Top Docs: Tα καλύτερα ντοκιμαντέρ στο 23ο ΦΝΘ

To Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης επιστρέφει online και παρουσιάζει τα καλύτερα ντοκιμαντέρ πρόσφατης παραγωγής από ολόκληρο τον κόσμο.

Στο τμήμα Top Docs συμμετέχουν 18 ταινίες που ταξίδεψαν και συνεχίζουν να ταξιδεύουν σε διεθνή Φεστιβάλ, αποσπώντας βραβεία και διακρίσεις. Οι ταινίες του τμήματος Top Docs είναι υποψήφιες για βραβείο κοινού Fischer.

Τα ντοκιμαντέρ θα προβληθούν από την Πέμπτη 4 έως την Κυριακή 14 Μαρτίου 2021 μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr.

Στην πιο πρόσφατη ταινία του, ο Αμερικανός πρωτοπόρος του ντοκιμαντέρ παρατήρησης μας μεταφέρει στην καρδιά ενός σημαντικού κέντρου αποφάσεων. Το δημαρχείο της Βοστώνης είναι ένας ζωντανός οργανισμός, όπου τα μέσα και τα έξω της Δημόσιας Διοίκησης συναντούν τις καθημερινές ανάγκες ενός ετερόκλητου σμήνους πολιτών. Ακολουθώντας τη χαρακτηριστική του μέθοδο, ο σκηνοθέτης προσεγγίζει με λεπτότητα αυτό το σύγχρονο μνημείο διακυβέρνησης, θίγοντας παράλληλα τα φλέγοντα ζητήματα μιας ολοένα πιο περίπλοκης κοινωνικής πραγματικότητας: τη φυλετική δικαιοσύνη, το κόστος στέγασης, την περιβαλλοντική δράση, τους αστέγους.

Περισσότερα από πενήντα χρόνια μετά τη σύλληψή του, το 1968, από το στρατιωτικό καθεστώς στη Βραζιλία, ο Καετάνο Βελόζο, ο θρύλος του μουσικού ρεύματος της τροπικάλια ανατρέχει σε ένα τραύμα που παραμένει ανεπούλωτο μέχρι και σήμερα. Αυτή η συγκινητική αναδρομή που αναπλάθει την εμπειρία της φυλάκισης μέσα από επώδυνες μνήμες και τραγούδια που ερμηνεύει ο καλλιτέχνης λειτουργεί παράλληλα ως μια ευαίσθητη, αλλά συνάμα δωρική σπουδή στη δύναμη που κρύβει μέσα της η έννοια της αφήγησης. Ένα λιτό σκηνικό –μονάχα ένας άνδρας που κάθεται σταυροπόδι σε μια καρέκλα, μπροστά σε έναν τοίχο– που μας ωθεί να αποβάλουμε καθετί περιττό, ώστε να επικεντρωθούμε στην ουσία. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ένας από τους παραγωγούς της ταινίας, ο σκηνοθέτης Ζοάου Μορέιρα Σάλες: «Πρέπει να απέχουμε από την παραμικρή κίνηση. Πρέπει να μείνουμε σιωπηλοί και να ακούσουμε. Η μαρτυρία είναι όλη η ουσία».

Μια ανατριχιαστική διείσδυση στα σκοτεινά άδυτα της alt-right ιδεολογίας, που ρίχνει φως τόσο στους μηχανισμούς που της επέτρεψαν να αποκτήσει πρόσβαση στον δημόσιο διάλογο όσο και στις εσωτερικές έριδες για την κατανομή ισχύος. Παρουσιάζοντας τρεις από τις πιο εμβληματικές φιγούρες της alt-right εμπροσθοφυλακής στις ΗΠΑ –έναν συνωμοσιολόγο επιχειρηματία των μίντια, μια σταρ του YouTube με αντιφεμινιστικό και ρατσιστικό λόγο κι έναν δημαγωγό της «λευκής υπεροχής»– αυτό το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια μάστιγα που απειλεί να μολύνει κάθε υγιές κύτταρο της κοινωνίας.

Η τραγική ιστορία πίσω από το λαμπερό αστέρι των αξεπέραστων Blues Brothers, έναν από τους πιο χαρισματικούς περφόρμερ της σύγχρονης ιστορίας, όπως αυτή ξεδιπλώνεται μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό. Αδημοσίευτες φωτογραφίες, κασέτες που ηχογραφήθηκαν λίγο πριν από τον θάνατό του και έρχονται για πρώτη φορά στο προσκήνιο, επιστολές και οικιακές ταινίες φωτίζουν τη συναρπαστική προσωπικότητα του Τζον Μπελούσι, ο οποίος πρόλαβε να γίνει μια από τις πιο αναγνωρίσιμες περσόνες της Αμερικής προτού καν τριανταρίσει. Ένα ντοκιμαντέρ που εξερευνά τη ζωή ενός υπέρλαμπρου σταρ, ο οποίος έκλεψε την καρδιά του αμερικάνικου κοινού, την ίδια στιγμή που το σκοτάδι του εθισμού καραδοκούσε στα παρασκήνια.

