Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου: 40 καλλιτέχνες της σκηνής ζητούν ανοιχτά θέατρα

Γιάννης Μόσχος, Κώστας Μπερικόπουλος

Γιατί ν’ ανοίξουν τα θέατρα; Μα γιατί κοντεύουμε να τρελαθούμε. Βλέπετε, όσοι δουλεύουμε στο θέατρο είμαστε εθισμένοι από τη δουλειά μας, και μάλλον ολίγον διεστραμμένοι – για να πω την αλήθεια. Όλα είναι αντίξοα, τα εργασιακά μας, οι οικονομικές απολαβές μας, η αναζήτηση δουλειάς τρεις φορές τον χρόνο, όλα είναι λάθος. Αλλά παρόλα αυτά δεν μπορούμε χωρίς το θέατρο, γιατί; Δεν υπάρχει απάντηση, αν το ερωτευτείς δεν θεραπεύεσαι ποτέ από την ανίατη αυτή νόσο. Θέλετε να βγούμε έξω και να αρχίσουμε να δαγκώνουμε όποιον βρούμε μπροστά μας; Γι’ αυτό σας λέω, αφήστε μας να δουλέψουμε, κρίμα είναι να πάτε από δάγκωμα θεατρανθρώπου.

ΥΓ. Προφανώς και χαριτολογώ, ναι, έχουμε κι εμείς ανάγκη τη δουλειά μας, όπως και τόσοι άλλοι επαγγελματίες που έχουν μείνει άπραγοι τόσους μήνες, αγωνιώντας για το παρόν μας και το μέλλον μας. Ώρα η πολιτεία να αντιμετωπίσει με πιο ουσιαστικό τρόπο το δυστοπικό τοπίο που ζούμε.

Κωνσταντίνος Μπιμπής, Έφη Μπίρμπα

Τα θέατρα πρέπει ν’ ανοίξουν γιατί έχουμε ανάγκη τον πιο σπουδαίο τόπο συνενοχής. Γιατί μόνον εκεί μπορούμε ν’ αγκαλιαζόμαστε από μακριά. Γιατί μόνον εκεί το σκοτάδι έχει ύλη και δεν είναι ζοφερό.

Τα θέατρα πρέπει ν’ ανοίξουν γιατί τόσον καιρό που είναι κλειστά έγιναν τόσα τέρατα για τα οποία πρέπει να μιλήσουμε. Πρέπει να ανοίξουν γιατί πρέπει η θεατρική τέχνη ν’ αναλάβει δράση.

Πρέπει να ανοίξουν διάπλατα και πιο πλατιά από ποτέ και να μας δείξουν το δρόμο.

Σκέφτομαι πως η ατροφία ενός μέλους του σώματος σημαίνει παράλυση. Βρισκόμαστε παρατηρητές της ατροφίας του μυϊκού συστήματος της κοινωνίας, της τέχνης.

Αμαλία Μουτούση, Αργύρης Ξάφης

Θα ‘πρεπε να έχει βρεθεί τρόπος να μην έχουν κλείσει καθόλου τα θέατρα, γιατί αυτό που ζούμε δεν αντιμετωπίζεται χωρίς την βοήθεια της Τέχνης. Δεν μπορεί αυτή η πανδημία με τις τόσο καταστροφικές επιπτώσεις να αντιμετωπιστεί μόνο με την βοήθεια της Επιστήμης γιατί στο τέλος θα καταλήξουμε να έχουμε εμβολιαστεί όλοι αλλά να είμαστε σε ψυχολογική και πνευματική απόγνωση. Η Τέχνη θεραπεύει εξίσου όσο και η Επιστήμη.

Είναι από τις ελάχιστες κοινωνικές εμπειρίες που μπορούν να συμβούν σε απόλυτα ελεγχόμενο περιβάλλον. Οι μέρες τις αντι-κοινωνικοποίησης έχουν τελειώσει αφήνοντας ανθρώπους σε βαθιά κατάθλιψη, νέους σερνάμενους, ηλικιωμένους έντρομους και ταυτόχρονα όλοι είμαστε γεμάτοι με μια ασταθή πυρηνική ενέργεια που ψάχνει δίοδο να ανατιναχτεί. Πρέπει ν’ αναλάβουμε τον ρόλο της αποσυμπίεσης. Άμεσα. Πρέπει να προσπαθήσουμε τουλάχιστον – ντρέπομαι όταν βλέπω όλες τις χώρες να το παλεύουν με έρευνες και δοκιμές και εξειδικευμένα μέτρα και εμείς να καθόμαστε άπραγοι.

