Ήμουν δέκα χρονών όταν ξεκαθάρισα στους γονείς μου πως ή θα μπω στην Σχολή Τεχνών στην Αλβανία «ή τίποτα». Όπως κι έγινε. Πολλά παιδιά στην ηλικία που βρισκόμουν τότε ήθελαν ν’ ασχοληθούν με το χορό. Απλώς, εγώ επέδειξα μια επαγγελματική αφοσίωση σε αυτό.
Βρέθηκαν διάφοροι άνθρωποι που – είτε είχαν είτε όχι σχέση με την τέχνη – επηρέασαν την εξέλιξη μου με τον τρόπο τους.Η νονά μου που με μεγάλωσε και με στήριξε, οι γονείς μου που συμφώνησαν στις επιλογές μου, άνθρωποι που μου είπαν κάποια σημαντικά λόγια σε μια κρίσιμη στιγμή: Ο καθένας έβαλε το σποράκι του προκειμένου να μπορέσω να συνεχίσω κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές. Το ευκολότερο θα ήταν να τα παρατήσω.
Είχα το πάθος και την όρεξη για δουλειά που έχουν όλα τα παιδιά.Αλλά είχα και κάτι ακόμα: Μια τύφλωση για την τέχνη. Αν, δηλαδή, πρέπει να θυμηθώ κάτι από το ξεκίνημα μου είναι αυτό.
Δεν είχα σκοπό να μπω στο Πανεπιστήμιο – πόσω μάλλον στην ΑΣΟΕ.Ο σκοπός μου ήταν πάντα ο χορός. Γι’ αυτό και φοιτούσα ήδη στο προεπαγγελματικό τμήμα της ΚΣΟΤ όταν πέρασα στην ΑΣΟΕ. Το Πανεπιστήμιο ήρθε κυρίως για να καθησυχάσει τους γονείς μου που πίστευαν πως η τέχνη δεν έχει μέλλον και δεν θα μπορέσει να με ζήσει. Όταν πια, έπρεπε να σπουδάζω παράλληλα και στις δύο σχολές, δυσκολεύτηκα. Και επέλεξα το χορό, χωρίς άλλη σκέψη.
Βρέθηκα στη Νέα Υόρκη με υποτροφία.Για την ακρίβεια πήρα δύο υποτροφίες, την πρώτη μονοετή από την ΚΣΟΤ και στην συνέχεια την τριετή από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. Ήταν μια πολύ πλούσια εμπειρία, από κάθε άποψη. Η Νέα Υόρκη είναι η πόλη που και σαν επισκέπτης να πας μένεις έκθαμβος. Η μίξη των πολιτισμών, η αστική και καλλιτεχνική κουλτούρα, τα υπόγεια jazz μπαρ και μαύροι χορευτές που αυτοσχεδιάζουν στο δρόμο, όλα σήμαιναν κάτι για μένα. Αλλά στάθηκα και τυχερή. Πολύ γρήγορα βρήκα δουλειά μέσω ενός σεμιναρίου, ενώ παράλληλα ήρθα σε επαφή με την ομάδα της Τρίσα Μπράουν αλλά και με πολλούς Έλληνες χορευτές που σπούδαζαν στη Νέα Υόρκη την ίδια περίοδο. Όλα αποδείχθηκαν πολύτιμα.
Η συνεργασία μου με την ομάδα των DV8 ήταν έντεκα χρόνια συνεχούς σπουδής.Εκεί που νόμιζα ότι κάτι είχα μάθει, πάντα προέκυπτε κάτι καινούργιο για να μηδενίσω. Εκεί διδάχθηκα τι σημαίνει να είσαι ακριβής, εκεί εντρύφησα πολύ στην έρευνα και συνάμα στον ρόλο της διδασκαλίας. Ήταν τεράστια η γκάμα των καθηκόντων μου και δεν ησύχαζα καθόλου. Ασφαλώς, όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν ρόδινα, υπήρχαν πολλές δυσκολίες. Αλλά αυτό συμβαίνει κάθε φορά που κυνηγάς την τελειότητα.