Μια γυναίκα ανησυχεί για τις συνθήκες που επικρατούν στο γηροκομείο όπου διαμένει η μητέρα της και ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Ρομούλο, που έχει αναλάβει την υπόθεση, προσλαμβάνει τον ογδοντατριάχρονο Σέρχιο, αναθέτοντάς του να διεισδύσει στο γηροκομείο ως τρόφιμος και να συλλέξει πληροφορίες. Ο Σέρχιο θα βρεθεί σύντομα διχασμένος ανάμεσα στην αποστολή του και στην ολοένα πιο έντονη συναισθηματική εμπλοκή του με τους υπόλοιπους τρόφιμους. Ένας στιλάτος συνδυασμός ντοκιμαντέρ παρατήρησης και κατασκοπικής ταινίας, με υποδειγματική κινηματογράφηση και απολαυστικούς χαρακτήρες. Ένας ευρηματικός στοχασμός για τη συμπόνια και τη μοναξιά, ο οποίος τρυπώνει στη καρδιά σου και δεν λέει να φύγει.

Μακριά από τα αστραφτερά φώτα του Λας Βέγκας, ένα παραδοσιακό μπαρ –ένας θύλακας πραγματικότητας σε μια πόλη τεχνητής ευτυχίας– ρίχνει αυλαία. Τέλος εποχής για έναν τόπο εθελούσιας εξορίας, που καλωσόριζε όσους ήθελαν να κρυφτούν από τα φώτα της ράμπας. Ένα ετερόκλητο μωσαϊκό από μοναχικές υπάρξεις, σε αυτόν τον ναό της παρηγοριάς και της διαφυγής, που τρεκλίζουν ανάμεσα στην αξιοπρέπεια και την ασωτία, καθώς αναπολούν το παρελθόν και γυρίζουν την πλάτη στο μέλλον – οι θαμώνες πενθούν, ψελλίζοντας το κύκνειο άσμα για το χαμένο τους καταφύγιο. Το ελεγειακό πορτρέτο ενός κόσμου που σβήνει και χάνεται∙ ενός κόσμου από αναμνήσεις και ιστορίες που γεννιούνται και πεθαίνουν σε άδεια ποτήρια και τολύπες καπνού.

Η νέα ταινία μιας από τις πιο ξεχωριστές φωνές του σύγχρονου ντοκιμαντέρ διεισδύει στα άδυτα ενός τόπου όπου η τυραννία, οι εισβολές και η τρομοκρατία θρέφουν η μία την άλλη, σ’ έναν φαύλο κύκλο βίας και καταστροφής. Γυρισμένη την τελευταία τριετία στα σύνορα Ιράκ, Κουρδιστάν, Συρίας και Λιβάνου, η ταινία ανακαλύπτει με συνταρακτικό τρόπο την καθηλωτική ομορφιά της ανθρωπότητας που ξυπνά κάθε μέρα σε μια ατελείωτη νύχτα.

Στο Λουσάς, στη Νότια Γαλλία, μια μικρή ομάδα ανθρώπων έχει μαζευτεί εκεί όπου κάποτε βρισκόταν το παντοπωλείο του χωριού. Ανάμεσα σε αμπελώνες και ανθισμένες κερασιές, καταστρώνεται ένα επιχειρηματικό πλάνο που δεν έχει προηγούμενο στον αγροτικό κλάδο: το στήσιμο μιας υπερσύγχρονης πλατφόρμας για την προβολή ντοκιμαντέρ στο ίντερνετ. Η Κλερ Σιμόν συμπληρώνει μ’ ένα ντοκιμαντέρ-παρακλάδι το επικών διαστάσεων, εννιάωρο έργο της Το χωριό –έναν συναρπαστικό φόρο τιμής στo ίδιo ουτοπικό περιβάλλον– διατυπώνοντας ένα διακριτικό και διαυγές σχόλιο για την ομορφιά του να οραματίζεσαι έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής.