Γιώργος Παλούμπης, Ιωάννα Παππά

Έχουμε ανάγκη να πούμε και να ακούσουμε ιστορίες, Από κοντά. Να βρεθούμε. Έστω με μάσκες ή αποστάσεις ή ό,τι χρειάζεται. Ίσως όχι όλοι. Αλλά πολλοί. Να νιώσουμε την αγωνία της παράστασης, τον ηλεκτρισμό της αίθουσας. Αυτό που συμβαίνει όταν “τρέχει” η παράσταση. Να αγωνιστούμε να περάσουν αυτά που θέλουμε να πούμε, ή σαν θεατές να εισπράξουμε όλα αυτά που εκπέμπει η ζωή στη σκηνή. Ίσως όχι όλοι, αλλά είναι τόσοι πολλοί για τους οποίους αυτή η ανταλλαγή αποτελεί ανάγκη. Ανάγκη για επαφή, για ανταλλαγή ιδεών για την απόλαυση μιας ιστορίας. Από κοντά. Και να πάρουμε κάτι μαζί μας. Όπως μας έλεγαν ένα παραμύθι όταν ήμασταν παιδιά και μετά ζούσαμε με αυτό. Είναι ανάγκη.

«Ούτε μέρα χωρίς γραμμή» είχε πει ο Απελλής. Πώς γίνεται να επιβιώσουμε έχοντας στερηθεί τόσο καιρό το μέσον που μας επιτρέπει να κοιτάμε τον κόσμο αλλιώς; Αυτό που μας προτρέπει και μας επιτρέπει  να ακούσουμε, να σκεφτούμε, να μιλήσουμε, να νιώσουμε διαφορετικά. Να απαρνηθούμε το εαυτό μας. Που μας κάνει συνδημιουργούς στο θαύμα της ζωής. Και μας παρέχει την δίοδο για να επικοινωνήσουμε με τα πλάσματα του άλλου κόσμου. Σε ένα άλλο χώρο  χρόνο. Σε έναν παράξενο τόπο. Όπου ο άνθρωπος μπορεί να υπάρξει με τρόπο μοναδικό και όχι αυτονόητο. Και στο φως και στη σκιά. Μέσα σε αυτό το μαγικό τετράγωνο. Που δεν χρειάζεται τίποτε άλλο ακριβώς επειδή είναι μαγικό. Ούτε μέρα χωρίς θέατρο. Γιατί «όταν ο ήλιος του πολιτισμού είναι χαμηλά στον ορίζοντα, ακόμα και οι νάνοι ρίχνουν μεγάλες σκιές».

Μαρία Πρωτόπαππα, Όμηρος Πουλάκης

Επειδή χωρίς τον κίνδυνο δεν μπορεί να υπάρξει το θαύμα. Επειδή χωρίς τον εφιάλτη δεν μπορεί να υπάρξει το όνειρο.

Επειδή για να θυμηθούμε τον Πίτερ Μπρουκ “στο θέατρο είναι που κανείς συνειδητοποιεί ότι η παρουσία δεν αντιτάσσεται στην απόσταση και πως απόσταση και παρουσία συνυπάρχουν“.

Επειδή η ασφάλεια και η ελευθερία είναι διαλεκτικά συνδεόμενες.

Επειδή, τέλος, τα περυσινά σφάλματα οφείλουν να κριθούν στην χειροπιαστή σκηνή του παρόντος αλλιώς το παρόν δεν θα είναι τίποτε άλλο από ένα επιπλέον σφάλμα.

Σε κάτι σημειώσεις μου βρήκα –  από τον Πήτερ Μπρουκ μάλλον – πώς το θέατρο είναι μια Εργασία με Υπομονή επάνω στον Χρόνο, όπου σκαλίζουμε παρέα τα Εσωτερικά μας Κοιτάσματα. Που αλλού να το κάνουμε αυτό; Παρέα; Και χωρίς να πληρώνουμε 80 ευρώ τα 45 λεπτά;

Εύη Σαουλίδου, Μαρία Σκουλά

Η δική μας η αγάπη, το μεράκι, ο πόθος, ο καημός, η φύση και η ιδιότητά μας, το ξενύχτι της, τα καθαρά μάτια, ο εξομολογητής, το νερό και η πηγή του, η κίνηση, η στιγμή, η συνενοχή, η έκπληξη, η ερώτηση έπαψε.

