Βίνσεντ βαν Γκογκ: 10 μύθοι γύρω από τη ζωή και το έργο του σπουδαίου ζωγράφου

Σαν σήμερα, 30 Μαρτίου το 1853, γεννήθηκε ο σπουδαίος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ. Δημιούργησε συνολικά περίπου 2100 έργα – περίπου 860 εκ των οποίων ελαιογραφίες – με τα περισσότερα την περίοδο των δύο χρόνων πριν από τον θάνατό του. (Πέθανε σε ηλικία μόλις 37 ετών!) Αυτό σε συνδυασμό με την ψυχική του νόσο και την μετά θάνατον αναγνωρισιμότητα, δημιουργούν το προφίλ ενός εξαιρετικά ενδιαφέροντος καλλιτέχνη.

Ωστόσο, είναι πολλές οι φορές που η αλήθεια μπλέκεται με τον μύθο και επικρατεί η διαιώνιση λανθασμένων σεναρίων. Ας εξετάσουμε 10 μύθους γύρω από τον Βίνσεντ βαν Γκογκ και τη ζωή του…

Ο βαν Γκογκ δεν ξεκίνησε από πολύ νωρίς στη ζωή του την ενασχόληση με τη ζωγραφική, παρόλο που πολλοί φαντάζονται κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, ασχολήθηκε με άλλα επαγγέλματα μέχρι και τα 27 του χρόνια όπου και πήρε την απόφαση να γίνει ζωγράφος. Εργάστηκε ως έμπορος τέχνης σαν τον θείο και τον αδερφό του, κάτι που φυσικά σχετίζεται με τη ζωγραφική. Έτσι, μέσα σε μόλις δέκα χρόνια που καταπιάστηκε με τη ζωγραφική και μάλιστα με ιδιαίτερο πάθος τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του, χάρισε στον κόσμο όλα αυτά τα αξιοθαύμαστα έργα τέχνης.

Ηλιοτρόπια, 1962

Ο ίδιος φοίτησε στο σχολείο μόλις τέσσερα χρόνια, λαμβάνοντας μερικά ακόμη χρόνια κατ’ οίκον εκπαίδευση. Το γεγονός αυτό, βέβαια, δεν τον κατέστησε αμόρφωτο. Αντιθέτως, στην ηλικία των είκοσι ήταν εξαιρετικά μορφωμένος με ποικίλες γνώσεις, τις περισσότερες εκ των οποίων απέκτησε μόνος του! Πέραν της μητρικής του γλώσσας – τα ολλανδικά – γνώριζε άπταιστα γαλλικά, πολύ καλά αγγλικά και μπορούσε να διαβάσει γερμανικά. Φαίνεται και στα γράμματά του, άλλωστε, η μόρφωση την οποία κατείχε.

Παρόλο που αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, δεν υπήρξε φτωχός. Με τη δουλειά του εμπόρου τέχνης εξασφάλιζε ένα πολύ ικανοποιητικό εισόδημα για την εποχή. Όταν υπήρξε ιεροκήρυκας στην πόλη Bοrinage, ήταν πράγματι πολύ φτωχός αλλά όταν μετακόμισε στην Γαλλία για να γίνει ζωγράφος, ο αδερφός του τον στήριξε οικονομικά σε σημείο που να μην υπάρχει πιθανότητα ένδειας. Πιθανώς, ο ίδιος ο βαν Γκογκ να μην έκανε καλή διαχείριση των χρημάτων του.

Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ ζωγραφίζει ηλιοτρόπια – Πωλ Γκωγκέν

Αυτό, φυσικά, δεν ισχύει! Σε όλη του τη ζωή κατάφερε να πουλήσει μόνο έναν πίνακα. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια από την γυναίκα του αδερφού του – η οποία κληρονόμησε πίνακές του – να διαδώσει την τέχνη του μετά τον θάνατό του. Αλλά και αργότερα, στον 20ό αιώνα, ξεκίνησε να μελετάται περισσότερο από τα κινήματα του Φωβισμού και του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού.

Το γεγονός ότι ζωγράφισε πάνω από 30 αυτοπροσωπογραφίες, οδήγησε στο να χαρακτηρίζεται κατά καιρούς ως «νάρκισσος». Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να αληθεύει βέβαια, εάν εξετάσουμε τον λόγο ύπαρξης τόσων πολλών πορτρέτων του εαυτού του. Αυτό είχε να κάνει καθαρά και μόνο με την έλλειψη οικονομικής δυνατότητας να προσλαμβάνει μοντέλα. Οι θεματικές του κινούνταν γύρω από την φύση και με όσα μοντέλα μπορούσε να βρει. Έτσι, πολλές φορές κατέφευγε στον εαυτό του ως μοντέλο.