Στην πολιτεία του Κεντάκι λέγεται συχνά ότι οι κάτοικοι νιώθουν πιο κοντά στα Απαλάχια Όρη παρά στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Όσοι έχουν απομείνει στην περιοχή αποκαλούνται μειωτικά «χιλμπίληδες». Ο Μπράιαν Ρίτσι, ένας καλοσυνάτος ντόπιος εργάτης και στοργικός πατέρας, αντιμετωπίζει τον χαρακτηρισμό αυτόν με περηφάνια: τον χρησιμοποιεί τακτικά στα λεπταίσθητα ποιήματα που γράφει, για να ορίσει την ταυτότητά του και να γκρεμίσει τα στερεότυπα. Μακριά από τα παραδοσιακά αφηγήματα για την άγρια φύση της χώρας, η ταινία καταθέτει μια ύστατη κινηματογραφική μαρτυρία, αλλά και μια μαγευτική ελεγεία, για έναν κόσμο που εξαφανίζεται – περιμένοντας να επινοηθεί από την αρχή.

Σε αυτή την τρυφερή ιστορία αγάπης και ελευθερίας, ένα ζευγάρι λεσβιών έρχεται αντιμέτωπο με την ομοφοβία τής ολοένα και πιο συντηρητικής ουγγρικής κοινωνίας, καθώς οι δυο γυναίκες παλεύουν να αποκτήσουν οικογένεια μέσω υιοθεσίας και να προσδιορίσουν η καθεμία τον ρόλο της στο παιχνίδι της μητρότητας. Το γυναικείο σκηνοθετικό δίδυμο ακολουθεί από απόσταση αναπνοής τις δύο πρωταγωνίστριες στην επίπονη προσπάθειά τους να αποκτήσουν μια νεαρή κόρη Ρομά καταγωγής. Μια ξεχωριστή μαρτυρία για τη μητρότητα ως καθημερινή και υπαρξιακή συνθήκη.

Παρακολουθούμε από απόσταση αναπνοής την ιστορία ενός ζευγαριού ομοφυλόφιλων Ισραηλινών, οι οποίοι ετοιμάζονται να αποκτήσουν δίδυμα μέσω μιας παρένθετης μητέρας από τις ΗΠΑ. Για έναν χρόνο γινόμαστε μάρτυρες της καθημερινότητας του ζευγαριού στο Ισραήλ και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν τα οικονομικά, ιατρικά, κοινωνικά και θρησκευτικά εμπόδια που ορθώνει η ισραηλινή κοινωνία στην προσπάθειά τους να βιώσουν το συναίσθημα της πατρότητας. Γεμάτη οικειότητα και αναζωογονητική ειλικρίνεια, η ταινία εγείρει μια σειρά από ερωτήματα για τις κοινωνικές νόρμες και το πνεύμα της εποχής μας, αφήνοντας παράλληλα μια αισιόδοξη νότα: η έννοια της οικογένειας ξεφεύγει σταδιακά από τους μονοδιάστατους ορισμούς, η αντίσταση απέναντι στο «βιολογικό πεπρωμένο» είναι ολοένα πιο ορατή.

Μια εκθαμβωτική περιήγηση στη διαχρονική επαφή ανάμεσα στον κινηματογράφο και στον πόλεμο, με αφετηρία την πρώτη τους «συνάντηση», την ιταλική εισβολή του 1911 στη Λιβύη, και τερματικό σταθμό το σήμερα. Χωρισμένο σε τέσσερα κεφάλαια, αυτό το διορατικό ντοκιμαντέρ διατρέχει τα μονοπάτια της οπτικής μνήμης του ανθρώπινου γένους, χτίζοντας έναν άξονα όπου η ειρήνη και ο πόλεμος μοιάζουν να συνυπάρχουν, κρατώντας μια μικρή απόσταση ασφαλείας μεταξύ τους. Ένας αντισυμβατικός στοχασμός στις ατέρμονες συνέπειες του πολέμου, στα αληθινά μαθήματα της ιστορίας και στην αναγκαιότητα διαφύλαξης της μνήμης ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

«Η μητέρα παντρεύτηκε μια φωτογραφία του πατέρα», αναφέρει η σκηνοθέτις στην πρώτη σκηνή αυτού του ευρηματικά δομημένου και βαθιά προσωπικού ντοκιμαντέρ. Μάλιστα, μιλάει εντελώς κυριολεκτικά. Η μητέρα της, η Ταγί, όντως παντρεύτηκε μ’ ένα πορτρέτο του Χοσεΐν στην Τεχεράνη, απουσία του ίδιου του Χοσεΐν, ο οποίος σπούδαζε Ακτινολογία στην Ελβετία και αδυνατούσε να επιστρέψει στην πατρίδα του για τον γάμο. Αυτός είναι λοιπόν ο μεταφορικός και αφηγηματικός άξονας στον οποίο ξεδιπλώνεται η ιστορία ζωής μιας ιρανικής οικογένειας, όπως αποτυπώνεται στα φωτογραφικά της άλμπουμ. Στην πορεία, αποκωδικοποιείται και ανασυστήνεται ο αντίκτυπος της Ισλαμικής Επανάστασης, απεικονίζοντας τις ανεξερεύνητες και συναρπαστικές πτυχές που κρύβει μέσα του το σαγηνευτικό μωσαϊκό της σύγχρονης ιρανικής ταυτότητας.

