Όσα διεκδικεί το ΣΕΗ για τα live streaming

Η πραγματικότητα του streaming στο χώρο του ελληνικού θεάτρου έχει ανοίξει ένα νέο, μεγάλο κεφάλαιο εργασιακών διεκδικήσεων, για δικαιώματα που, μέχρι στιγμής, είτε παρακάμπτονται είτε καλύπτονται πλημμελώς. Ήταν αναμενόμενο πως η πρώτη διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου του ΣΕΗ (Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών) θα είχε αυτόν τον προσανατολισμό, αφού η μοναδική επαφή μεταξύ της θεατρικής τέχνης και του κοινού της εξασφαλίστηκε, στη διάρκεια των τελευταίων μηνών, από το εργαλείο του streaming – διαμορφώνοντας ένα άναρχο τοπίο απλήρωτης εργασίας.

Στο πλαίσιο αυτής, η τριμελής επιτροπή εκπροσώπησης του ΣΕΗ, ο πρόεδρος του Σπύρος Μπιμπίλας, ο Γενικός Γραμματέας Άρης Λάσκος και η Γραμματέας Οπτικοακουστικού Τομέα Καλλιόπη Παναγιωτίδου, κατέστησαν σαφές πως τα δικαιώματα αυτά – γνωστά ως συγγενικά δικαιώματα – είναι απολύτως κατοχυρωμένα από την ελληνική νομοθεσία.

Συγκεκριμένα, ο νόμος 2121 του 1993 δίνει το δικαίωμα στον ερμηνευτή να απαγορεύει κάθε είδους εκμετάλλευση της ερμηνείας του (εγγραφή, διανομή στο κοινό, ραδιοτηλεοπτική μετάδοση ή διάθεση της on demand) και παράλληλα προβλέπει «δικαίωμα εύλογης αμοιβής» μέσω συγκεκριμένων όρων μέσα σε κάθε σύμβαση εργασίας.

Το κύμα των streaming μεταδόσεων και των on line προβολών που ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο, παράλληλα με την επιβολή lockdown στον πολιτισμό, απελευθέρωσε πολλά φαινόμενα ασυδοσίας παραγωγών εις βάρος των ηθοποιών που, είτε προσπερνούσαν το νομοθετικό αυτό πλαίσιο, είτε παρείχαν ασήμαντα ποσά (λόγου χάρη ένα μεροκάματο για κάθε προβολή) στους συμμετέχοντες σε εγγεγραμμένες παραστάσεις. Έκτοτε, η προσπάθεια του ΣΕΗ να ελέγξει το τοπίο του streaming δείχνει να αποδίδει – μολονότι υπάρχουν σοβαρές εκκρεμότητες που απομένουν να διευθετηθούν.

“Η κυρία του Μαξίμ”, η πρώτη μετάδοση σε live streaming του Εθνικού θεάτρου για τη φετινή θεατρική σεζόν.

Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, είναι οι, σε εξέλιξη, διαπραγματεύσεις του σωματείου με την διοίκηση του Εθνικού Θεάτρου, για την υπογραφή της νέας συλλογικής σύμβασης, και η οποία, όπως όλα δείχνουν, έχει ‘σκαλώσει’ στο ζήτημα των αμοιβών για το live streaming. Μέχρι σήμερα, βάσει της προηγούμενης συλλογικής σύμβασης το Εθνικό κατέβαλε σε κάθε εργαζόμενο αμοιβή είτε 500 ευρώ για κάθε μαγνητοσκοπημένη παράσταση για εμπορική εκμετάλλευση, είτε 146 ευρώ για μαγνητοσκόπηση και προβολή από την συχνότητα κρατικών καναλιών (ΕΡΤ και Βουλή).

Για το ΣΕΗ, οι διαπραγματεύσεις με το Εθνικό είναι εξαιρετικά κρίσιμες αφού θα δημιουργήσουν ένα προηγούμενο συμβάσεων δεσμευτικό και για το ελεύθερο θέατρο ∙ θα δώσει δηλαδή τον τόνο σε ολόκληρη τη θεατρική αγορά που σκοπεύει να συνεχίσει να αντλεί έσοδα από το streaming.

Πόσω μάλλον, όταν στην ελεύθερη αγορά, τα συμφωνητικά που κυκλοφορούν ευρέως επιβάλλουν καταχρηστικούς όρους, ακυρώνοντας όχι μόνο κάθε δικαίωμα του ηθοποιού αλλά και επιβάλλοντας ποινικές ρήτρες σε όποιον (λόγου χάρη το ΣΕΗ) αποπειραθεί να τα προσβάλλει. Παρήγορο είναι ότι η κινητοποίηση του σωματείου έχει αποφέρει συμφωνίες με αρκετούς δραστήριους θεατρικούς παραγωγούς (Κατσαρίδη, Λυκιαρδόπουλο, Λεμπέση, θέατρο Σταθμό κ.α.). Ωστόσο, η υπόλοιπη αγορά δεν ακολουθεί κανενός είδους δέσμευση.

