Ελευσίνα: Διεκδικεί και πάλι το στοίχημα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας

Μια «υπέροχη και υπέρογκη» προσπάθεια ώστε το μυθικό και αρχαιολογικό υπόστρωμα της πόλης καθώς και η μεταγενέστερη (τις περισσότερες φορές κακοποιητική) εκβιομηχάνιση της να συγκλίνουν σε ένα νέο πεδίο ανάδειξης της Ελευσίνας, ξεκινάει. Σε αυτήν την προσπάθεια επιδίδονται – επισήμως από σήμερα – δεκάδες φορείς κάτω από το πέπλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ελευσίνας 2023.

Η χρονική μετατόπιση του τίτλου (που προέκυψε και εξαιτίας της συγκυρίας της πανδημίας) έδωσε μια σοβαρή ανάσα προκειμένου να επιτευχθεί τελικά το σπουδαίο έργο ανάθεσης και ανάδειξης μιας άλλης Ελευσίνας. «Τι σημαίνει η Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα; Είναι η ανάδειξη της υλικής και άυλης οικονομίας της πόλης με την βοήθεια του πολιτισμού και της έρευνας» επισήμαινε νωρίτερα ο γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής του θεσμού, Μιχαήλ Μαρμαρινός με την ευκαιρία του σημερινού ανοιχτού καλέσματος σε συμμετοχές.

Από την σημερινή συνέντευξη Τύπου ο γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής Μιχαήλ Μαρμαρινός, η πρόεδρος του ΔΣ της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, Δέσποινα Γερουλάνου, ο δήμαρχος Ελευσίνας Αργύρης Οικονόμου και η διευθύνουσα Σύμβουλος της ΠΠΕ, Μαρία Παναγίδου.

Ένα πολυποίκιλο πλαίσιο ιδεών, θεματικών και αξόνων διαμορφώνει την φυσιογνωμία αυτού του μεγάλου εγχειρήματος που, κατά τον διεθνή σκηνοθέτη, επιχειρεί «να εμφανίσει την εσωτερική δραματουργία της πόλης». Η Ελευσίνα είναι ένας τόπος ακραίων αντιθέσεων. Εκεί σμίγει το βουνό και η θάλασσα, συνυπάρχει ο μύθος και το αρχαιολογικό αποτύπωμα. Πλανάται το πνεύμα του Αισχύλου και η παγανιστική ατμόσφαιρα των ελευσίνιων μυστηρίω. Ιχνηλατείται η μετανάστευση και τα απότοκα της, είναι ορατή η ραγδαία εκβιομηχάνιση που κατέστησε την Ελευσίνα σε κέντρο παραγωγής και εργατικού μόχθου.  Είναι εφιαλτικά τα αποτελέσματα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, μα και της αποβιομηχάνισης ταυτόσημης με υψηλότατα ποσοστά ανεργίας. Αυτός ο τόπος συνιστά για το Μιχαήλ Μαρμαρινό ένα «ωμό μουσείο». Μοιραία σε αυτόν τον τόπο, η  2023Elevsis θέτει ως προτεραιότητες της ταυτότητας της τέσσερις πυλώνες: Τον Πολιτισμό, τον Άνθρωπο, την Πόλη και το Περιβάλλον.

Από εκεί εκπορεύονται και οι θεματικοί άξονες της διοργάνωσης που θα κληθούν να περιγράψουν το πληθωρικό παρελθόν και παρόν της αλλά και το άρρητο μέλλον της: Οι άνθρωποι και η τοπική κοινωνία, η κατακρεουργημένη γη και θάλασσα της Ελευσίνας, η φύση με την οποία η πόλη έχει ανάγκη να επανασυνδεθεί καθώς και το ιστορικό κανάλι του εργατικού κινήματος που φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

Στο απώτατο παρελθόν της στηρίζεται και η ονομαστική ταυτότητα της της Ελευσίνας, 2023Elevsis. Σε αυτήν, το λατινικό U έχει αντικατασταθεί από το αρχαίο λατινικό V, το ανεστραμμένο ελληνικό Λ, βασισμένο σε ένα αρχαίο είδος γραφής. Με τον τρόπο αυτό, όπως εξήγησε ενδελεχώς ο Μιχαήλ Μαρμαρινός,  υπενθυμίζεται η συνύπαρξη του Άνω και του Κάτω κόσμου, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελευσινιακής μυθολογίας.  ‘Οσο για την επιλογή να τεθεί η χρονολογία πριν από την ονομασία, έρχεται να τονίσει την κρισιμότητα του γεγονότος: 2023 ELEVSIS.