Σφάλμα στο Matrix – Ρόντνεϊ Άσερ

Με όχημα μια περιβόητη ομιλία του διάσημου συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Φίλιπ Κ. Ντικ, αυτό το παραισθησιογόνο ντοκιμαντέρ βουτά στη δίνη της φιλοσοφίας, της επιστήμης, αλλά και των θεωριών συνωμοσίας. Συνυφαίνοντας σημεία αναφοράς της σύγχρονης κουλτούρας, όπως η ταινία The Matrix, με συνεντεύξεις από πραγματικούς ανθρώπους που καμουφλάρονται πίσω από ψηφιακά άβαταρ, η ταινία μας παρασέρνει σε έναν κόσμο από αντικατοπτρισμούς, αμφισβητώντας την έννοια της πραγματικότητας και του βιώματος. Αν η ζωή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παιχνίδι προσομοίωσης, μάλλον έχει έρθει η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε μέχρι και τον ίδιο μας τον εαυτό.

Το σάλτο – Γκίντρε Ζικάιτε

1970, Ημέρα των Ευχαριστιών, κάπου στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ένα αμερικανικό περιπολικό σκάφος διασταυρώνεται μ’ ένα σοβιετικό πλοίο. Ένας Λιθουανός ναύτης του σοβιετικού πλοίου βουτά πάνω από τα παγωμένα νερά και προσγειώνεται στο κατάστρωμα του αμερικανικού σκάφους, σε μια φρενήρη διαδρομή προς την ελευθερία. Για κακή του τύχη και παρά την παγκόσμια κατακραυγή από τα μίντια, οι Αμερικανοί τον παραδίδουν ξανά στους Σοβιετικούς. Μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό και μια δραματική πρωτοπρόσωπη αφήγηση από τον παρολίγον αποστάτη, τον ογδονταεξάχρονο πλέον Σίμας Κουντίρκα, ξετυλίγεται μπροστά μας ένα από τα πιο απρόβλεπτα και σύνθετα διπλωματικά επεισόδια του Ψυχρού Πολέμου. Ένα ταξίδι που ξεπέρασε κάθε φαντασία και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους ανθρώπους της καθημερινότητας, τον κινηματογράφο, αλλά και την πολιτική σκηνή.

Το σπίτι του σκηνοθέτη – Μαρκ Άιζακς

Όταν αντιλαμβάνεται ότι η νέα του ταινία θα βρει χρηματοδότηση μόνο αν διαθέτει ισχυρές δόσεις από έγκλημα, σεξ ή διασημότητες, ένας σκηνοθέτης παίρνει την κατάσταση στα χέρια του και αποφασίζει να γυρίσει την ταινία στο σπίτι του! Συνυφαίνοντας το ντοκιμαντέρ με τη μυθοπλασία και συνδυάζοντας καυστικό χιούμορ και συναισθηματική ένταση, ο καταξιωμένος σκηνοθέτης Μαρκ Άιζακς ξεδιπλώνει μια μοναδική και συναρπαστική ιστορία, διατυπώνοντας μια σειρά από οξυδερκή ερωτήματα για την ίδια τη φύση του κινηματογράφου.

Το τραγούδι του μίσους – Άννα Χίλντουρ

Όταν οι Hatari, ένα αντικαπιταλιστικού προσανατολισμού BDSM τέκνο συγκρότημα από την Ισλανδία, πήραν το χρίσμα για να εκπροσωπήσουν τη χώρα στη Eurovision, δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη μια σπάνια ευκαιρία: να δώσουν σε ζωντανή μετάδοση το πιο πολιτικοποιημένο σόου στην ιστορία του διαγωνισμού. Το ταξίδι της μπάντας από το Ρέικιαβικ έως το Τελ Αβίβ γίνεται το όχημα για έναν κινηματογραφικό στοχασμό για την ελευθερία έκφρασης, την κοινωνική ευθύνη των καλλιτεχνών, τον συγκεχυμένο κόσμο του σήμερα, καθώς και τον ρόλο της τέχνης ως φορέα αλλαγής.