‘Ενας χρόνος κλειστού πολιτισμού: Οι Art workers μιλούν

Ένας χρόνος μετά. Σαν σήμερα, η έννοια του lockdown έγινε η πιο οικεία μας καθημερινότητα, ακυρώνοντας περίπου όλα όσα την καθόριζαν μέχρι τότε. Για πολλούς από εμάς, ο πολιτισμός, η τέχνη και οι άνθρωποι της έπιαναν πολύ χώρο μέσα σε αυτό το αχανές «όλα»∙ φτάνοντας σήμερα σε μια πραγματική διαστρέβλωση της κοινωνικής μας πραγματικότητας όπου, μεταξύ άλλων, ο πολιτισμός μοιάζει να μην έχει θέση.

Δυστυχώς, παράλληλα με την υπαρξιακή και την συναισθηματική αποτύπωση της κατάστασης, συμβαίνει και μια εξόχως σοβαρότερη: Η ακύρωση ενός ολόκληρου επαγγελματικού κλάδου με εκατοντάδες υποκατηγορίες απασχόλησης. Γιατί ο πολιτισμός δεν είναι μια τυφλή κι απρόσωπη έννοια, αλλά ένα τεραστιο ψηφιδωτό, ένα σώμα ανθρώπων που ζουν, πορεύονται με αυτήν και βιοπορίζονται – συχνά με καταπατημένα εργασιακά δικαιώματα – από αυτήν.

Σε αυτά τα πρόσωπα ανατρέχουμε σήμερα, όπου ο ένας χρόνος (ανεργίας, απραξίας, απαξίωσης) έχει εγγραφεί πάνω τους. Art workers πολλών ειδικοτήτων μιλούν σε πρώτο πρόσωπο για το βίωμα του να μην έχεις αντικείμενο εργασίας, να μην έχεις τα βασικά για τα προς το ζην, να μην έχεις διέξοδο δημιουργικότητας, να μην έχεις πρόσωπο.

Ιδρύσαμε το γραφείο μας πριν από πέντε χρόνια. Μέχρι τότε και οι δυο μας είχαμε ξέχωρα μια σποραδική ενασχόληση με τους τομείς της γραφιστικής, της εικονογράφησης και του animation, σε διάφορα πόστα ο καθένας. Ο βασικός μας προσανατολισμός αφορά στις παραστατικές τέχνες. Ένα μεγάλο κομμάτι σχετίζεται με τον σχεδιασμό οπτικού υλικού επικοινωνίας και προώθησης, αφίσες, προγράμματα, καταχωρίσεις αλλά και υλικό για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και ένα δεύτερο με την δημιουργία προβολών video και animation για παραστάσεις.

Αυτή ήταν και ο βασικός πυρήνας εργασίας μας αλλά και ο χώρος που προτιμάμε και νιώθουμε άνετα να δουλεύουμε. Όταν ξεκίνησε όλο αυτό, με το πρώτο κλείσιμο της προηγούμενης χρονιάς, είχαμε μια βίαιη παύση στο σύνολο της δουλειάς, ένα πολύ θολό καλοκαίρι και ένα αβέβαιο φθινόπωρο. Πάρα πολλά πράγματα ακυρώθηκαν και για άλλα περιμένουμε μήνα με τον μήνα να δούμε πώς θα εξελιχθούν.

O τρόπος διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης, μας έκανε και μας κάνει να νιώθουμε ακυρωμένοι κυρίως ως πολίτες

Εννοείται πως αυτή η κατάσταση δεν θα ήταν δυνατόν να μην μεταφραστεί και σε οικονομικό επίπεδο. Η μόνη λύση ήταν να μετατοπίσουμε την δουλειά μας σε άλλους τομείς, ώστε να μπορέσουμε να συντηρηθούμε. Καταλαβαίνουμε, όμως, πως αυτό δεν ήταν δυνατόν για όλους τους συναδέλφους, όπως και δεν ξέρουμε ακόμα τι πληγές θα αφήσει η κατάσταση αυτή στο σύνολο του πολιτιστικού χώρου – τόσο σε επίπεδο ανθρώπων όσο και σε επίπεδο ομάδων και χώρων που είναι και οι βασικοί συνεργάτες μας.

