Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου: Ωδή στα παιδικά βιβλία που μας “μεγάλωσαν”

Σήμερα, Παρασκευή 2 Απριλίου, είναι η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, μία ημέρα που έχουμε την ευκαιρία να γιορτάσουμε την αγαπημένη μας δραστηριότητα μεγαλώνοντας: το διάβασμα.

Άραγε πόσες ώρες έχουμε αφιερώσει διαβάζοντας τα αγαπημένα μας βιβλία, βυθισμένοι σε έναν άλλο κόσμο με μοναδικό όχημα την φαντασία μας; Όσοι μεγάλωσαν διαβάζοντας βιβλία, μπορούν με σιγουριά να επιβεβαιώσουν ότι αυτά ήταν που μας έμαθαν πρώτα όσα ξέρουμε σήμερα και μας έδωσαν τα εφόδια, για να αντιμετωπίζουμε τον κόσμο.

Σίγουρα, τα παιδικά βιβλία που μας κρατούσαν συντροφιά στην παιδική μας ηλικία είναι αμέτρητα, από ελληνική και ξένη λογοτεχνία, κλασικά και πιο σύγχρονα, βιβλία ιστορικά, φαντασίας, μυθολογίας, παιδαγωγικά, παραμύθια, οι επιλογές ήταν πολλές για όποιον ήθελε να περάσει ευχάριστα την ώρα του παρέα με ένα βιβλίο.

Είναι όμως μερικά παιδικά βιβλία που έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές, παραμένουν διαχρονικά στις βιβλιοθήκες μας μέχρι σήμερα και έχουν αποτυπωθεί στη μνήμη μας όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Έτσι, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, εμείς θυμόμαστε τα παιδικά βιβλία που μας “μεγάλωσαν” και συνεχίζουν να μας εμπνέουν, όσο κι αν έχουμε μεγαλώσει.

Ο Μικρός Πρίγκιπας, εκδόσεις Πατάκη

“Ο Μικρός Πρίγκιπας” του Γάλλου συγγραφέα Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ είναι ένα από τα πιο διάσημα βιβλία του περασμένου αιώνα και σίγουρα βρίσκεται στις βιβλιοθήκες μικρών και μεγάλων. Αφηγείται την ιστορία ενός ανθρώπου, που πέφτει με το αεροπλάνο του στην έρημο, όπου συναντά ένα ασυνήθιστο παιδί, το Μικρό Πρίγκιπα. Οι δυό τους γνωρίζονται και γρήγορα γίνονται φίλοι, με τον Μικρό Πρίγκιπα να μαθαίνει πολλά στον καινούριο του φίλο (και στους αναγνώστες), όπως ότι υπάρχουν άνθρωποι ματαιόδοξοι, αλλά και κάποιοι (ελάχιστοι) περισσότερο “ανθρώπινοι”. Η πιο σημαντική και αξέχαστη φράση του βιβλίου, όμως, προέρχεται από την Αλεπού που μαθαίνει στον Μικρό Πρίγκιπα ότι “δεν βλέπεις καθαρά παρά μόνον με την καρδιά. Η ουσία είναι αόρατη στα μάτια”.
Εκδόσεις Πατάκη, Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα

Η “Ματίλντα” είναι το βιβλίο που μας έκανε ως παιδιά να αγαπήσουμε το διάβασμα. Ο Βρετανός συγγραφέας Ρόαλντ Νταλ, που έχει γράψει μερικά από τα καλύτερα και πιο διάσημα παιδικά βιβλία (όπως “Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας” και “Τα Γκρέμλινς), δημιούργησε στο πρόσωπο της “Ματίλντα” μία… διαφορετική ηρωίδα, με υπερδυνάμεις που πήγαζαν από την αγάπη της για το διάβασμα. Παρά τις αντιξοότητες και το ακατάλληλο οικογενειακό της περιβάλλον, η Ματίλντα δεν το έβαλε κάτω, συνέχισε να στρέφεται στα βιβλία της και στο τέλος μάς έμαθε πόσο μεγάλο προνόμιο είναι η γνώση.
Εκδόσεις Ψυχογιός, Μετάφραση: Κώστια Κοντολέων 

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι ο εθνικός μας παραμυθάς. Έχει γράψει πάνω από 100 παιδικά βιβλία, αλλά και κόμικς, με πιο διάσημο την “Φρουτοπία”. Αν έπρεπε να επιλέξουμε ένα αγαπημένο μας παιδικό βιβλίο, όμως, αυτό θα ήταν η “Τελευταία Μαύρη Γάτα”, όχι μόνο για την συναρπαστική ιστορία του, αλλά και για τα σημαντικά μηνύματα που περνάει.