Τιμούμε με όλα μας τα μέσα, με πόδια που ξεχνάνε την κούραση, με ψυχές που ξεχνάνε την έγνοια-ή την κάνουνε έννοια, να έχει σημασία, δηλαδή -μια τέχνη που ξεχνάει το θάνατο, ακριβώς όπως κάνει ο έρωτας. Που τον κοιτάει στα μάτια και του απαντά όπως ο Γεώργιος στον Μαχμούτ πασά, και εντούτοις, μια τέχνη τόσο θνησιγενή. Και τώρα που όλοι πάσχουμε από τέλος, μια τέτοια πράξη ανταπόδοσης είναι, παραπάνω από δάκρυα, επείγουσα.

Μη μας απευθύνετε άλλο τα ρυπαρά σας ψέματα, αφήστε μας να παρασταθούμε στη μία και μοναδική παράφραση της πραγματικότητας που έχει νόημα. Αφήστε μας να ξαναερωτευτούμε τον ορίζοντα.

Για εμάς, τους ανθρώπους του θεάτρου, έχει εδώ και ένα χρόνο, καταργηθεί το αυτονόητο: Η φυσική λειτουργία του να παίζεις θέατρο. Και το χειρότερο; Ούτε καν μας επιτρέπετε να επιθυμούμε ό,τι μέχρι τώρα νομίζαμε φυσικό. Όμως, το θέατρο είναι συμπαντική λειτουργία γιατί συνδυάζει όλες τις πλευρές του ανθρώπου. Κι αυτό είναι που ενώνει εμάς με τους ‘απέναντι’  – με τους θεατές μας δηλαδή. Μας ενώνει η κοινή αναπνοή.

Είναι ανάγκη να επιστρέψουμε στη συνέχεια της ζωής, χωρίς αυτήν την αίσθηση πως κάτι παρεμβάλλεται ανάμεσα σε εμάς και τις επιθυμίες μας. Πρέπει να ξαναπάμε εκεί που η ζωή είναι πραγματική.

Σάββας Στρούμπος, Τσιμάρας Τζανάτος,

Ο χώρος του θεάτρου, σκηνή και πλατεία, είναι πνεύμονας ζωής, εστία συγκίνησης και σκέψης, φαντασίας και κριτικής, ο τρόπος που εφηύραν οι άνθρωποι για να αφηγούνται τα τραύματα και τις αγωνίες τους, τα πάθη, τα όνειρα και τις προσδοκίες τους. Για πόσο ακόμα αυτός ο πνεύμονας θα μένει χωρίς οξυγόνο; Για πόσο ακόμα τα άτομα που ζουν και εργάζονται σ’ αυτό το εργαστήρι κοινωνικών δεσμών θα πρέπει να αισθανόμαστε περιττά ή και άχρηστα; Να μην επιστρέψουμε απλώς στα θέατρα, στις πρόβες και στις παραστάσεις μας. Ποιο είναι το θέατρο που ονειρευόμαστε; Η τέχνη που έχουμε ανάγκη; Η επιστροφή στους ζωτικούς μας χώρους ας μην είναι μια απλή επιστροφή στο ίδιο σημείο, αλλά το άνοιγμα ενός δρόμου προς αυτό που δεν υπάρχει ακόμα!

Το Θέατρο ψόφησε. Ας του κάνουμε μια ωραία κηδεία κι ας μην την αξίζει.

Στο ερώτημα αν πρέπει να ανοίξουν τα θέατρα, θα είμαι κάθετος. Όπως οι πρόκες, στο τραπέζι. Όχι που καρφώνεις αλλά, που τις ξεκαρφώνεις. Για να διαλύσεις το τραπέζι. Εις τα εξ ων συνετέθη. Η απάντησή μου είναι: Όχι.