Αν η «έλευσις», ο μητρικός όρος της Ελευσίνας, προδίδει την άφιξη ενός αξιοσημείωτου προσώπου ή συμβάντος, αυτή η πόλη που βρίσκεται 21 χιλιόμετρα δυτικά της Αθήνας ανανεώνει το ραντεβού με την ευκαιρία και την ιστορία της. Να αναβαθμίσει τα αρχαιολογικά μνημεία της, να αποκτήσει νέο αρχαιολογικό μουσείο και θέατρο, να προσδώσει νέα (και γιατί όχι πολιτιστική, εκπαιδευτική και επιστημονική) χρήση σε εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κελύφη, να φέρει στο φως το αρχιτεκτονικό της απόθεμα, να γνωρίσει έργα υποδομών στον δημόσιο χώρο, ν’ ανακτήσει το χαμένο παραλιακό μέτωπο της, να αναθεωρήσει τη σχέση με τον εαυτό της. Να αποκαλυφθεί, δηλαδή, «η αθέατη πλευρά της Ελευσίνας σηματοδοτώντας τη μετάβαση της στη νέα εποχή με επίκεντρο την πολιτιστική της δυναμική», σύμφωνα με τον κ. Μαρμαρινό.

Δυστυχώς, η διαχείριση υποδομών εν όψει της πολιτιστικής πρωτεύουσας (που προοριζόταν για το 2021) αποδείχθηκε ότι είχε μείνει πολύ πίσω. Στο χαιρετισμό της, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατήγγειλε την «μηδενική προετοιμασία που είχε γίνει από τον Νοέμβριο του 2016 για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, γεγονός που θα εξέθετε και την πόλη της Ελευσίνας και την Ελλάδα».  Ως αποτέλεσμα αυτού, ο χρόνος να λειτουργεί πιεστικά για τα έργα που πρέπει να δρομολογηθούν και τα παραδοθούν στην επόμενη διετία.

Ο δήμαρχος της πόλης, Αργύρης Οικονόμου τόνισε πως, σε αυτή τη φάση, είναι σε θέση να μιλά για ώριμες μελέτες. Εξέφρασε, βεβαίως, την ελπίδα πως μέχρι το 2023 – και σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία – θα έχουν υλοποιηθεί τα περισσότερα έργα για να υποδεχθούν τις δράσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. «Διαφορετικά, ο θεσμός δεν θα πετύχει. Οι υποδομές θα είναι μια μέγιστη παρακαταθήκη για την Ελευσίνα» είπε χαρακτηριστικά. Σημείωσε δε, πως για την ώρα, έχει προκριθεί η κατασκευή του κτηριακού συγκροτήματος Ίρις, ο διαγωνισμός ανάπλασης της κεντρικής πλατείας και η αξιοποίηση του Ελαιουργείου, χωρίς να δεσμεύεται αν θα προκύψει και θέατρο για την πόλη στο πλαίσιο αυτών των εργασιών.

Ενδεικτικό των οριακών χρονικών συνθηκών στον οποίο τελούνται οι προετοιμασίες είναι πως ο προϋπολογισμός του έργου δεν μπορεί να ανακοινωθεί. Όπως επισήμανε η διευθύνουσα σύμβουλος της Elevsis 2023 Μαρία Παναγίδου, προς το παρόν βρίσκεται σε εξέλιξη η οικονομοτεχνική μελέτη για το έργο.

Σε κρίσιμη φάση βρίσκονται οι μελέτες για τα έργα υποδομών που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επιτυχία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2023 τόνισε ο δήμαρχος της Ελευσίνας, Αργύρης Οικονόμου.

Αν οι διαδικασίες επιταχυνθούν για να μην χαθεί και αυτό το στοίχημα, αν συνταχθεί στην προσπάθεια και το σώμα των κατοίκων ως «κύριο δραματικό προσωπικό» κι αν φυσικά η πανδημία έχει ελεγχθεί, η Ελευσίνα του αστείρευτου μα κρυφού πλούτου θα μπορεί να συνομιλεί με μια σπουδαία παρακαταθήκη.

«Αυτή είναι η λέξη κλειδί για να μπει η πόλη στον ελληνικό πολιτιστικό χάρτη. Η Ελευσίνα είναι από τα γοητευτικότερα θέατρα τοπίου της Αττικής. Διαθέτει σημεία μοναδικά, που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στην Αθήνα. Ικανά να την τοποθετήσουν και στον διεθνή χάρτη» παρατηρούσε νωρίτερα ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεσμού. « Ένας Ευρωπαίος συνομιλητής μας, μου είπε πως ‘αν πετύχει η Ελευσίνα, θα έχει πετύχει και η Ευρώπη – με την έννοια της ανάδειξης ενός νέου μοντέλου λειτουργίας. Μπορεί να ακούγεται οραματικό, αλλά μας χρειάζονται και αυτά».

Η έναρξη υποβολής των προτάσεων από τους ενδιαφερόμενους ξεκινά στις 11 Φεβρουαρίου και ολοκληρώνεται στις 31 Μαρτίου.