Μεταφέροντας τους αναγνώστες του σε ένα νησί γεμάτο προληπτικούς που αποφασίζουν να εξοντώσουν όλες τις μαύρες γάτες, γιατί πιστεύουν οτι φέρνουν κακοτυχία, ο Ευγένιος Τριβιζάς μιλάει για τις προλήψεις, την διαφορετικότητα, την αλληλεγγύη και τον ρατσισμό, για θέματα δηλαδή, για τα οποία πρέπει να μιλάμε στα παιδιά από μικρή ηλικία.
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Το “Παραμύθι Χωρίς Όνομα”, που δημοσιεύτηκε το 1910, είναι το δεύτερο παιδικό βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα. Γράφτηκε σε μία περίοδο αναταραχής για την Ελλάδα, λίγο μετά το Κίνημα στο Γουδή, με αποτέλεσμα να αποτελεί αλληγορία για μία γνώριμη περιπέτεια για τους Έλληνες της εποχής, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι δεν παραμένει επίκαιρο μέχρι και σήμερα.

Τα γεγονότα της ιστορίας εκτυλίσσονται στη φανταστική «Χώρα των Μοιρολάτρων», όπου ο Βασιλιάς Αστόχαστος έχει φέρει τη χώρα στα όρια της χρεοκοπίας. Έτσι, ο γιός του, Συνετός, αποφασίζει να το σκάσει με την μικρότερη αδερφή του, Ειρηνούλα. Η κυρα-Φρόνηση, όμως, τον σταματά και τον πείθει να μείνει και να αγωνισθεί με τον λαό του για την ανασύσταση της χώρας. Αυτό τον φέρνει σε σύγκρουση με όσους εκμεταλλεύονταν την κατάσταση, ενώ το πιο δυνατό γειτονικό βασίλειο εκστρατεύει εναντίον του με τη βεβαιότητα ότι θα τους κατακτήσει αμέσως. Ο Συνετός ωστόσο κατορθώνει να εμπνεύσει πίστη και εμπιστοσύνη στον λαό του, ο οποίος εξεγείρεται σαν ένας άνθρωπος και έτσι κατατροπώνει τον εισβολέα και σώζει την χώρα.

Τα μηνύματα της ιστορίας της Πηνελόπης Δέλτα είναι πολλά, είτε πρόκειται συγκεκριμένα για την χώρα μας, είτε γενικότερα για το μήνυμα της της σύνεσης, της ειρήνης και της φρόνησης, που δεν είναι τυχαία τα ονόματα των πρωταγωνιστών.
Εκδόσεις Ψυχογιός

Ο “Τρελαντώνης”, που κυκλοφόρησε το 1932, είναι ένα από τα πιο προσωπικά αφηγήματα της Πηνελόπης Δέλτα. Στο βιβλίο αυτό η συγγραφέας εξιστορεί τις καλοκαιρινές διακοπές των παιδικών της χρόνων με τα υπόλοιπα αδέρφια της στο σπίτι των θείων τους στην Καστέλλα. Συγκεκριμένα, αφηγείται τις σκανταλιές του πιο άτακτου αδερφού της, του Αντώνη, που έμπλεκε συνέχεια σε μπελάδες, εκνευρίζοντας τη θεία του, που τον τιμωρούσε.

Για ακόμη μια φορά, η Πηνελόπη Δέλτα απέδειξε ότι μιλάει τη “γλώσσα” των παιδιών μέσα από χαρακτήρες που μιλούσαν, συμπεριφέρονταν, σκέφτονταν όπως τα αληθινά παιδιά. Ίσως και γι’ αυτό να αγαπήσαμε όλοι μας τον “Τρελαντώνη”. Οι αταξίες του ήταν όλα όσα θα θέλαμε να κάνουμε (ή και κάναμε) ως παιδιά.
Εκδόσεις Μίνωας, Διασκευή: Μαρία Δασκαλάκη

Το πιο διάσημο βιβλίο του Εκτόρ Μαλό μιλά για την ιστορία ενός ορφανού αγοριού, τον οποίο “αγοράζει” ένας διασκεδαστής, με τον οποίο ξεκινά μια σειρά από περιπέτειες σε όλη τη Γαλλία. Τα πρόσωπα του έργου, ο Βιτάλης, ο Γκαρόφολι, ο Ματτία, η κυρία Μίλλιγκαν και η Λίζα, ένα σκυλάκι, ένα μαϊμουδάκι, ο Καπί κι ο Μορφονιός και φυσικά ο κεντρικός ήρωας, Ρεμί, περιπλανιούνται ανάμεσα σε αγρότες, αστούς, ανθρακωρύχους, πλανόδιους ηθοποιούς, πλούσιους και φτωχούς, ενώ οι περιπέτειές τους μπλέκονται με τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής.

