Λυρική Σκηνή: Το 2021 έρχεται, η πανδημία δεν φεύγει…

Στον αστερισμό του 1821 και της δισεκατονταετηρίδας θα κινηθεί φέτος η Εθνική Λυρική Σκηνή, καθώς το πρόγραμμα που ανακοίνωσε (για το ημερολογιακό έτος και όχι, όπως συνηθίζεται, για την καλλιτεχνική σεζόν) κινείται γύρω από την επέτειο, τόσο στην Κεντρική όσο και στην Εναλλακτική Σκηνή και για κάθε είδους εκδήλωση (όπερα, συναυλία, μπαλέτο κ.λπ.)

Τόσκα / Φωτογραφία: Βασίλης Μακρής

Αν η Επανάσταση είναι ο φανερός πρωταγωνιστής του προγράμματος, υπάρχει ένας ακόμη, κρυφός, την παρουσία του οποίου όλοι ξορκίζουν: ο Covid-19. Παρατηρώντας προσεκτικά το πρόγραμμα της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος, όπου φιλοξενούνται και οι ακριβότερες, κατά τεκμήριον, παραγωγές, βλέπουμε πως, μολονότι ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο εξάμηνο του έτους επικρατεί ισορροπία, οι νέες και ακριβότερες παραγωγές έχουν προγραμματιστεί για μετά τον Σεπτέμβριο.

«Έχουμε ελπίδα και πίστη», τόνισε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης. «Για το πρώτο εξάμηνο δεν έχουμε πολλές ελπίδες για κανονική λειτουργία. Αν όμως μπορούμε να κάνουμε πρόβες και βιντεοσκόπηση, τότε το έργο μας θα βρει τον τρόπο να φτάσει στον θεατή μέσω Διαδικτύου».

Έτσι, παρά την εικόνα σιγουριάς που θέλει να αποπνέει ο προγραμματισμός (η οποία, σε μεγάλο βαθμό, στηρίζεται στη δωρεά του ΙΣΝ για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος), είναι βέβαιο ότι κάποιες από τις παραγωγές θα μεταδοθούν μόνο από το GNO TV, τη διαδικτυακή πλατφόρμα της ΕΛΣ.

Andrea Chenier / Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Το φετινό πρόγραμμα στηρίζεται πάνω σε τρεις κεντρικούς και αλληλοδιαπλεκόμενους άξονες: α) έργα του οπερατικού ρεπερτορίου που συνδέονται με την Επανάσταση, καθώς και μια ρετροσπεκτίβα στο έργο ελλήνων συνθετών, διαφορετικών σχολών και ιδιωμάτων, β) έναρξη ενός τριετούς κύκλου αφιερωμένου στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη και, γ) πολλές από τις παραγωγές του 2020 που ματαιώθηκαν λόγω πανδημίας, όπως Οι επτά θάνατοι της Μαρίας Κάλλας, από τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς ή The Artist on the Composer από τον Γιώργο Λάνθιμο.

«Δεν βλέπουμε  την Ελληνική Επανάσταση ως ένα τοπικό, αλλ’ ως ένα διεθνούς εμβέλειας ιστορικό γεγονός το οποίο συνδέεται με τις κορυφαίες επαναστάσεις, όπως η Γαλλική ή η Αμερικανική», τονίζει ο Γιώργος Κουμεντάκης, υπογραμμίζοντας ότι «στόχος μας είναι να θέσουμε ερωτήματα και να ανοίξουμε συζητήσεις και καλλιτεχνικές ζυμώσεις. Δεν θα αναπαράγουμε τα στερεότυπα των εθνικών επετείων».

Εξετάζοντας το πρόγραμμα της κεντρικής σκηνής, όμως, και έχοντας κατά νου ότι οφείλει να ισορροπεί ποικίλα ζητούμενα, αναρωτιόμαστε πόσο αντιπροσωπευτικό είναι, στην πραγματικότητα, της απήχησης που είχε η Επανάσταση ή, σωστότερα, το φιλελληνικό κίνημα στον χώρο της όπερας και της μουσικής δημιουργίας κατά τον 19ο αιώνα;

Η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ / Φωτογραφία: Δ. Σακαλάκης