Δυστυχώς, από τους πρώτους μήνες αυτής της κατάστασης τα αντανακλαστικά της Πολιτείας για τη στήριξη του σύγχρονου πολιτισμού έδειξαν ότι ως art workers δεν είμαστε ορατοί. Αλλά και γενικότερα ο τρόπος διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης, μας έκανε και μας κάνει να νιώθουμε ακυρωμένοι κυρίως ως πολίτες και οι λόγοι είναι πολλοί. Από τις παράλογες απαγορεύσεις κυκλοφορίας-συναθροίσεων και τον περιορισμό των ελευθεριών μας μέχρι τα ημίμετρα στη στήριξη και την προστασία της εργασίας και της υγείας μας.

Από την άλλη, αυτή η κατάσταση ώθησε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του ευρύτερου χώρου να συσπειρωθεί, να ενδυναμώσει τα σωματεία του, αλλά και με διάφορες πρωτοβουλίες που συνεχίζουν να αναδύονται, να διεκδικήσει τη θέση του στην εργασία αλλά και στη στήριξη που χρειάζεται. Αυτό μόνο ελπιδοφόρο μπορεί να είναι για τον χώρο.

Η συζήτηση θα πρέπει να ανοίξει για το τι θα πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα. Πιστεύουμε ότι το δύσκολο κομμάτι δεν έχει ξεπεραστεί – δυστυχώς είναι μπροστά μας και όχι πίσω μας.

Θεωρώ πως υπηρετώ ένα από τα πιο απαιτητικά επαγγέλματα στον χώρο του πολιτισμού. Γιατί είναι δύσκολο να ξεναγείς με το χαμόγελο στα χείλη εκτεθειμένη στον ήλιο της Ακρόπολης και στους 45 βαθμούς Κελσίου ή να προσπαθείς να καλύψεις τις πολύχρονες κρατικές ανεπάρκειες που οδηγούν σε ένα μνημείο ανεξέλεγκτες ροές τουριστών. Παρόλα αυτά, οι ξεναγοί – ως εργαζόμενοι στον πολιτισμό και στον τουρισμό – είναι αυτή τη στιγμή σε μια γκρίζα ζώνη χωρίς να τους βλέπει ή να τους ακούει κανείς.

Εργάζομαι από το 2014 ως διπλωματούχος ξεναγός ανά την Ελλάδα έχοντας ως βάση της δραστηριότητας μου την Αθήνα. Είμαι απόφοιτη του Ιστορικού – Αρχαιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλώ άπταιστα δύο ξένες γλώσσες και όπως όλοι οι συνάδελφοι μου θεωρούμαι μισθωτή πολλαπλών εργοδοτών. Δηλαδή, με προσλαμβάνουν τουριστικά γραφεία και επιχειρήσεις αλλά στην παρούσα συνθήκη δεν υπάρχει εργοδότης, οπότε και δεν υπάρχει αντικείμενο εργασίας.

Η οικονομική στήριξη που δόθηκε στο σώμα των ξεναγών μέσα στο 2020 υπολογίζεται στα 1868 ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε 155 ευρώ το μήνα. Με αυτά τα χρήματα καλούμαστε να επιβιώσουμε καθώς η πολιτεία μας παρέχει, χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις, ένα διακοπτόμενο επίδομα (συνολικά 3.5 μηνών αποζημίωση ειδικού σκοπού) και παράλληλα εννοείται πως επιβάλλεται να διακόψουμε την σχέση μας με τον ΟΑΕΔ για όσο καιρό μας καταβάλλεται αυτό το ποσό. Προσπαθώ να εξηγήσω αυτήν την αποσπασματική αντιμετώπιση και ειλικρινά δεν βρίσκω κανένα καλό επιχείρημα πέραν από το ότι οι Έλληνες ξεναγοί μετρούν 3.000 άτομα – συνεπώς δεν εκτιμώνται ως υπολογίσιμη δύναμη ψηφοφόρων.

Η οικονομική στήριξη που δόθηκε στο σώμα των ξεναγών μέσα στο 2020 υπολογίζεται στα 1868 ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε 155 ευρώ το μήνα. Με αυτά τα χρήματα καλούμαστε να επιβιώσουμε

Κι επίσης, αν εμείς ανήκουμε στις κατηγορίες των εργαζομένων που θεωρούνται διαχρονικά ως «βαριά βιομηχανία» αναρωτιέμαι τι είδους διαχείρισης θα τυγχάνουν άλλα επαγγέλματα του χώρου. Υπάρχουν τόσα πολλά ανοιχτά ζητήματα αλλά η κυβέρνηση μοιάζει να επιμένει μόνο σ’ έναν επικοινωνιακό σχεδιασμό κι όχι στην επίλυση τους.