Κόρα Καρβούνη και Λαέρτης Μαλκότσης στην “Ευριδίκη” του Θεάτρου Πορεία.

Καλώντας τους ηθοποιούς να καταγγέλλουν τις απαράδεκτες πρακτικές παραγωγών, όπου αυτές δοκιμάζονται, το ΣΕΗ επιδιώκει να υπάρξει ενιαία αντιμετώπιση των δικαιωμάτων των ηθοποιών με σαφείς όρους που θα περιλαμβάνονται σε κάθε εργασιακή σύμβαση.

Συγκεκριμένα, κατά τις επαφές της με οργανισμούς και παραγωγούς το ΣΕΗ ζητεί την καταβολή ενός φιξ ποσού που θα αποζημιώνει την εγγραφή και την μετατροπή μιας ζωντανής παράστασης σε ψηφιακό προϊόν καθώς και ένα ποσοστό που θα αποδίδεται στους ηθοποιούς ανάλογα με τα έσοδα από τις ψηφιακές προβολές και τον αριθμό απασχολούμενων ηθοποιών. Ειδικά για τα κρατικά θέατρα, εφόσον καταβάλλεται μισθός τους ηθοποιούς, το ΣΕΗ – για την περίοδο της πανδημίας – δεν θα ζητεί ξεχωριστή αποζημίωση, παρά μόνον για τα συγγενικά δικαιώματα.

Επίσης, ξεκαθαρίζει πως συνολικά για όσο διάστημα το θεατρικό τοπίο λειτουργεί κάτω από τους περιορισμούς της πανδημίας, οι διεκδικήσεις θα είναι χαμηλότερου βεληνεκούς, κατανοώντας τα μειωμένα έσοδα και την οικονομική ζημιά οργανισμών και παραγωγών.

Ρεκόρ ηλεκτρονικών εισιτηρίων σημείωσε ο “Γυάλινος κόσμος” η τελευταία live μετάδοση του Εθνικού Θεάτρου.

Το Σωματείο φέρνει στο τραπέζι των συζητήσεων και τις καλλιτεχνικές παραμέτρους του streaming αφού ως πρακτική «αλλοιώνει de facto την ερμηνεία του ηθοποιού λόγω της παρέμβασης του τηλεσκηνοθέτη στο εκάστοτε προϊόν. Το θέατρο προϋποθέτει το κοινό παρόν στην σκηνική πράξη. Ο,τιδήποτε άλλο σε μετάδοση του θεάτρου γεννά ένα άλλο προϊόν που απαιτεί μια ξεχωριστή διαχείριση» σημειώνει ο Άρης Λάσκος.

Σπύρος Μπιμπίλας: Δεν είμαστε αρνητικοί στο streaming. Αρκεί να τελείται με όλες τις νόμιμες διαδικασίες

Το πλαίσιο διεκδικήσεων του Σωματείου των Ηθοποιών αναφορικά με το streaming, δεν καταφέρεται – όπως ξεκαθαρίζει ο πρόεδρος του Σπύρος Μπιμπίλας – κατά του ίδιου του εργαλείου, αλλά κατά της αυθαίρετης χρήσης του. «Δεν είμαστε αρνητικοί στο streaming. Αναγνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για ζωντανή παράσταση, ωστόσο δίνει μια προοπτική παρακολούθησης παραστάσεων με πολλά πλεονεκτήματα∙ αρκεί να τελείται με όλες τις νόμιμες διαδικασίες» τονίζει.

Είναι η πρώτη φορά που το ΣΕΗ βρίσκεται σε ανοιχτή επικοινωνία τόσο με τον Διόνυσο (τον οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης Δικαιωμάτων των Ελλήνων Ηθοποιών) έχοντας δημιουργήσει από κοινού ένα άτυπο παρατηρητήριο για τις on line παραστάσεις, ενώ πολύτιμη έχει αναδειχθεί η συνεργασία του ΣΕΗ με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διονυσία Καλινίκου, το γνωστικό αντικείμενο της οποίας είναι τα πνευματικά δικαιώματα.

Τα ψηφιακά δικαιώματα βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας της νέας διοίκησης του ΣΕΗ, που δυστυχώς, έχει πολλά κρίσιμα ζητήματα προς επίλυση: Την αδιαβάθμητη εκπαίδευση που εξακολουθεί να θεωρείται ισότιμη με ένα απολυτήριο Λυκείου, την πιστοποίηση των πτυχίων των δραματικών σχολών και φυσικά το τεράστιο μέτωπο των συλλογικών συμβάσεων στο ελεύθερο θέατρο.