Για παράδειγμα, έργα εμβληματικά, όπως π.χ. Η πολιορκία της Κορίνθου, του Ροσίνι, που γράφτηκε ακριβώς για να συγκεντρωθούν χρήματα για τους επαναστατημένους Έλληνες (και είχε παρουσιαστεί από την ΕΛΣ το 1993), απουσιάζουν. Αντίθετα, στο αφιέρωμα εντάσσονται τόσο έργα που σχετίζονται με την περιρρέουσα επαναστατική ατμόσφαιρα του τέλους του 18ου αιώνα, όπως, π.χ., οι Γάμοι του Φίγκαρο, όσο και έργα που μόνο κατ’ οικονομίαν μπορούν να σχετιστούν με την Επανάσταση, όπως η Τόσκα του Πουτσίνι ή η –εξαιρετική κατά τα άλλα– Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ, του Σοστακόβιτς, στη σκηνοθεσία της Φανύ Αρντάν. Μπορεί η μπαρόκ όπερα Ο θρίαμβος της Ιουδίθ, του Βιβάλντι, από τον Θάνο Παπακωνσταντίνου και τον Μάρκελλο Χρυσικόπουλο, να χαροποιεί ιδιαίτερα τους φίλους του είδους, περιφερειακή μόνο σχέση έχει, όμως με την Επανάσταση.

Σε ό,τι αφορά το ελληνικό ρεπερτόριο, η επαναθεώρηση έργων της επτανησιακής ή της «εθνικής σχολής» με μια φρέσκια ματιά είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη. Η εορταστική, άλλωστε, παράσταση της 25ης Μαρτίου, που έχει τεθεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, θα περιλαμβάνει την όπερα Δέσπω του Παύλου Καρρέρ και Ελληνικούς χορούς του Νίκου Σκαλκώτα, χορογραφημένους από την Πατρίσια Απέργη και τους Λίντα Καπετανέα και Γιόζεφ Φρούτσεκ. Ένα μήνα αργότερα, η παρουσίαση, σε συναυλιακή μορφή, της Κυρα-Φροσύνης συνδυάζεται με την αγορά, εκ μέρους του Ιστορικού Αρχείου της ΕΛΣ, του πρωτότυπου χειρογράφου του Καρρέρ, μαζί με το δίγλωσσο σπαρτίτο.

Δον Κιχώτης / Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Εκ των πραγμάτων, το βάρος της ερευνητικής δουλειάς και του πειραματισμού πέφτει στις πλάτες της Εναλλακτικής Σκηνής και του καλλιτεχνικού διευθυντή της Αλέξανδρου Ευκλείδη.

Και εδώ οι επετειακές εκδηλώσεις εντάσσονται σε τρεις μεγάλους θεματικούς κύκλους: Τις Ωδές στον Βύρωνα, σε επιμέλεια του συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα, που αποδίδει φόρο τιμής στον εμβληματικό ρομαντικό ποιητή και φιλέλληνα μέσα από τις μουσικοθεατρικές παραγωγές Σκιές στον Άδη του Αλέξανδρου Μούζα, Ask Ada του Γιάννη Κυριακίδη και Ο αέρας της Ελλάδας του Γιώργου Τσοντάκη, τη συναυλία The Cornelian Secret με νέα έργα των Γιάννη Αγγελάκη, Ασπασίας Νασοπούλου και Ορέστη Παπαϊωάννου, τις Εβραϊκές μελωδίες των Μπάιρον και Άιζακ Νέιθαν και τη μουσική παράσταση θεάτρου σκιών του Άθω Δανέλλη Ο Βύρων στην Ελλάδα.

Ο δεύτερος κύκλος, Η Επανάσταση με τα μάτια των άλλων, περιλαμβάνει το ορατόριο Jus soli του τούρκου συνθέτη Καμράν Ιντζέ, θέλοντας να εξετάσει τη ματιά του ηττημένου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο το γεγονός ότι ακριβώς αυτή η παράσταση έχει τεθεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Επίσης, περιλαμβάνει τις μουσικοθεατρικές παραγωγές Μία τόσον ωραία και τόσον νόμιμος υπόθεσις: Αϊτή/Ελλάδα/1821 και Περιηγητικά του Κωνσταντίνου Χατζή, ενώ στον νέο, τριετή κύκλο Μίκη Θεοδωράκη εντάσσεται ο κύκλος τραγουδιών Ασίκικο Πουλάκη.

Το πρόγραμμα συμπληρώνεται με παραγωγές της Εναλλακτικής Σκηνής που ανεστάλησαν λόγω της πανδημίας (όπως η νέα όπερα του Χαράλαμπου Γωγιού Ο θάνατος του Άντονυ), αναβιώσεις παλαιότερων παραγωγών και διεθνείς συμπαραγωγές.

Διαβάστε εδώ το πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το 2021.