Ένα παθιασμένο φιλί στους τοίχους της Αθήνας

Έχεις λόγο να κοιτάξεις ψηλά, περιδιαβαίνοντας την πλατεία Αυδή, αυτές τις ηλιόλουστες μέρες. Όχι μόνο για να φωτίσει ο ήλιος του Μεταξουργείου το πρόσωπο σου, αλλά γιατί το βλέμμα σου θα συναντήσει ένα γιγάντιο φιλί. Και πόσο, αλήθεια, έχουν λείψει ακόμα και τα πιο μικρά φιλιά αυτόν τον καιρό…

Το έργο του Ηλία Παπαηλιάκη «Το φιλί», μεγάλωσε κατά 22 μέτρα και εντυπώθηκε στο σώμα μιας πολυκατοικίας της πολυσύχναστης οδού Γρανικού, παίρνοντας την διάσταση μιας επιβλητικής κι όμως τόσο τρυφερής τοιχογραφίας.

«Το φιλί» είναι το πρώτο έργο μεγάλης κλίμακας που ανοίγει το «On Athens», μια σειρά παρεμβάσεων του Ιδρύματος Ωνάση στο δημόσιο χώρο, όπου γνωστοί ζωγραφικοί πίνακες αποδρούν από τα στενά όρια ενός κάδρου και εκτίθενται ως τοιχογραφίες στην πόλη, στον αδυσώπητο ρυθμό της, στο άγρυπνο βλέμμα της, 24/7. Υπενθυμίζοντας, με έναν ακόμα τρόπο, την διαχρονική και διαλογική σχέση της Στέγης και του Ιδρύματος με το δίπτυχο πόλη – πολιτισμός.

Αφροδίτη Παναγιωτάκου: Το Ίδρυμα Ωνάση προτείνει μια σειρά έργων για να ακουμπάμε και να ξεκουράζουμε το βλέμμα μας. Έργα που δεν λειτουργούν μόνο διακοσμητικά, αλλά εγείρουν συναισθήματα και συζητήσεις

«Το Ίδρυμα Ωνάση προτείνει μια σειρά έργων για να ακουμπάμε και να ξεκουράζουμε το βλέμμα μας» υπερθεματίζει η διευθύντρια Πολιτισμού του οργανισμού, Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Έργα παρηγορητικά που έρχονται ως παύση. Σε γειτονιές που έχουν ανάγκη από ανάσες. Έργα που δεν λειτουργούν μόνο διακοσμητικά, αλλά εγείρουν συναισθήματα και συζητήσεις, που έρχονται για να φωτίσουν κόγχες και σημεία τα οποία ίσως να μη προσέχαμε ποτέ. Έργα σύγχρονα που συντονίζονται με το παρόν. Άλλωστε, αυτό σημαίνει σύγχρονος πολιτισμός. Πολιτισμός συγχρονισμένος με τους καιρούς, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Αυτή την περίοδο, έχουμε ανάγκη από τρυφερότητα, από αισιοδοξία, από την άρρητη συνάντηση των ανθρώπων, με σημείο επαφής την ίδια την επαφή και το συναίσθημα».

Εικαστικός εγνωσμένης αξίας, ο Ηλίας Παπαηλιάκης δεν διστάζει να δει το έργο του να συνομιλεί με τις πιο οικείες μορφές τέχνης δρόμου.

Χρειάστηκαν, μόλις, λίγες ημέρες για την υλοποίηση του «Φιλιού» αφού ακόμα και οι κάτοικοι της πολυκατοικίας εμφανίστηκαν ιδιαίτερα θερμοί στην προοπτική ο ακάλυπτος τοίχος του σπιτιού τους να ζωοδοτηθεί από μια επείγουσα όσο και αιώνια αποτύπωση του ανθρώπινου συναισθήματος.

«Η κλίμακα του έργου υπερβαίνει ό,τι έχω κάνει μέχρι σήμερα. Όχι μόνο αναφορικά με το μέγεθος και τις προκλήσεις αυτού αλλά και σε σχέση με το πλήθος συνεργατών και ανθρώπων που χρειάστηκε να συλλειτουργήσουμε για να γίνει πραγματικότητα. Είναι ένα έργο για το οποίο βάλαμε τον καλύτερο εαυτό μας και είναι φτιαγμένο με καλά ψυχικά υλικά, άρα απολύτως ανθρώπινο και ανθρωποκεντρικό» παρατηρεί ο δημιουργός του Ηλίας Παπαηλιάκης, που δηλώνει ενθουσιασμένος για την αξία της συνεργασίας σε καιρούς νοσηρής μοναχικότητας.

Ο ίδιος αναγκάστηκε να βγει από την comfort zone της μοναχικής εικαστικής δημιουργίας και να λειτουργήσει ομαδικά. Την ίδια διαδρομή φαίνεται πως θα ακολουθήσει και η πρόσληψη του έργου αφού από την μοναχική παρατήρηση στο πλαίσιο μιας έκθεσης, τώρα θ’ αναζητήσει την κοινή, συλλογική εμπειρία, τα βλέμματα γηγενών και προσφύγων, κατοίκων και περαστικών, φιλότεχνων και μη.

