Δυσφορεί η νύχτα: Διαβάσαμε το βραβευμένο μυθιστόρημα του/της Marieke Lucas Rijneveld

Στο Δυσφορεί η νύχτα, χρησιμοποιώντας το καθημερινό λεξιλόγιο της δεκάχρονης ηρωίδας της Τζάκετ ως μεταφορά της μοναξιάς και του φόβου, ο/η Ρίνεβελντ δημιουργεί ένα εξαιρετικά ωμό και σκοτεινό αριστούργημα.

«Η απουσία του Μάτις ήταν το κενό στο στρώμα του». Χριστούγεννα, 2000 στη φάρμα μιας οικογένειας Ολλανδών γαλακτοπαραγωγών, μελών μιας αυστηρής προτεσταντικής αίρεσης, ένα μοιραίο ατύχημα του πρωτότοκου στους τοπικούς αγώνες παγοδρομίας… διαλύει τα όρια του κόσμου των Μύλντερ. Οι γονείς βυθίζονται στη θλίψη, τα παιδιά παρατημένα επινοούν δικούς τους κανόνες μέσα σε μια άγρια σύγχυση. Ζώα βασανίζονται, εσοχές διερευνώνται και παραβιάζονται, έχουμε ψυχωτικές κρίσεις, βίαια ερωτικά ξυπνήματα, αιμομικτικές διεισδύσεις. «Υπάρχουν δυο τρόποι για να χάσεις την πίστη σου – άλλοι χάνουν τον Θεό έχοντας ανακαλύψει τον εαυτό τους κι άλλοι πάλι τον χάνουν όταν χάσουν τον ίδιο τους τον εαυτό», λέει σ’ ένα σημείο η Τζάκετ.

Η Τζάκετ που δεν εννοεί να αποχωριστεί το κόκκινο τζάκετ με τα βατράχια και τα μουστάκια κουνελιών στις τσέπες, έχει κοινά στοιχεία με τον/την συγγραφέα. Όπως και η ίδια η ιστορία: Ο/Η τριαντάχρονος/η Μαριέκε Λούκας Ρίνεβελντ – σε ηλικία τριών ετών – έχασε τον δωδεκάχρονο αδελφό του/της σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Μεγάλωσε με μια οικογένεια αυστηρών προτεσταντών σε μια φάρμα στη Βόρεια Βραβάντη, έξω από το Άμστερνταμ μεταξύ του οικογενειακού βουστάσιου, της εκκλησίας και του σχολείου. Στα 19, ανακοίνωσε ότι νιώθει αγόρι. Οι γονείς αντέδρασαν με οργή και πόνο, και ο/η Μαριέκε πήγε στην Ουτρέχτη για σπουδές… στα 23, πρόσθεσε στο Μαριέκε το όνομα ενός φανταστικού παιδικού του/της φίλου, του Λούκας.

Ο/Η τριαντάχρονος/η συγγραφέας Μαριέκε Λούκας Ρίνεβελντ (Marieke Lucas Rijneveld0 και η δεκάχρονη ηρωίδα του/της, Jas.

4 χρόνια μετά, το 2015 η πρώτη του/της ποιητική συλλογή, Calf’s Caul τιμήθηκε με το βραβείο C. Buddingh. Το 2018, το Δυσφορεί η νύχτα απέσπασε το ANV Debut Prize, έγινε εθνικό bestseller, βραβεύτηκε το 2020 με Booker International από κοινού με τη μεταφράστρια της αγγλικής έκδοσης, Michele Hutchison, και μεταφράστηκε σε 14 γλώσσες. Το δεύτερο μυθιστόρημά του/της, «Mijn lieve gunsteling» (My Heavenly Favorite) μεταφράζεται σε 9 χώρες: Αγγλία, ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Νορβηγία, Ρωσία, Ιταλία, Σουηδία και Ισπανία.

Οι ομοιότητες όμως δεν σταματούν εδώ. Την ημέρα της απονομής του Booker International ο/η Ρίνεβελντ φορούσε ένα κοστούμι, ειδική παραγγελία που στην εσωτερική τσέπη του σακακιού, έγραφε: ML Rijneveld Booker Prize 2020. Και όταν τον/τη ρωτούν κι αν δεν είχε κερδίσει, τι θα έκανε, απαντάει: «Δεν θα το φορούσα, θα το έχωνα στη ντουλάπα και δεν θα το ξαναέβγαζα ποτέ! Από παιδί έτσι ήμουν, ακόμα και για να κοιμηθώ ήθελα ένα συγκεκριμένο ρούχο, που με προστάτευε (!) Το ίδιο νιώθω και με τα κοστούμια. Τα φοράω μόνο όταν πρέπει να δώσω μια συνέντευξη, να βγω στην τηλεόραση, να εμφανιστώ ως συγγραφέας, γιατί κι αυτός ένας ρόλος είναι και χωρίς το κοστούμι μου θα ένιωθα ευάλωτος/η».