Είναι πολύ σημαντική η διαδικασία της έρευνας στη δουλειά μου – ειδικά η έρευνα του εκάστοτε θέματος που κάνω πριν μπω στο στούντιο.Για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω μπει ποτέ στο στούντιο αν προηγουμένως δεν έχω ορίσει τι θα κάνω. Μάλιστα, τώρα που το σκέφτομαι ίσως θα είχε ενδιαφέρον να μπω στο στούντιο με μηδενική προεργασία. Στο «Plan B» για λογαριασμό της ΕΛΣ δούλεψα στενά με την συνθέτρια Δήμητρα Τρυπάνη, προκειμένου να καταφέρω να αποδώσω καλύτερα το έργο της, το οποίο είναι φανταστικό αλλά και πολύ απαιτητικό ρυθμικά. Επιπλέον, προσπάθησα να ντύσω με ένα σύγχρονο λεξιλόγιο τα σώματα κλασικών χορευτών. Και να μην διστάσει το ‘κλασικό’ σώμα να ρισκάρει. Γι΄αυτό και ο πρώτος τίτλος του έργου ήταν «Risk».
Δεν είχα φτιάξει ποτέ ένα plan b στο μυαλό μου, σε περίπτωση που η ζωή στον χορό με απογοήτευε.Εννοείται πως υπήρξαν πολλές στιγμές που ένιωσα πως ο χορός δεν αξίζει τόσες θυσίες, που πιεζόμουν, που έλεγα στον εαυτό μου «αυτή είναι η τελευταία σου δουλειά». Αλλά ποτέ δεν σχεδίαζα ένα σενάριο διαφυγής. Τώρα, υπό τη συνθήκη της πανδημίας, σκέφτομαι πιο σοβαρά ότι θα πρέπει να οργανώσω ένα plan b.
O χορός δεν σηματοδοτεί μόνο ένα πράγμα για μένα.Κάθε εποχή σημαίνει κάτι διαφορετικό. Νοηματοδοτούσε κάτι στα 10 μου χρόνια, κάτι άλλο στα 20, τον ζούσα αλλιώς όταν ήμουν χορεύτρια, αλλιώς ως χορογράφος. Το ενδιαφέρον είναι πως αλλάζουν και τα δικά μου αιτήματα και το τι θέλω να πω με το χορό. Όπως επίσης, έχει αλλάξει – με την έννοια πως έχει ωριμάσει – και η αγάπη μου γι’ αυτόν. Ο χορός εμπεριέχει τόσα πολλά: Είναι μουσική, είναι σώμα, είναι ψυχή και όλα χρειάζονται τροφή και διαρκή εμπλουτισμό.
Όταν ήμουν μικρότερη ήμουν δημιουργικά πιο αυθόρμητη.Δεν έκανα τόσες σκέψεις, δεν είχα τόσο άγχος. Συνειδητοποιώ πως όσο μεγαλώνω αυξάνεται και η ανασφάλεια μου. Κινείται αντιστρόφως ανάλογα με τη εμπειρία μου. Πάντως, δεν σκέφτομαι να σταματήσω να χορεύω – απλώς έχω αφοσιωθεί στη δημιουργία κι αποφεύγω να χορεύω. Εξάλλου, ο σύγχρονος χορός δεν έχει η ηλικία κι αυτή είναι μια άποψη που έχω σχολιάσει σε μια παλαιότερη δουλειά μου, στο «After Party». Μπορεί το σώμα να μην αντέχει να χρησιμοποιηθεί όπως παλιά, αλλά εσύ θα βρίσκεις άλλους τρόπους, άλλη ουσία στον τρόπο της κίνησης.
Στα χρόνια που ζω στην Ελλάδα στάθηκα τυχερή.Βρέθηκαν οι σωστοί άνθρωποι στο δρόμο μου και από την ΚΣΟΤ μου δόθηκαν οι ευκαιρίες που αναζητούσα. Ασφαλώς και συνάντησα δυσκολίες και ρατσιστικές συμπεριφορές αλλά επέλεξα να μην τους δώσω βάρος και να τους επιτρέψω να προσβάλλουν την εξέλιξη μου.