Αυτοπροσωπογραφία, 1889

Συχνά, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ αποκαλείται «τρελός», αλλά αυτό είναι ένας μάλλον λανθασμένος χαρακτηρισμός. Έπασχε, πράγματι, από πολύ βαριά ψυχικά νοσήματα, τα οποία, όμως, εμφανίζονταν με την μορφή ψυχωτικών επεισοδίων. Υπήρχαν μεγάλες περίοδοι που ήταν καλά, ενώ οι γιατροί δεν κατέληγαν σε μια συγκεκριμένη διάγνωση για την περίπτωσή του. Η πιο πιθανή είναι αυτή της διπολικής διαταραχής. Επίσης, πέρασε αρκετό καιρό σε ψυχιατρικές κλινικές. Παρόλα αυτά, δεν μπορεί να ειπωθεί πως η ζωγραφική “τρέλανε” τον βαν Γκογκ. Αντιθέτως, ενόσω βίωνε τις πιο δύσκολες στιγμές με την ψυχική του υγεία, η ενασχόληση με την τέχνη του προσέφερε μεγάλη βοήθεια.

Ορισμένοι πίνακες κατά την νοσηλεία του στο ψυχιατρικό άσυλο Saint-Remy-de-Provence μαρτυρούν την ψυχική αστάθεια του βαν Γκογκ. Όμως, η συντριπτική πλειονότητα δεν αντικατοπτρίζει τα ψυχικά προβλήματα που αντιμετώπιζε. Ενδεχομένως, αυτός ο μύθος να βασίζεται στην μοναδική του τεχνοτροπία με την οποία απεικόνιζε βουνά και ουρανούς να περιστρέφονται. Αυτό, βέβαια, δεν αφορά την ψυχική του υγεία, αλλά την τεχνική που είχε επιλέξει για να αποτυπώνει την κίνηση στους πίνακες. Κάθε του πίνακας ήταν μελετημένος και προσπαθούσε να αποτυπώσει την αίσθηση του περιβάλλοντος.

Όσον αφορά τον μεγαλύτερο μύθο γύρω από το ποιος έκοψε το αυτί του βαν Γκογκ, υπάρχουν πολλές εκδοχές. Η πιο γνωστή θέλει τον γνωστό ζωγράφο και φίλο του, Πωλ Γκωγκέν, να του το αφαίρεσε κατά την διάρκεια ενός αγώνα ξιφασκίας. Ενδεχομένως, αν και αρκετά πιστευτή, να είναι μια ιστορία που επινόησαν προκειμένου να αποφευχθεί η ανεπιθύμητη προσοχή. Το πιο πιθανό σενάριο είναι παρόλα αυτά, το να το έκοψε ο ίδιος πάνω σε ένα ψυχωτικό επεισόδιο!

Αυτοπροσωπογραφία με μπανταρισμένο αυτί, 1889

Για σχεδόν έναν αιώνα πίστευαν πως ο τελευταίος πίνακας που φιλοτέχνησε ο Βίνσεντ βαν Γκογκ ήταν αυτός με τον τίτλο “Σταροχώραφο με Κοράκια” το 1890. Ο κύριος λόγος που πίστευαν κάτι τέτοιο είναι λόγω της σύνδεσης του τοπίου με τον τόπο που αυτοκτόνησε κάποιο καιρό μετά. Απ’ ότι φαίνεται, βέβαια, οι πιθανοί τελευταίοι πίνακές του είναι είτε αυτός με τίτλο “Ρίζες Δέντρου”, είτε αυτός με τίτλο “Οι Φάρμες Κοντά στο Όβερς”.

Σταροχώραφο με κοράκια, 1890

Ένας από τους πιο ισχυρούς μύθους γύρω από τον διάσημο ζωγράφο. Το ενδεχόμενο να πρόκειται για δολοφονία και όχι για αυτοκτονία δεν υφίσταται. Αυτό το συμπέρασμα βγαίνει εύκολα λαμβάνοντας υπόψιν την άσχημη ψυχολογική κατάσταση του βαν Γκογκ λίγες εβδομάδες πριν αφαιρέσει τη ζωή του. Το γνώριζαν και οι κοντινοί του άνθρωποι και εκείνη την εποχή η αυτοκτονία ήταν μεγάλη αμαρτία τόσο για την Καθολική Εκκλησία όσο και για την γαλλική κοινωνία. Εάν, λοιπόν, υποπτεύονταν το ενδεχόμενο της δολοφονίας, θα το είχαν ερευνήσει!