Μία νέα έκθεση, με τίτλο “Δουλεία” (“Slavery”), πρόκειται να ανοίξει την άνοιξη στο Rijksmuseum στο Άμστερνταμ, με στόχο να επιδείξει τον ρόλο που έπαιξε το αποτρόπαιο δουλεμπόριο στην άνοδο και τον πλούτο της Ολλανδίας, αντιπαραβάλλοντας δεσμά και καταλόγους δούλων με έργα τέχνης. Εντύπωση, λοιπόν, προκάλεσε το γεγονός ότι μια τέτοια έκθεση περιλαμβάνει έργα του Ρεμπράντ, αφού ο σπουδαίος ζωγράφος είναι γνωστός για την συμπόνια και την ενσυναίσθηση που έτρεφε για τους περιθωριοποιημένους ανθρώπους της εποχής, από τους δούλους μέχρι και τους Εβραίους -κάτι που εκφραζόταν και στην τέχνη του.
Ένα πορτρέτο, όμως, φαίνεται να μην είναι τόσο “αθώο” όσο τα υπόλοιπα έργα του ζωγράφου. Το 1634, ο 28χρονος Ρεμπράντ ζωγράφισε ένα νεαρό ζευγάρι τον Marten Soolmans και την Oopjen Coppit. Πρόκειται για δύο πίνακες, πολύ διαφορετικούς από τα συνηθισμένα έργα του ζωγράφου. Αντί για ευαισθησία και οικειότητα, ο Ρεμπράντ αποθανάτισε μόνο τα άφθονα πλούτη τους μέσα από τα κοσμήματα και τα πλουσιοπάροχα ενδύματά τους.
Ρεμπράντ, Marten Soolmans και Oopjen Coppit, φωτογραφία Rijksmuseum
Αυτό είναι και το έργο που περιλαμβάνεται στην σοκαριστική έκθεση, καθώς στο ζευγάρι αυτό ανήκε ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια επεξεργασίας ζάχαρης στην Ολλανδία, το οποίο τότε βασιζόταν σε σκλάβους. Από τον 15ο αιώνα μέχρι και την δεκαετία του 1800, η επιθυμία της Ευρώπης για ζάχαρη βασιζόταν στην αιχμαλωσία, την μεταφορά και την βίαιη εκμετάλλευση Αφρικανών στις φυτείες.
Πολλοί αναρωτιούνται, λοιπόν, αν είναι “δίκαιο” ο Ρεμπράντ να συγκαταλέγεται σε μία έκθεση που αφορά τη δουλεία. Κάποιοι τονίζουν ότι εκείνη την εποχή τα πορτρέτα αποτελούσαν κύρια πηγή εισοδήματος για πολλούς ζωγράφους και ο Ρεμπράντ χρειαζόταν τα χρήματα.
Άλλοι θεωρούν ότι θα ήταν πιο σωστό να συμπεριληφθεί άλλο ένα πορτρέτο του Ρεμπράντ, που αντιπροσωπεύει περισσότερο τον καλλιτέχνη. Πρόκειται για το έργο “Πορτρέτο δύο Αφρικανών Ανδρών”, το οποίο ζωγράφισε το 1661, και μάλλον απεικονίζει δύο άντρες που ελευθερώθηκαν από τη δουλεία.
Ρεμπράντ, Portrait of Two African Men, φωτογραφία: Heritage Image Partnership Ltd
Τότε ο Ρεμπράντ ζούσε μία πολύ πιο διαφορετική και περιθωριοποιημένη ζωή. Συνέχιζε να ζωγραφίζει πορτρέτα, αλλά σπάνια δεχόταν προμήθειες, αφού προτιμούσε να δημιουργεί με βάση την έμπνευσή του.
Σε αντίθεση με το πλούσιο ζευγάρι, το οποίο μάλιστα επέλεξε να ζωγραφίσει ξεχωριστά, οι δύο Αφρικανοί άνδρες βρίσκονται κοντά σε μία εικόνα φιλίας και υποστήριξης. Ο ένας ξεκουράζει το σαγόνι του στον ώμο του άλλου. Ο Ρεμπράντ αποτυπώνει από τη μία την στήριξη που βρήκαν ο ένας στον άλλον, αλλά και το άγχος και τη μοναχικότητα που βιώνουν σε έναν εχθρικό κόσμο.
Είναι ένας πίνακας που δείχνει τον βαθύ ανθρωπισμό του, την απομάκρυνση του από την ελίτ της εποχής και την συμπόνια του για τους πιο άτυχους. Πράγματι, ίσως να ταίριαζε δίπλα στο πορτρέτο των δουλοκτητών.
Πηγή: The Guardian