Για μένα πατρίδαείναι το μέρος όπου βρίσκομαι κάθε στιγμή.
Άρχισα να γνωρίζω την Σύρο μέσα από ολιγοήμερες διακοπές.Κι έτσι όταν χρειαζόμουν ένα μέρος όπου θα φεύγω μακριά από την ένταση της δουλειάς, ένα μέρος όπου θα γυρίζω μετά από τα ταξίδια στο εξωτερικό, την επέλεξα. Έχει πολλά καλά η Σύρος, έχει ζωή και το χειμώνα, έχει αεροδρόμιο για απευθείας πτήσεις στο εξωτερικό και το κυριότερο είναι συνδεδεμένη με αγαπημένους μου φίλους. Πλέον, την έχω ταυτίσει και με μια γείωση μετά από δύσκολες εργασιακές περιόδους.
Αυτή την εποχή έχω πολλές συνεργασίες σε αναμονή στο εξωτερικό.Από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ μέχρι την Κορέα και Νέα Υόρκη. Υπάρχει ένα «θα δούμε» σε όλα μου τα σχέδια.
Το βίωμα της πανδημίας έχει περάσει από διάφορες φάσεις.Κάποιες ενεργοποίησαν περισσότερο τα αντανακλαστικά μου ως ανθρώπου κι άλλες ως καλλιτέχνη. Στην αρχή, δέχθηκα κι εγώ την κατάσταση σαν μια ευκαιρία ηρεμίας, παύσης, χρόνου να ζεις πιο ανθρώπινα αλλά μετά αυτό άρχισε να κουράζει. Και δεν είναι μόνο το μεγάλο ερωτηματικό που έχει ο καθένας μας ως προς το βιοποριστικό ζήτημα. Είναι και η αγωνία του ότι δεν μπορείς να κάνεις όνειρα – ειδικά η νέα γενιά που είναι, σχεδόν, καταδικασμένη.
Τον Οκτώβριο προλάβαμε να ανεβάσουμε για λίγες παραστάσεις το «Plan b» στην Λυρική Σκηνή.Και παρά τους περιορισμούς υπήρχε πολύς κόσμος που ήθελε έρθει να μας δει. Εννοείται πως υπάρχει και μια μεγάλη μερίδα κοινού που φοβάται λόγω του covid. Από την άλλη, για πόσο ακόμα θα βλέπουμε on line παραστάσεις; Αισθάνομαι πως χρειάζεται μιαν άλλη αντιμετώπιση το παραστατικό θέαμα αλλιώς χάνεται όλη η ουσία του. Είμαι, ωστόσο, πολύ περίεργη για το τι καινούργιο θα γεννηθεί ώστε να μην σταματήσει η δημιουργία.
Ως γυναίκα καλλιτέχνις βλέπω με χαρά και ανακούφιση το ξέσπασμα ενάντια στην εργασιακή βία.Αλλά και όποια άλλη στιγμή να είχε συμβεί, πάλι θα ήταν η σωστή στιγμή. Όταν οι άνθρωποι φοβούνται λιγότερο και αισθάνονται περισσότερο αλληλέγγυοι είναι για όλα η σωστή στιγμή. Κι εύχομαι αυτό το μήνυμα να περάσει σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους, όπου επίσης ανθεί η βία. Ο κόσμος της τέχνης έκανε την αρχή και μακάρι να μην χαθεί η ευκαιρία για την υπόλοιπη κοινωνία.
Το χορογραφικό τρίπτυχο ” Human Βehaviour” κάνει πρεμιέρα στην GNO TV της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από 24 Μαρτίου έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021
Πρόκειται για τα έργα:
“Point of No Return” σε χορογραφία, επιμέλεια κοστουμιών Γιάννη Μανταφούνη και μουσική Γιώργου Κουμεντάκη
“Plan B” σε χορογραφία Ερμίρα Γκόρο και μουσική Δήμητρας Τρυπάνη
“Lieder ohne Worte” σε χορογραφία, σκηνικά Κωνσταντίνου Ρήγου και μουσική Δημήτρη Τερζάκη