Made You Look: Το συναρπαστικό ντοκιμαντέρ που εξερευνά το μεγαλύτερο σκάνδαλο με πλαστά έργα τέχνης

Το Netflix πρόσθεσε στην πλατφόρμα του ένα συναρπαστικό ντοκιμαντέρ του Barry Avrich που εξερευνά ίσως την μεγαλύτερη απάτη στην ιστορία της τέχνης. Το “Made You Look: Μία αληθινή ιστορία για πλαστά έργα τέχνης” αφηγείται το σκάνδαλο, που έφερε μία από τις πιο αξιοσέβαστες γκαλερί της Νέας Υόρκης στο επίκεντρο της μεγαλύτερης απάτης που έχει γνωρίσει η Αμερική τα τελευταία χρόνια.

Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε στο φεστιβάλ Hot Docs, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χάμπτονς, αλλά και στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Νέας Υόρκης (DOC NYC). Από την Τρίτη 23 Φεβρουαρίου είναι διαθέσιμο και στο Netflix.

Όλα ξεκίνησαν το 2009, όταν μετά από χρόνια η Ann Freedman, πρόεδρος της γκαλερί Knoedler αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από φήμες ότι πουλούσε πλαστά έργα τέχνης αξίας εκατομμυρίων δολαρίων. Η Knoedel τότε αποτελούσε μία από τις πιο διάσημες και παλιές γκαλερί τέχνης της Νέας Υόρκης, έχοντας ιδρυθεί το 1846 και αυτό ήταν το μεγαλύτερο σκάνδαλο, στο οποίο είχε ποτέ εμπλακεί.

Αποκαλύφθηκε, λοιπόν, ότι από το 1994 μέχρι και το 2009, υπό την διεύθυνση της Ann Freedman, η γκαλερί είχε πουλήσει πλαστούς πίνακες ζωγραφικής, που υποτίθεται ότι ήταν “άγνωστα” αλλά αυθεντικά έργα των Τζάκσον Πόλοκ, Ρόμπερτ Μόδεργουελ, Μαρκ Ρόθκο και άλλων. Τα έργα είχαν αγοραστεί από μία προηγουμένως άγνωστη έμπορο τέχνης, ονόματι Glafira Rosales, η οποία ισχυριζόταν ότι αποτελούσαν μέρος μίας κρυφής συλλογής ενός συλλέκτη που ήθελε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Τελικά οι πίνακες ήταν πλαστοί και έργα του πλαστογράφου Pei-Shen Qian, ο οποίος δημιουργούσε αυτά τα έργα στο… γκαράζ του στο Queens, στην Νέα Υόρκη. Τα έργα που πουλούσε για μερικές χιλιάδες δολάρια στην Rosales πουλήθηκαν για πολλά εκατομμύρια από την γκαλερί Knoedel. Συγκεκριμένα η Freedman και ο ιδιοκτήτης της γκαλερί Μάικλ Χάμερ (πατέρας του ηθοποιού Άρμι Χάμερ που πολύ πρόσφατα ενεπλάκη επίσης σε ένα σκάνδαλο) έβγαλαν συνολικά 80 εκατομμύρια δολάρια.

Έτσι, όταν αποκαλύφθηκε ότι τα έργα αυτά δεν ήταν η σπουδαία ανακάλυψη που ήλπιζε η Freedman, η γκαλερί δέχτηκε τέτοιο πλήγμα που αναγκάστηκε να κλείσει οριστικά μετά από 165 χρόνια λειτουργίας.

Η Ann Freedman μιλά στην κάμερα του ντοκιμαντέρ, φωτογραφία: Made You Look, Netflix

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Barry Avrich σε αυτό το ντοκιμαντέρ είναι το γεγονός ότι κατάφερε να μιλήσει με τα “πρόσωπα-κλειδιά” του σκανδάλου και συγκεκριμένα με την ίδια την Freedman και τους πελάτες της, αλλά και με πρόσωπα με πιο δευτερεύοντες ρόλους, όπως είναι  ο José Carlos Bergantiños Diaz, έμπορος τέχνης και πρώην σύντροφος ενός εκ των εμπλεκόμενων -ο οποίος μάλιστα προσπάθησε να πουλήσει στον Avrich μία… αυθεντική φυσαρμόνικα του Μπομπ Ντύλαν.

