Poems on balconies: Όταν η ποίηση ανθίζει… στα μπαλκόνια
Μια παρέα, μια ιδέα, η ανάγκη για επικοινωνία και το μέσον η ποίηση… Αυτά ήταν τα «υλικά» για να συσταθεί μια πολύ ενδιαφέρουσα ομάδα που μέσω των social media έχει τη δική της «φωνή» την εποχή της κοινωνικής απομόνωσης.
Η Τέχνη μπορεί να θεραπεύσει σε καιρούς δυστοπικούς, όπως αυτοί που διανύουμε εδώ και καιρό. Λέξεις που μέχρι πριν λίγο καιρό μας ακούγονταν άγνωστες και μακρινές, όπως πανδημία, κοινωνική αποστασιοποίηση, καραντίνα…
Η Τέχνη όμως είναι πάντα εδώ, ό,τι κι αν συμβεί. Κάπως έτσι στήθηκε και η δράση «η ποίηση στο μπαλκόνι», όπου μέσα από τα social media επιχείρησε να φέρει τους ανθρώπους κοντά, να τους ενώσει σε μια εποχή που θέλει να τους κρατά μακριά. Έτσι μέσα από το σπίτι, και συγκεκριμένα από το μπαλκόνι, άνθρωποι διαβάζουν το αγαπημένο τους ποίημα, εκείνο που τους άγγιξε περισσότερο επιχειρώντας να έρθουν κοντά ο ένας με τον άλλο, μειώνοντας τις αποστάσεις μέσω των λέξεων.
Έτσι κι εγώ, εντελώς τυχαία, ψάχνοντας ανθρώπους που θα μου δώσουν λίγη έμπνευση μέσα στη μαυρίλα των ημερών, ανακάλυψα τυχαία το προφίλ «η ποίηση στο μπαλκόνι» στο Instagram. Είδα το πρώτο βίντεο, ακολούθησε ένα δεύτερο κι ένα τρίτο… Κάπως έτσι έφτασα να χαζεύω για ώρα κορίτσια και αγόρια, ανεξαρτήτου ηλικίας και τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, με ένα μόνο κοινό· την αγάπη τους για την ποίηση. Λέξεις που μπορούν να σε αγγίξουν, να σε λυτρώσουν ακούγοντας κάποιον να τις διαβάζει για εσένα – από μακριά αλλά και τόσο κοντά την ίδια στιγμή.
Να σας συστήσω λοιπόν κι εσάς, την υπέροχη αυτή ομάδα, που μπορεί να ξεκίνησε τη δράση της στο πρώτο lockdown, όμως μέχρι και σήμερα συνεχίζει να δίνει ελπίδα, μικρούς «ελιγμούς ευτυχίας» – όπως λένε και οι ίδιοι, εμπνεόμενοι από το Νίκο Καρούζο – γι’ αυτές τις «(παρ)άδοξες μέρες που διανύουμε».
Είμαστε μια συνεργατική πρωτοβουλία που, με αφορμή τις πρωτόγνωρες συνθήκες περιορισμού που γνωρίσαμε, σκεφτήκαμε ότι εφόσον η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο (Φ. Ντοστογιέφσκι), η ποίηση σίγουρα θα μπορεί να τον ομορφύνει. Κι αυτό αποπειρόμαστε· να τον ομορφύνουμε μέσα από το εκ βαθέων μοίρασμα λέξεων, το γεφύρωμα και τη συναίσθηση που φέρνει η επικοινωνία.
Η ποίηση σίγουρα μπορεί να ομορφύνει τον κόσμο.
Ένας ελάχιστος «ελιγμός ευτυχίας» λοιπόν, για αυτές τις παρ|άδοξες μέρες που διανύουμε. Μέσα από σύντομα videos ξεκινήσαμε να διαβάζουμε ποιήματα που μας συντροφεύουν, να τα μεταδίδουμε απευθείας από το σπίτι μας, και να απαλύνουμε – ίσως – τις αποστάσεις που μας χωρίζουν. Συναντιόμαστε έτσι, μέσα από το σπίτι μας και μέσα από τις λέξεις, εκεί που το βλέμμα συναντά την πόλη – στο μπαλκόνι.
