Η κατάρα της αγαλμάτινης ομορφιάς του Τάτζιο

«Άγαλμα και καθρέφτης! Τα μάτια του αγκάλιαζαν την ευγενική κορμοστασιά που ορθωνόταν εκεί στην άκρη του γαλάζιου…».

Μαγεμένος από την περιγραφή του Τάτζιο, του 14χρονου ήρωα του Τόμας Μαν, στο βιβλίο «Θάνατος στη Βενετία», ο Λουκίνο Βισκόντι αποφάσισε να το μεταφέρει στον κινηματογράφο. Είχε ήδη κατά νου το ιδανικό της τέλειας ομορφιάς, τον έφηβο τότε Μιγκέλ Μποσέ, τον οποίο ο Ιταλός σκηνοθέτης είχε βαφτίσει, μα οι γονείς του απαγόρεψαν στον γιό τους να ερμηνεύσει τον ρόλο(!).

Στα γυρίσματα της ταινίας, «Θάνατος στη Βενετία» με τον Λουκίνο Βισκόντι

Και έτσι ο Βισκόντι διέτρεξε έκτοτε τη μισή Ευρώπη αναζητώντας τον Τάτζιο. Ουγγαρία, Πολωνία, Φιλανδία, Σουηδία… Και τον βρήκε επιτέλους στη Στοκχόλμη, το 1970. Το αγόρι που θα συμβόλιζε την αιώνια ομορφιά ήταν λίγο μεγαλύτερο από ότι στις σελίδες του βιβλίου, 15 ετών και αρκετά ψηλότερο. Αλλά ήταν τέλειο. «Μόλις τον είδα κατάλαβα ότι ήταν αυτός!» ομολογούσε έναν χρόνο αργότερα ο Βισκόντι στην πρεμιέρα του Φεστιβάλ Καννών. Τόσο τέλειο που δεν δίστασε ούτε λεπτό να του ζητήσει να ξεγυμνωθεί μπροστά στην κάμερα.

Με αυτά τα πλάνα, παρμένα από υλικό του ίδιου του Βισκόντι (Alla ricerza di Tadzio, 1970), ξεκινάει το ντοκιμαντέρ τoυ Sundance Film Festival που προβάλλεται online ως τις 3 Φεβρουαρίου. The Most Beautiful Boy, ο τίτλος του. Και θέμα του, εκείνο το αγόρι, ο Μπιόρν Άντρεσεν, ο οποίος πενήντα χρόνια μετά από την ταινία «Θάνατος στη Βενετία», έχει μεταμορφωθεί σ’ ένα καταθλιπτικό άτομο με μακριά αλογοουρά και λευκή γενειάδα, που ακόμη και ως σήμερα δεν είναι ικανό να κοιτάξει κατευθείαν τον φακό.

Πέντε χρόνια χρειάστηκαν οι σκηνοθέτες Kristina Lindström και Kristian Petri για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του Μπιόρν Άντρεσεν, πέντε χρόνια που έχοντας μαζί την κάμερά τους, κουβέντιαζαν μαζί του. «Ένα απίστευτο ταξίδι όπου ο Μπιορν μας άνοιγε κάθε φορά και μια χαραμάδα στη ζωή του, επιτρέποντάς μας να μάθουμε κι άλλα πράγματα γι’αυτόν», εξηγεί ο Πέτρι.

Μπιορν Άντρεσεν, στην ταινία «Μεσοκαλόκαιρο» (2019), και «Θάνατος στη Βενετία» (1971)

Από τα πλάνα του κάστινγκ, του νεαρού τότε Μπιορν, το ντοκιμαντέρ μας προσγειώνει ξαφνικά στο τωρινό του, παλιό, ρυπαρό και στενάχωρο διαμέρισμα στη Στοκχόλμη. Με το σύνδρομο του Διογένη να τον κατατρέχει, ο Άντρεσεν έχει σχεδόν απογυμνώσει το σπίτι του από κάθε τι υλικό. Μόνη ζωντανή παρουσία στο δράμα η σύντροφός του.

Αλλά ας αρχίζουμε αντίστροφα, από τον συγγραφέα. Ο Τόμας Μαν είναι 36 ετών όταν πεθαίνει ο Μάλερ τον Μάιο του 1911. Το γεγονός αυτό τον ωθεί να γράψει τη νουβέλα «Θάνατος στη Βενετία». Και όπως γράφει ο ίδιος σε επιστολή του το 1915, «Στην αρχή, ήθελα να διηγηθώ τον τελευταίο έρωτα του Γκαίτε. Τον έρωτα του 72χρονου για ένα κοριτσόπουλο που ήθελε με κάθε τρόπο να το παντρευτεί, πράγμα που δεν ήθελαν ούτε εκείνη, η 17χρονη Ούλρικε φον Λέβετσοφ ούτε οι γονείς της. Από αυτήν την άθλια, όμορφη, γκροτέσκα ιστορία, που θα διηγηθώ ίσως κάποτε, προκέκυψε ο Θάνατος στη Βενετία».