Ακούμε, λοιπόν, και τις δύο πλευρές που απαντούν το μεγάλο ερώτημα: “Ήταν συνένοχος ή αθώα η Freedman;”. Η ίδια η Freedman δεν εμφανίστηκε ποτέ στο δικαστήριο. Έτσι, αυτή είναι η πρώτη φορά που διηγείται η ίδια την ιστορία της μπροστά σε μία κάμερα.

Φυσικά, η Freedman επέμεινε στην αθωότητα της, ισχυριζόμενη ότι πραγματικά πίστευε πως έκανε μία σπουδαία ανακάλυψη. “Κανείς δεν θέλει να ξεγελαστεί. Είναι ντροπιαστικό, Και το χειρότερο από αυτό είναι ότι κανείς άλλος δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι ξεγελάστηκε”, ανέφερε μιλώντας για τους πελάτες της. Ουσιαστικά, “αναρωτιέται” πώς κανείς άλλος δεν το κατάλαβε, εφόσον ήταν τόσο ξεκάθαρο ότι τα έργα ήταν πλαστά.

Όσο και να επιμένει στην ιστορία της η Freedman, όμως, οι υπόλοιποι μάρτυρες του ντοκιμαντέρ φαίνονται σίγουροι για την ενοχή της Freedman. Σύμφωνα με μία μαρτυρία, η ιστορία ήταν περίεργη από την αρχή. Η Rosales είχε αλλάξει δύο φορές την ιστορία της για την καταγωγή του “ανώνυμου συλλέκτη”, ονόματι “Mr. X”. Ενώ αρχικά είχε δηλώσει ότι ήταν από τις Φιλιππίνες, μετά μάλλον… άλλαξε γνώμη και δήλωσε ότι ήταν Ελβετός.

Η Glasira Rosales, η έμπορος τέχνης που φέρεται να εξαπάτησε την Freedman, φωτογραφία από το ντοκιμαντέρ, credits: Made You Look, Netflix

Ένας άλλος έμπορος τέχνης αναρωτιέται πώς γίνεται η γκαλερί να μην γνώριζε ότι η κίτρινη απόχρωση σε έναν από τους πίνακες που πουλήθηκε ως αυθεντικός Πόλοκ, δεν είχε καν ανακαλυφθεί όσο ο διάσημος ζωγράφος ήταν ζωντανός.

Μάλιστα, ο δημοσιογράφος M. H. Miller, που είχε ερευνήσει σε βάθος το σκάνδαλο μόλις είχε ξεσπάσει, δήλωσε στην κάμερα του Avrich: “Είτε [η Freedman] ήταν συνεργός τους, είτε είναι μία από τους πιο ανόητους ανθρώπους που έχουν δουλέψει ποτέ σε γκαλερί τέχνης”.

Το ντοκιμαντέρ του Avrich πάντως δεν δίνει απαντήσεις για το ποιος είναι ο πραγματικός ένοχος -δεν είναι αυτός ο στόχος του ντοκιμαντέρ εξάλλου. Αυτό που θέλει να δείξει είναι ότι ο κόσμος της τέχνης είναι πλέον τόσο “σούπερ γρήγορος, σούπερ εμμονικός και σούπερ πλούσιος”, που κανένας από τους εμπλεκόμενους δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι “πιάστηκε κορόιδο”. Παρ’ όλα αυτά, το ντοκιμαντέρ αυτό παραμένει αποκαλυπτικό, ενώ είναι σίγουρα ενδιαφέρον για όσους θέλουν να μάθουν πώς στήθηκε μία από τις μεγαλύτερες απάτες στην ιστορία της τέχνης.

Με πληροφορίες από ArtNews, Variety και Deadline