Αν η ποίηση είναι ένα μικρό παιδί που κοιτάζει τον ουρανό, όπως είχε πει κάποια στιγμή ο Σταύρος Σταυρόπουλος, καλέσαμε φίλες και φίλους που αγαπούν την ποίηση να εξασκήσουμε μαζί το παιδικό αυτό βλέμμα στο μπαλκόνι – ή όσο πιο κοντά στον ουρανό μπορούμε.
Αν δεν κάνω λάθος, η δράση «η ποίηση στο μπαλκόνι» ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας την περασμένη Άνοιξη.Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ακριβώς, η «ποίηση στο μπαλκόνι» ξεκίνησε τον περασμένο Απρίλιο κατά τη διάρκεια της πρώτης καντίνας – κι εξαιτίας της πρώτης καραντίνας. Εμείς ξεκινήσαμε με ένα αξίωμα, εν μέσω lockdown. Ότι τα πράγματα είναι αυτά που είναι. Αλλά ότι μπορεί να είναι κι αλλιώς μέσα από την «ποίηση». Μέσα δηλαδή από την έκφραση, τη δημιουργία· και τη μέθεξη. Συνεχίσαμε με μια πεποίθηση. Ότι οι συνθήκες αποκλεισμού – και ίσως μοναξιάς – που έχουν επιφέρει αυτοί οι περιορισμοί, να κυοφορούν ακόμα πιο έντονα, ακόμα πιο ουσιαστικά, την πολλές φορές αποσιωπημένη ανάγκη για επικοινωνία. Για συναισθηματική εγγύτητα, συναίσθηση, και ταύτιση με την αγωνία του Άλλου/της Άλλης. Μιας και τότε ήμασταν όλοι αποκλεισμένοι σπίτι, σκεφτήκαμε να συναντηθούμε επίσης όλοι – συμμετοχικά, ανεξαρτήτως επαγγελματικής ιδιότητας και οντολογικού προσανατολισμού – μέσα από αυτά που αγαπάμε. Έτσι γεννήθηκε η αρχική ιδέα· μάλλον απλά.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στο να ξεκινήσετε μία ομάδα μέσω των social media (Instagram και Facebook) που θα συμμετέχουν άνθρωποι διαφορετικοί με μοναδικό κοινό τους την αγάπη τους για την ποίηση;O περιορισμός του «μένουμε σπίτι» ελευθέρωσε χώρο μέσα μας για να ηχήσουν με περισσότερη διαύγεια εσωτερικές φωνές ευαισθησίας, που συνήθως χάνονταν στη βουή της «κανονικότητας».
Θα μπορούσε επίσης να πει ίσως κανείς ότι υπό το καθεστώς εγκλεισμού βρήκαμε διέξοδο μέσα από τη δυνατότητα μιας ιδιότυπης Arte Povera δράσης, εφικτής μέσω της καθιερωμένης πλέον πραγματικότητας των social media. Όπως η φτωχή τέχνη, η τέχνη των πενιχρών μέσων, διαλέγεται με τον/την θεατή μέσα από σπαράγματα υλικών, εννοιών, λέξεων, αντιστίξεων, καθώς και μέσα από έναν πλουραλισμό που επιτρέπει την αποφυγή του ομοίου, έτσι κι εμείς αναζητήσαμε, μέσα από την αξιοποίηση του άμεσα προσεγγίσιμου και του οικείου που προσφέρουν τα social media, τη δυνατότητα μιας νέας μορφής επικοινωνίας (σε ταπεινό πείσμα των όσων μας στερούσε ο εγκλεισμός) και την αποκατάσταση μιας άμεσης επαφής με τον Άλλον. Μέσα από το ουσιώδες του ποιητικού λόγου, την κοινή αγάπη μας για αυτόν, αλλά και μέσω της μοναδικότητας του διαφορετικού· δηλαδή του ανθρώπινου. Με αυτές τις σκέψεις προέκυψε η αρχή. Από τις ίδιες αρχές προέκυψε και η συνέχεια.