Τέτοια εποχή, υπό κανονικές συνθήκες, θα μπαίναμε δυναμικά στην τουριστική σεζόν. Το Πάσχα είναι ιδιαίτερα κινητικό για τους Ευρωπαίους και από το Μάιο αρχίζουν ροές Ασιατών και Αμερικανών με τον όγκο των ξεναγήσεων να ολοκληρώνεται προς το Νοέμβριο. Καθώς τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι είναι κλειστοί το στίγμα που δίνεται στους επισκέπτες του εξωτερικού είναι θολό. Δεν υπάρχει σαφής επιδημιολογική εικόνα για τη χώρα πράγμα το οποίο αποτυπώνεται και στις μηδενικές κρατήσεις. Αν τα πράγματα κυλήσουν μερικώς ομαλά η τουριστική σεζόν θα δουλέψει από τον Αύγουστο και μετά, στην καλύτερη περίπτωση για δύο μήνες.

Δηλαδή, ένας ήδη στραπατσαρισμένος κλάδος, θα κληθεί να επιστρέψει στην εργασία και πολύ φοβάμαι με δυσμενείς όρους. Πολύ φοβάμαι ότι το κράτος δεν θα είναι εκεί να προστατεύσει τον εργαζόμενο όταν θα πιεστούν τα μεροκάματα προς τα κάτω. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να διεκδικήσουμε υγιείς συνθήκες εργασίας κι όχι να παρασυρθούμε σε μια καθοδική πορεία.

Στα 30 χρόνια εργασίας στο χώρο των αξεσουάρ για το κοστούμι, αυτή ήταν μάλλον, η πιο δύσκολη χρονιά. Μέχρι το περασμένο φθινόπωρο τα πράγματα ήταν πολύ στριμωγμένα, ο όγκος δουλειάς είχε πέσει κατακόρυφα και μέχρι σήμερα η κατάσταση είναι οικονομικά θανατηφόρα. Από την άλλη, είμαι κάπως ανακουφισμένη που δεν έμεινα εντελώς άπραγη: Λίγο η προετοιμασία κάποιων παραγωγών που θα παιχτούν του χρόνου λίγο κάποιες τηλεοπτικές διαφημίσεις, υπήρξε η ψυχολογική ώθηση πως κάποιος μας αναζητούσε ως επαγγελματίες.

Η δουλειά μου σήμερα αλλά και ποτέ μέχρι σήμερα δεν ήταν υπολογίσιμη. Οι εργάτες του πολιτισμού δεν είναι υπολογίσιμοι κι αυτό είναι επίσης μια παλιά ιστορία.

Δυστυχώς, ως ελεύθερος επαγγελματίας έχω μάθει να ζω με την αβεβαιότητα και έτσι, προς το παρόν, δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να απελπιστεί. Ελπίζω, εξάλλου, πως μόλις τα θέατρα ανοίξουν και πάλι, θα ξαναβρούμε έναν στοιχειώδη εργασιακό ρυθμό.

Η δουλειά μου σήμερα αλλά και ποτέ μέχρι σήμερα δεν ήταν υπολογίσιμη. Οι εργάτες του πολιτισμού δεν είναι υπολογίσιμοι κι αυτό είναι επίσης μια παλιά ιστορία. Δεν είναι τυχαίο πως παραμένουμε απροστάτευτοι, χωρίς κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα, δεν είναι τυχαίο που εγώ είμαι καταχωρημένη στο σύστημα ως διακοσμήτρια ή το όνομα μου παρακάμπτεται μέχρι και στα θεατρικά προγράμματα. Δεν είναι τυχαίο που οι μικρές δημιουργικές επιχειρήσεις αφήνονται στο έλεος και δεν τους δίνεται μια ευκαιρία να αναβαθμιστούν για να σωθούν από τον αφανισμό.

Με αυτά τα δεδομένα μπήκαμε στην πανδημία και πατήσαμε για όλα ένα μεγάλο pause. Ασφαλώς, αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπήρξαν και σε αυτή τη φάση λάθος χειρισμοί∙ και πάλι μας συμπεριφέρονται σαν να είμαστε αόρατοι. Σίγουρα, θα έπρεπε να έχουν λάβει υπόψη τους περισσότερα πράγματα πριν αναγγείλουν το κλείσιμο τόσων επιχειρήσεων. Μπαίνουμε φαίνεται σε μια νέα μορφή εργασίας.

Πάντως, δεν παύω να ελπίζω πως οι άνθρωποι που σκέφτονται δημιουργικά θα συνεχίσουν να το κάνουν.