Το ελληνικό θέατρο εδώ και χρόνια χρειαζόταν κάτι να το διαλύσει. Για να αντιληφθεί μέσα στον αυτισμό που είχε περιπέσει, πως δεν ωφελεί η ύπαρξή του. Πουθενά. Και κανέναν. Η πανδημία ήρθε ως ένα ζωογόνο χαστούκι που την σώριασε. Και μες στο σώριασμα της ψέλλισε για πρώτη φορά μια τρομακτική αλλά και οργισμένη έκκληση. Βοηθείας.

Κάποιος έστελνε το σήμα  τέλους μιας εποχής. Που είναι εδώ. Ευτυχώς.
Όχι το θέατρο δεν χρειάζεται ένα θέατρο με θλιβερές παραστάσεις στην Επίδαυρο  όπου οι παρέες δεν γράφουν ιστορία αλλά υπογράφουν συμβόλαια αλληλοϋποστήριξης, δεν χρειάζεται ψευδο -πολυπολιτισμικές περατζάδες στο Φεστιβάλ της Πειραιώς, δεν χρειάζεται εξουσιομανείς διευθυντές, αρχομανείς παράγοντες, παραγοντίσκους, επηρμένους υπαλληλίσκους πολυεργαλεία.

Το ελληνικό θέατρο έγινε θλιβερό εργαλείο στην κοινωνία του θεάματος που διανύουμε δεκαετίες τώρα. Συντηρεί μια ξεπεσμένη και άθλια επαγγελματική ιδιότητα που καν δεν αμείβεται. Τροφοδοτεί ένα σύστημα βεβαρυμμένο από μια κουλτούρα άγριας κακοποίησης, που κληρονόμησε από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και της εκπαίδευσης. Με την Αγία Οικογένεια να ταΐζει το αυγό του φιδιού που ή ίδια γεννά με λερναίες ιδιότητες.

Ζωή χρειαζόμαστε. Το θέατρο είναι μέρος της ζωής και όχι το αντίστροφο. Τώρα που η μούρη μας έφαγε χώμα ας ξαναζυγίσουμε τα πράγματα. Ας μετρήσουμε. Και, ας μετρηθούμε. Αντί ένα υποταγμένο «δώστε κάτι να βολευτούμε όλοι». Ας πούμε ένα  περήφανο «δεν μου γαμιέστε».

Ναταλία Τσαλίκη

Ναταλία Τσαλίκη, ηθοποιός

Γιατί πρέπει ν’ ανοίξουν τα θέατρα; Γιατί πέρα από την αυτονόητη επιβίωση έχουμε ανάγκη κι εμείς και ο κόσμος να μοιραστούμε αυτό που μας συμβαίνει. Να επικοινωνήσουμε μέσω της Τέχνης και να μοιραστούμε την πρωτόφαντη εμπειρία μας. Γιατί το Θέατρο είναι αυτό που ‘μιλάει’ πίσω από τις λέξεις και τα πρόσωπα. Είναι αυτό που, αν ξέρεις να το ‘ακούσεις’, σου εξιστορεί το κοινό μας βάσανο. Και τώρα και πάντα. Σου ψιθυρίζει τον τρόπο της ανακούφισης και της παρηγοριάς που έρχεται μέσα από το, μεταξύ μας, μοίρασμα.

Νικολέτα Φιλόσογλου, Μάρθα Φωκά

Η επιστροφή στο θέατρο κρίνεται περισσότερο από αναγκαία καθώς τίθεται εν αμφιβόλω η βιωσιμότητα του μεγαλύτερου μέρους της θεατρικής κοινότητας.

Η πανδημία όμως προκαλεί και άλλες μαύρες σκέψεις μετά από τη σχετική απόσταση και αποστασιοποίηση από την προ καραντίνας ρουτίνα: Οι πιο πολλοί θεατές του θεάτρου συνήθως πηγαίνουν στο θέατρο για διαφορετικών ειδών κοινωνικούς ή προσωπικούς λόγους ενώ συχνά το  θέατρο τους αφορά και τους επηρεάζει ελάχιστα. Από την άλλη, όσες και όσοι έχουν ανάγκη τις θεατρικές εμπειρίες ως σημαντικά εργαλεία στη ζωή τους δεν φαίνεται να είναι πολλοί πλην όμως δεν είναι αυτοί που φανταζόμαστε ούτε βρίσκονται εκεί που τους περιμένουμε.