Μετά την λήξη της πρώτης καραντίνας η σελίδα παρέμεινε ενεργή υπηρετώντας τον ρόλο της. Είχατε εξαρχής κατά νου να συνεχίσετε ακόμα κι αν πλέον ο κόσμος δεν έμενε στο σπίτι;
Η αλήθεια είναι ότι, εξαρχής, δεν υπήρχε κάτι συγκεκριμένο κατά νου. Η «ποίηση στο μπαλκόνι» είχε ξεκινήσει λίγο πριν τη λήξη της πρώτης καραντίνας με αφορμή την προληπτική οδηγία «μένουμε σπίτι» και τον προσωρινό περιορισμό που ακολούθησε. Ένας περιορισμός ο οποίος ελευθέρωσε χώρο μέσα μας για να ηχήσουν με περισσότερη διαύγεια εσωτερικές φωνές ευαισθησίας, που συνήθως χάνονταν στη βουή της «κανονικότητας».
Καθώς η κανονικότητα προσπαθούσε να επιστρέψει, και δειλά δειλά, με υπευθυνότητα και σύνεση, να επιστρέψουμε κι εμείς σε αυτήν, αποφασίσαμε να συνεχιστεί η «ποίηση στο μπαλκόνι» σαν εκείνον τον ελάχιστο ελιγμό που αφουγκράζεται τη μικρή φωνή μέσα μας· και βρίσκει, μέσα από ποιήματα που αγαπάμε και μοιραζόμαστε, λέξεις που βοηθούν τη φωνή αυτή να αρθρωθεί.
Η Τέχνη είναι ικανή να λειτουργήσει λυτρωτικά σε καιρούς δυστοπικούς, όπως η περίοδος της πανδημίας, την οποία διανύουμε. Ποια η δική σας άποψη γι΄αυτό;Εμείς επιζητούμε να πλησιάσουμε περισσότερο ο ένας τον άλλον. Ως συνθήκη, μέσω μιας απροσδιόριστης διαδικασίας. Έστω κι αν αυτό σημαίνει ένα ποίημα διαβασμένο στο μπαλκόνι.
Η Τέχνη είναι μια κατηγορία, κι ενίοτε ένας θεσμός· η Δημιουργικότητα μια διαδικασία. Ίσως ακόμα περισσότερο, μια απελευθερωτική συνθήκη. Αισθανόμαστε ότι δίχως αυτή τη συνθήκη δεν μπορεί να ζήσει ανθρώπινα ο άνθρωπος. «Υπάρχει η αυτόφωτη ανάγκη – έξω από αυτήν η τέχνη δεν αξίζει ούτε για δίφραγκο», γράφει ο Αλέξης Μάινας στο «Το ξυράφι του Όκαμ».
Υπάρχουν πάντα αποστάσεις που θα μένει να διανύσουμε. Όπως θα έλεγε ο Heidegger, είμαστε κατ’ ουσίαν «κοσμικοί» (weltlich)· αλληλένδητοι. Εμείς επιζητούμε λοιπόν να πλησιάσουμε περισσότερο ο ένας τον άλλον. Ως συνθήκη, μέσω μιας απροσδιόριστης διαδικασίας. Έστω κι αν αυτό σημαίνει ένα ποίημα διαβασμένο στο μπαλκόνι. Για αυτό και μετά από κάθε ανάγνωση, εν είδει επιλόγου, θα έχετε ίσως προσέξει μια προτροπή – για περισσότερη ποίηση, ας κοιτάξουμε βαθύτερα ο ένας μέσα στον άλλον.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Αγαπάμε το ραδιόφωνο (συγκεκριμένες εκπομπές του). Αγαπάμε το βιβλίο (συγκεκριμένες εκδοχές του). Τα θεωρούμε μέσα θερμά. Και συμφωνούμε με τον McLuhan όταν ισχυριζόταν ότι «θερμό μέσο είναι εκείνο που προεκτείνει μία και μόνη αίσθησή μας με υψηλή ευκρίνεια». Δεν γνωρίζουμε σε τι θερμοκρασίες ευδοκιμεί η Τέχνη. Ούτε υπό ποιες συνθήκες επωάζεται η Δημιουργικότητα. Πιστεύουμε όμως στην εν τω γίγνεσθαι αυθεντικότητα που συντελείται από την πρόσληψη των πραγμάτων. Και στην αυτονομιστική ισχύ που προκύπτει από τη νοηματοδότηση των εμπειριών. Ιδιοκατοικούμε μάλλον λοιπόν σε ενδιάμεσους χώρους, μεταξύ ενοποίησης και απόσχισης.