ο Γουσταύος Άσενμπαχ, ένας μεσήλικας Γερμανός, καταξιωμένος λογοτέχνης φτάνει στη Βενετία για διακοπές. Καταλύει σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, στο οποίο διαμένει επίσης μια Πολωνέζα κυρία με τα παιδιά της, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο μποτιτσελικής ομορφιάς δεκατετράχρονος έφηβος Τάτζιο. Ο Άσενμπαχ βιώνει ένα διαβρωτικό συναίσθημα που τον συγκλονίζει και τον απορροφά τόσο που εν μέσω επιδημίας χολέρας στην πόλη, τρώει ένα μπολ μολυσμένες φράουλες και πεθαίνει… Το 2001, ο Σκωτσέζος δημοσιογράφος Gilbert Adair στο βιβλίο του «Ο αληθινός Τάτζιο» ταυτοποιούσε το αντικείμενο του πλατωνικού πόθου του Άσενμπαχ με τον Βλάντισλαβ Μόες, γόνο Πολωνών αριστοκρατών, που πράγματι είχε πάει διακοπές με την οικογένειά του στη Βενετία το 1911 και ήταν τότε 10 ετών.

ο Άσεμπαχ από συγγραφέα μεταμορφώνεται σε συνθέτη, προσθέτοντας έτσι τη μεγαλειώδη μουσική του Γκούσταβ Μάλερ στην άγρια και στείρα οδύνη μιας ζωής κατεστραμμένης, εκμηδενισμένης.

O Μπιόρν Άντρεσεν στην ταινία “Θάνατος στη Βενετία”

Οι δυο σκηνοθέτες πλησίασαν τον Άντρεσεν εξαιτίας της ταινίας «Θάνατος στη Βενετία» για να διαπιστώσουν πώς τα περίφημα γυρίσματα και η μετέπειτα διαφήμιση της ταινίας κατέστρεψαν τη ζωή του. Τα υποτίθεται κολακευτικά σχόλια του Βισκόντι, ο οποίος τον αποκαλούσε στις Κάννες «το ωραιότερο αγόρι του κόσμου» τον κατεδίωκαν τις επόμενες δεκαετίες, κλέβοντάς του την ευτυχία.

Ο Πέτρι βρήκε υλικό από τη συνέντευξη τύπου του Φεστιβάλ των Καννών, όπου ο Βισκόντι αναφέρεται στον Μπιόρν Άντρεσεν αγνοώντας τον, παρότι ο μικρός τότε δεν ήξερε γαλλικά οπότε δεν καταλάβαινε τι ακριβώς έλεγε ο σκηνοθέτης στους δημοσιογράφους. «Το τσίρκο ξεκινάει ακριβώς εκεί», θυμάται ο Άντρεσεν. «Φοβόμουν, όλοι γύρω μου έμοιαζαν με νυχτερίδες. Μετά την πρεμιέρα πήγαμε σ’ένα gay μπαρ να γιορτάσουμε. Θυμάμαι μόνο τους τείχους από πράσινο βελούδο, τις μαύρες απαστράπτουσες ζωγραφιές, τις αδηφάγες γλώσσες…»

Εκείνο το βράδυ ήπιε τόσο πολύ για να ξεχάσει πως ήταν ένα κομμάτι κρέας που δεν θυμάται πώς γύρισε στο ξενοδοχείο. Μετά από την αισχρή συνέντευξη τύπου ακολούθησε η περιοδεία στην Ιαπωνία –όπου τον εκμεταλλεύονταν επί βδομάδες δίνοντάς του ναρκωτικά για να ανταπεξέλθει στην ηχογράφηση ενός δίσκου, τις φωτογραφήσεις, τις τηλεοπτικές εκπομπές, ώσπου κατάληξε να γίνει φιγούρα μάνγκα…

Όσο προχωράει το ντοκιμαντέρ εξελίσσεται σε θρίλερ, γιατί δεν πρόκειται πλέον για την απανθρωποποίηση ενός εφήβου ή τις σκοτεινές συνέπειες της αναπάντεχης φήμης, αλλά για την αναζήτηση της αλήθειας και της ταυτότητας αυτού του κλεισμένου επί πολλά χρόνια στον εαυτό του άνδρα. Το εύθραυστο βλέμμα που αιχμαλώτισε τον Βισκόντι ήταν ενός τραυματισμένου παιδιού από τον θάνατο της μητέρας του και μιας γιαγιάς που είχε την εμμονή να βλέπει στο πρόσωπό του έναν διάσημο ηθοποιό και όχι το πραγματικό του ταλέντο: τη μουσική.

Στη διάρκεια της ταινίας, ο Άντρεσεν διατρέχει όλα τα μέρη από όπου διατηρεί μια άσχημη ανάμνηση: την Ιαπωνία, το Παρίσι (όπου του φέρθηκαν ως σεξουαλικό αντικείµενο επί ένα χρόνο), τη Βενετία όπου ξαναβρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με τον Τάτζιο, στην παραλία του Λίντο, για να τον αποχαιρετήσει οριστικά.

Σήμερα, ο Μπιόρν Άντρεσεν, στα 66 του χρόνια, τα έχει βρει με τον εαυτό του και εργάζεται στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Μάλιστα, με την ταινία «Μεσοκαλόκαιρο» του Άρι Άτσερ (2019), τράβηξε πάλι πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας χωρίς καν να το επιδιώξει.

Πηγή: Sundance Institute