Η φωτογραφία από τη συνέντευξη στο περιοδικό DAZED, Μάρτιος 2020.

Ο/Η Μαριέκε Λούκας Ρίνεβελντ παράλληλα με τη συγγραφή μια μέρα την βδομάδα εργάζεται σε μια φάρμα έξω από την Ουτρέχτη…«Έχω μεγαλώσει σε αγρόκτημα, και οι αγελάδες μου λείπουν. Στην πόλη σου λείπουν και οι άνθρωποι, νιώθεις μοναξιά. Και αυτή η επαφή έστω και μια φορά τη βδομάδα με γειώνει. Μου αρέσει να καθαρίζω τους στάβλους και να νιώθω πόσο άδολη είναι η αγάπη των ζώων. Το γράφω άλλωστε και στο βιβλίο: Τον χειμώνα αφήνω τα μοσχαράκια να μου γλείφουν τα κοκκαλωμένα δάχτυλα και είναι σαν να ρουφάνε και το κενό μαζί, όπως και τη θλίψη στο στήθος».

Εξώφυλλο στο AD Magazine, Φεβρουάριος ’21.

Το 2020 ήταν για τον/την Μαριέκε Λούκας ένας χρόνος έντονης δουλειάς αφού ολοκλήρωσε το δεύτερο μυθιστόρημά του/της «Mijn Lieve Gunsteling» (My Dear Favourite). «Είναι η ιστορία ενός κτηνίατρου και της εκλεκτής του, κόρης ενός αγρότη. Προσεγγίζουν ο ένας τον άλλον στη διάρκεια ενός καυτού καλοκαιριού, θέλοντας να ξεφύγουν από τις ιδιοτροπίες της αγροτικής ζωής. Δημιουργούν έτσι μια έντονη, ψυχαναγκαστική σχέση. Θα τη χαρακτήριζα ένα σπαραξικάρδιο, μαύρο παραμύθι απώλειας, απαγορευμένου έρωτα, μοναξιάς και αναζήτησης ταυτότητας», δήλωσε στο ολλανδικό περιοδικό. «Έγραφα 10 ώρες την ημέρα με 40 βαθμούς υπό σκιά και τα πόδια μου βουτηγμένα σε μια λεκάνη νερό», θυμάται ο/η Μαριέκε Λούκας.

Πορτραίτο φιλοτεχνημένο από τη Lottie Buit.

Πολλά από τα θέματα του/της Ρίνεβελντ τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία πραγματεύονται τη θρησκεία και τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Και ίσως αυτός είναι και ο λόγος που έχουν τόση ανταπόκριση στη χώρα της. Η Simon(e) Van Saarloos, Ολλανδή συγγραφέας και θεωρητικός σε θέματα L.G.B.T., δήλωσε ότι το βιβλίο επανεξετάζει θέματα πολύ σημαντικά για τη λογοτεχνία τους: «Απευθύνεται στον παραδοσιακό παραμυθά ακόμη και του μικρότερου χωριού θίγοντας την καταπιεστική επίδραση της θρησκείας στο πώς εκφράζεται η σεξουαλικότητά μας».

Ο/Η Ρίνεβελντ αντίστοιχα παραδέχτηκε πώς η θρησκεία έδωσε νόημα στα παιδικά του/της χρόνια μα στην πορεία αυτό το αίσθημα ατόνησε: «Μεγάλωσα με τον Θεό, και διδάχτηκα από παιδί να του φανερώνω όλα όσα είχα στην καρδιά μου. Προσπαθώ να κάνω με τη γραφή αυτό που έκανα ως παιδί με την προσευχή: να ελπίζω, να αναζητώ και να βρίσκω παρηγοριά».

Σήμερα.

«Δεν έπαψα ποτέ να πιστεύω στον Θεό» εξηγεί ο/η Μαριέκε Λούκας Ρίνεβελντ. «Μ’ έναν τρόπο λιγότερο ίσως μαγικό από τότε που ήμουνα παιδί, αλλά νιώθοντας πάντα την αλήθεια και την ομορφιά των συμβόλων. Τη μυσταγωγική εμβάθυνση των βιβλικών κειμένων όπου ο Θεός ως πνεύμα κλυδωνίζεται στους αιθέρες: Ο άνεμος που φυσά όπου θέλει. Έμαθα πολλά απ’ αυτά τα κείμενα. Γι’ αυτό μερικές φορές νιώθω ντροπή που μεγάλωσα με την ιδέα ενός τιμωρού Θεού. Και τις τρομακτικές ιστορίες της Βίβλου που διδασκόμαστε στα παιδικά μας χρόνια –αν ψάξεις όμως, θα δεις ότι πίσω από τον τρόμο κρύβεται ένα νόημα διαφορετικό».

Και ίσως τελικά, αυτή να είναι μια ερμηνεία και για τις δικές του/της ιστορίες…

* Ο/Η συγγραφέας δεν επιθυμεί να προσδιορίζεται με βάση τη δυαδικότητα των φύλων.