Περισσότερο θα λέγατε πως λειτουργεί ενοποιητικά ή υπάρχουν φορές που συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο;Ο κόσμος υποδέχτηκε καλοπροαίρετα την «ποίηση στο μπαλκόνι» και, με την τόλμη που αρματωνόμαστε όλοι από την ανάγκη του επι-κοινωνείν, συμμετείχε εξαρχής ενεργά.
Το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στον ήχο και στο νόημα είναι η ποίηση, έλεγε ο Valéry – όπως μας θύμισε πρόσφατα σε μια υπέροχη συνέντευξή του ο Σωτήρης Μανωλόπουλος. Τα social media κάνουν σίγουρα κρότο. Αλλά όχι περισσότερο εκκωφαντικό από το βαθύτερο νόημα. Ή, για να καταφύγουμε και πάλι σε στίχους που αγαπάμε, της Λένας Καλλέργη αυτή τη φορά, «Η τύχη μας, όπως η δική τους, είναι θέμα πορείας».
Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν θετική από την αρχή; Τι σας λένε μέχρι και σήμερα;Ο υποχρεωτικός αποκλεισμός από την «κανονικότητα», ο κατευνασμός του «θορύβου» που η ίδια προκαλούσε και από τον οποίο η ίδια υπέφερε, επέφερε την ανάγκη για μια ανοιχτότητα. Προς τα μέσα καταρχάς. Και στη συνέχεια προς τους άλλους. Αυτό επέτρεψε να αναδυθούν πράγματα μέσα στην ενδόμυχη ηρεμία τους και να αναζητήσουν το χώρο τους· αλλά και το έτερον τους.
Ο κόσμος υποδέχτηκε καλοπροαίρετα την «ποίηση στο μπαλκόνι» και, με την τόλμη που αρματωνόμαστε όλοι από την ανάγκη του επι-κοινωνείν, συμμετείχε εξαρχής ενεργά και ανοιχτόκαρδα. Είτε αναζητώντας ευήκοα ώτα για να απευθυνθεί, είτε αναζητώντας μια φωνή για να του μιλήσει. Σήμερα, σχεδόν ένα χρόνο μετά από την πρώτη ανάγνωση, το κοινό της «ποίησης στο μπαλκόνι» έχει διευρυνθεί, έχει εμπλουτιστεί, και μας δίνει λόγους για να συνεχίσουμε.
Έχετε σκεφτεί να εμπλουτίσετε την «ποίηση στο μπαλκόνι» και με άλλες δράσεις, που θα αφορούν την ποίηση, εκτός από τις αναγνώσεις στα μπαλκόνια;Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η σκέψη είναι πράξη. Κι εμείς σκεφτόμαστε διάφορα.
Θα σας ενδιέφερε να δείτε κι άλλες τέτοιες αντίστοιχες δράσεις να παίρνουν ζωή στο μέλλον;Καταρχάς, και καταρχήν, μας ενδιαφέρει το μέλλον. Κι ό,τι δίνει ζωή σε αυτό. Υ.Γ. Ξέρεις τι φωτίζει τη νύχτα; Η ποίηση. | Ζαν-Λυκ Γκοντάρ | «Αλφαβίλ», 1965 |
Τέσσερις από τους πρώτους φίλους της «ποίησης στο μπαλκόνι» που, στα πρώιμα δειλά βήματα της πρωτοβουλίας, δέχτηκαν να συμμετάσχουν, τόλμησαν να είναι από τους/τις πρώτους/ες που θα μοιραστούν λέξεις που αγαπούν.