Μπορεί το “Χωρίς Οικογένεια” να έγινε δημοφιλές ως παιδικό βιβλίο, ο Μαλό όμως δεν το προόριζε για παιδιά. Κι όμως, ο μικρός Ρεμί μιλούσε τη γλώσσα της παιδικής ψυχής, ενώ η συναρπαστική ιστορία του μάς αγγίζει σε όποια ηλικία και να είμαστε.
Εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση της Ζωρζ Σαρή

“Ο Θησαυρός της Βαγίας” εξιστορεί ένα γνήσιο κηνύγι θησαυρού, όπου οι κυνηγοί δεν είναι μεγάλοι, αλλά παιδιά. Ο θησαυρός βρίσκεται στη Βαγία της Αίγινας και το μόνο που έχει να κάνει η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, Ζωή, είναι να τον βρει. Αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο που έγραψε η Ζωρζ Σαρή και όπως έχει παραδεχτεί η ίδια ξεκίνησε σαν παιχνίδι με τα παιδιά της, όταν περνούσαν το καλοκαίρι τους στην Αίγινα. Έτσι, όλα τα μέρη που περιγράφει είναι πραγματικά, ενώ οι πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι τα παιδιά της και οι φίλοι τους!

Η Ζωρζ Σαρρή κατάφερε να δημιουργήσει απόλυτα ρεαλιστικούς χαρακτήρες, που έπαιζαν και σκέφτονταν σαν κανονικά παιδιά, και κυρίως να μάς μεταφέρει την ανεμελιά των καλοκαιριών διακοπών, όταν το μόνο που θέλαμε ήταν να εξερευνήσουμε τα νησιά/χωριά μας από άκρη σ’ άκρη.
Εκδόσεις Πατάκη

“Η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά” της Αμερικανίδας συγγραφέως Χάριετ Μπίτσερ Στόου ήταν το πιο δημοφιλές σε πωλήσεις μυθιστόρημα του 19ου αιώνα και παράλληλα το βιβλίο που συνέβαλε καθοριστικά στον Εμφύλιο Πόλεμο των ΗΠΑ για την κατάργηση της δουλείας. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει συγκινηθεί διαβάζοντας τις τραγικές δοκιμασίες που υπέστησαν οι μαύροι πρωταγωνιστές του βιβλίου και ιδιαίτερα ο Μπάρμπα-Θωμάς.

Μπορεί η δουλεία να έχει καταργηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες, τα αντιρατσιστικά μηνύματα όμως της συγκινητικής ιστορίας της Στόου παραμένουν επίκαιρα, ενώ το βιβλίο αποτελεί σίγουρα ένα πολύ σημαντικό μάθημα ιστορίας για όλα τα παιδιά.
Εκδόσεις Πατάκη, μετάφραση: Γιάννης Σπανδώνης

Τα “Ψηλά Βουνά” του Ζαχαρία Παπαντωνίου είναι από τα πρώτα βιβλία που πιάσαμε στα χέρια μας ως παιδιά. Όταν γράφτηκε το 1918, προοριζόταν για ανάγνωσμα του δημοτικού, με στόχο να εισάγει τους μαθητές στη δημοτική γλώσσα. Σήμερα, έναν αιώνα αργότερα εξακολουθεί να αποτελεί αγαπημένο ανάγνωσμα μικρών και μεγάλων, καθώς μιλά για αξίες, όπως είναι η αλληλεγγύη, η συντροφικότητα και φυσικά η οικολογική ευαισθησία.

Μέσα σε 79 κεφάλαια ο Ζαχαρίας Παπαπαντωνίου εξιστόρησε τις περιπέτειες μιας ομάδας συμμαθητών που αποφάσισαν να περάσουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές στο βουνό, όπου έμαθαν να λειτουργούν σαν μία ομάδα και να προστατεύουν το δάσος.
Εκδόσεις Μίνωας

“Το καπλάνι της βιτρίνας” ήταν το πρώτο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη που δημοσιεύτηκε και αποτελεί μέχρι σήμερα ορόσημο για την ελληνική λογοτεχνία. Μέσα από τα μάτια δύο αδερφών (της Μέλιας και της Μυρτούς), που μεγάλωνουν με τις μαγικές ιστορίες του καπλανιού που τους διηγείται ο ξάδερφός τους ο Νίκος, η Άλκη Ζέη θέλησε να μιλήσει για την δικτατορία του Μεταξά σε μία εποχή που ήταν εξόριστη στη Μόσχα.

Μπορεί το βιβλίο να απευθύνεται κυρίως σε παιδιά και να ανήκει στην παιδική λογοτεχνία, αλλά θίγει ώριμα και δύσκολα θέματα, με τα οποία ακόμα και τα βιβλία των “μεγάλων” αδυνατούν πολλές φορές να καταπιασούν.
Εκδόσεις Μεταίχμιο