Βέβαια, οι λιτές γραμμές, η υπαινικτική προσέγγιση στην ζωγραφική του Παπαηλιάκη πολύ απέχουν από την εγκατεστημένη εικόνα που έχουμε για την τέχνη του δρόμου, όπου κυριαρχούν τα graffiti. «Έχω μια πιο ακαδημαϊκή γλώσσα, μετέρχομαι από μια δημιουργική δομή που θα μπορούσε να μην λειτουργήσει στο δημόσιο χώρο. Από την άλλη, αισθάνομαι πως έχει σημασία και το ίδιο το περιεχόμενο του έργου. Μέσα στο λοιμό, όπου το φιλί είναι, σχεδόν, ποινικοποιημένο, δημιουργήθηκε ένα έργο που παλεύει να ξεπεράσει την τρέχουσα κοινωνική συνθήκη. Με απασχολεί πολύ το πώς θα μεταβολιστεί από την ζωή της πόλης, αν θα ενταχθεί ομαλά στην καθημερινότητα της, αν θα αγαπηθεί από τους ανθρώπους. Γιατί μόνο τότε θα γίνει ανθεκτικό στο χρόνο» λέει ο κ. Παπαηλιάκης.

Το “Φιλί” του Ηλία Παπαηλιάκη είναι το πρώτο έργο εικαστικού που παίρνει τη μορφή τοιχογραφίας στο πρόγραμμα του Ιδρύματος Ωνάση “On Athens”.

Παρά την απόσταση δημιουργικής φιλοσοφίας που τον χωρίζει από την τέχνη του δρόμου, ο γνωστός εικαστικός στέκεται με πραγματικό ενδιαφέρον στη θέα της. «Μπορεί τα στοιχεία που με συγκινούν σ’ ένα έργο να είναι διαφορετικά από αυτά που συνήθως συναντάμε στην Αθήνα, αλλά στο τέλος είναι η ουσία που με αφορά. Τα graffiti αποκαλύπτουν πολύ συχνά δυσάρεστες πλευρές της ζωής μας, είναι η δήλωση ελευθερίας ενός νέου ανθρώπου να εκφραστεί. Άρα, στη σκέψη μου, ένας καλός graffiti artist, είναι ένας καλός καλλιτέχνης» λέει.

Ηλίας Παπαηλιάκης: Μέσα στο λοιμό, όπου το φιλί είναι, σχεδόν, ποινικοποιημένο, δημιουργήθηκε ένα έργο που παλεύει να ξεπεράσει την τρέχουσα κοινωνική συνθήκη

«Το φιλί» του Παπαηλιάκη, λοιπόν, δεν είναι μόνο μια υπόμνηση για το μεγαλείο της ανθρώπινης επαφής αλλά και ένα αφετηριακό σημείο διαλόγου για το είδος της τέχνης που μπορεί να υπάρχει στην αθηναϊκή σφαίρα. «Έχω ξεκάθαρη άποψη για την φύση της τέχνης στο δημόσιο χώρο. Όποιες κι αν είναι οι καταβολές του καλλιτέχνη, η τέχνη εκεί πρέπει να λειτουργεί ως στήριγμα για τους ανθρώπους, να τους δίνει κουράγιο κι όχι να στήνει παγίδες».

Ορκισμένος κάτοικος του Μεταξουργείου, ο Ηλίας Παπαηλιάκης επενδύει στην ανεκτικότητα του κέντρου.

Σήμερα, μερικές ημέρες μετά την παράδοση του «Φιλιού» στο κοινό της πόλης, το χαζεύει από το μπαλκόνι του διαμερίσματος του. Ορκισμένος κάτοικος του Μεταξουργείου και ο ίδιος επί, σχεδόν, τρεις δεκαετίες αναγνωρίζει πως «σε οποιοδήποτε ερέθισμα το αθηναϊκό κέντρο είναι το πρώτο που αντιδρά. Είναι πολύ κοντά στον πυρήνα των πραγμάτων με μια πολυχρωμία μαγική, που από μόνη της θέτει το ζήτημα της ανεκτικότητας. Κι ίσως τελικά, το ‘Φιλί’ να έχει κι ένα τέτοιο νόημα: Να προάγει την ανοιχτότητα, να είναι μια χειρονομία αλληλεγγύης προς το διαφορετικό».

Η πρωτότυπη εκδοχή του «Φιλιού» βρίσκεται εδώ και καιρό αναρτημένη στην Δημοτική Πινακοθήκη Αθηναίων στην πλατεία Αυδή, μερικά μέτρα από τον καινούργιο, υπερμεγέθη εαυτό της. Αποτελεί ένα από τα έργα της ατομικής έκθεσης του Ηλία Παπαηλιάκη που φιλοξενούσε ο ΟΠΑΝΔΑ κι ελπίζει να ανανεώσει το ραντεβού της με το κοινό μόλις το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες. Κάπως έτσι, το ‘μέσα’ καλείται να συνομιλήσει με το ‘έξω’, συνιστώντας τον στοιχειώδη διάλογο στην κατανόηση της σχέσης μας με την πόλη.

Για την ώρα, ο δημιουργός του αρκείται στη δεύτερη εκδοχή, όπου το «Φιλί» μπορεί να σηματοδοτήσει «ένα τοπόσημο, μια αστική μνήμη, μια στάση για ξεκούραση, μια στάση για ένα φιλί, κάτω από το φιλί».