Η επιστροφή στις θεατρικές σκηνές είναι, λοιπόν, αναγκαία για να ξαναζήσουμε ορισμένες ευχάριστες εκπλήξεις και να διασκεδάσουμε εξορκίζοντας τον κυριολεκτικό και μεταφορικό θάνατο δηλαδή την ανία.

Άτιμο πράγμα η συνήθεια. Ξέχασα. Ξεχάστηκα. Μιλάμε πού και πού, κάνουμε σχέδια για παραστάσεις που όταν, κάποτε, θα δείξει και σκέφτομαι πόσο μας έχει ξεπεράσει όλους αυτό που ζούμε. Και τι θα πεις τώρα, τι να εκφράσεις που θα χει λόγο να εκφραστεί;

Και κάπου εκεί έρχεται η λέξη “αντίσταση”. Και θέλει κόπο αυτή η λέξη. Γιατί πρέπει να θυμηθείς. Να θυμηθείς γιατί αγάπησες την τέχνη του Θεάτρου και γιατί η ζωή χωρίς αυτή είναι πιο θλιβερή. Ας μην ξεχαστούμε. Επιτρέψτε μας.

Και μια ευχή: Οι μάσκες να επιστρέψουν σύντομα εκεί που ανήκουν.

Νίκος Χατζόπουλος, Κώστας Φιλίππογλου

Στα 200 χρόνια ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας είναι η πρώτη φορά που το θέατρο σταματά. Πόλεμοι, σεισμοί, καταστροφές, κατακτητές, δεν κατάφεραν να το σταματήσουν παρά για μικρά χρονικά διαστήματα. Ιστορικά μόνο οι λοιμοί νίκησαν το θέατρο. Μόνο οι λοιμώδεις νόσοι κάνουν τους ανθρώπους να φοβηθούν να μοιραστούν την θεατρική εμπειρία.

Πρέπει να ξανασμίξουμε σύντομα. Και ελπίζω το θέατρο να είναι σαν το ποδήλατο, γιατί φοβάμαι πως έχω ξεχάσει πως γίνεται. Oσο όμως και να φοβάμαι, λαχταρώ! Λαχταρώ να ξαναβρεθώ με αυτούς τους γενναίους ανθρώπους που καταφέρνουν να διώχνουν τους θύτες τους από το προσκήνιο.

Με αυτούς τους γενναίους ηθοποιούς που διψούν για αξιοκρατία. Λαχταρώ να βρεθώ σε αυτή την καινούρια θεατρική πραγματικότητα που αναδύεται. Λαχταρώ να κοιτάξω ξανά το κοινό στα μάτια.

Οι χώροι πολιτισμού, ανέκαθεν, λειτουργούσαν θεραπευτικά. Η κοινή εμπειρία της παρακολούθησης μιας παράστασης ενισχύει τη συνοχή και την ενσυναίσθηση στην κοινότητα. Κάτι τόσο αναγκαίο σήμερα που η απομόνωση στις οθόνες μας μόνο τοξικά συναισθήματα προκαλεί. Αν, λοιπόν, κόπτονται και για την ψυχική μας υγεία, ας μην ξεχνούν ότι το θέατρο το πετυχαίνει αυτό, και μάλιστα με αποδεδειγμένη ασφάλεια.

Σοφία Χιλλ, Νίκος Ψαρράς,

Πιστεύω πως πρέπει να ανοίξουν τα θέατρα, μήπως και κλείσουν οι οθόνες έστω για λίγο.

Γιατί να ανοίξουν τα θέατρα; Γιατί ο κόσμος έχει ανάγκη και από πνευματική τροφή, γιατί οι άνθρωποι μπορούν να είναι ασφαλείς ως θεατές, γιατί μπορείς να κλάψεις ή να γελάσεις με κάτι που δεν έχει να κάνει με σένα, γιατί κανείς δεν μπορεί να κάνει θέατρο μόνος του, γιατί εκατοντάδες  άνθρωποι ζουν από αυτό. Γιατί είναι επικοινωνία, είναι συνάντηση ανθρώπων, που ονειρεύονται και ταξιδεύουν μαζί. Και τέλος, γιατί ήρθε η ώρα να αποδείξουν εμπράκτως ότι ο πολιτισμός μας είναι από τις βαριές βιομηχανίες της Ελλάδος και να μην το θυμούνται μόνο προεκλογικά!