαρία Λαϊνά, Εκδότης: ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
• Κάρολ, Μετάφραση: Τσαπακίδης Θεόδωρος, Εκδότης: ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